متادون چيست؟
متادون متعلق به گروهي از مواد به نام شبه افيون‌هاست. شبه افيونها موادي با ساختار شيميائي و عملكردي شبيه به مورفين هستند ( طبيعي و صناعي )، يكي از زير گروههاي شبه افيونها خانواده مواد افيوني است كه شامل داروهاي تسكين دهنده درد عصبي مركزي طبقه بندي مي‌شوند بدين صورت كه كاركرد آنها به عنوان كاهش فعاليت اين سيستم است. الكل،كانابيس، بنز و ديازپين‌ها ( شامل ديازپام، لورازپام و...) موارد ديگري از داروهاي مضعف هستند. متادون به صورت صناعي ساخته مي‌شود و به عنوان جانشيني براي درمان افراد و ابسته به هروئين و ساير شبه افيونها به كار مي‌رود. طول مدت اثر آن بسيار طولاني تر از هروئين است به طوري كه مدت اثر يك دوز واحد آن تقريباً 24 ساعت است درحاليكه درمورد هروئين ممكن است فقط 2 ساعت باشد. در يك برنامة درماني معمولاً متادون به صورت محلولي در آب ميوه تجويز مي‌گردد.
به طور كلي دو نوع برنامة درماني با متادون وجود دارد:
1- درمان نگهدارنده يا طولاني مدت كه ممكن است ماهها يا سالها به طول انجامد. هدف در اين برنامه كاهش آسيب‌هاي ناشي از مصرف مواد و بهبود كيفيت زندگي است.
2- برنامة سم زدائي در روش پرهيز مدار ( كوتاه مدت) كه تقريباً 14- 5 روز طول مي‌كشد. هدف از اين برنامه كاهش رنج‌هاي ناشي از قطع مواد افيوني مانند هروئين است.
فوايد درمان با متادون :
بسياري از مردم براين باورند كه مصرف كنندگان مواد افيوني بهتر است كه مصرف اين مواد را به طور كلي قطع كنند. اگر چه اين انتخاب براي بعضي از مصرف كنندگان اين مواد مناسب به نظر مي‌رسد،اما براي بعضي از آنها احتمال بازگشت زياد است.
البته، تحقيقات نشان داده اند كه برنامة نگهدارنده بامتادون مي‌تواند جنبه‌هاي مختلف بهداشتي زندگي فرد معتاد به هروئين را به دلايل زير ارتقاء بخشد:
1- هروئين با مواد ديگر مخلوط مي‌شود و ناخالصي آن زياد است.
2- متادون به صورت خوراكي تجويز مي‌شود و خطرات ناشي از تزريق هروئين را ندارد.
اين امر موجب كاهش خطرات ناشي از استفادة مشترك از وسايل آلوده در تزريق مي‌گردد و درنتيجه احتمال عفونت‌هاي منتقل شونده از راه خون همچون هپاتيتB، هپاتيتC (كه موجب مشكلات طولاني مدت براي كبد مي‌شوند) و HIV كاهش مي‌يابد.
3- افرادي كه تحت درمان نگهدارنده بامتادون هستند معمولاً به شيوة زندگي متعادل و باثباتي دست مي‌يابند كه شامل بهبود وضعيت تغذيه و خواب مي‌شود.
4- فردكمتر تحت استرس قرار مي‌گيرد به اين علت كه نگران چگونگي تامين هروئين براي استفادة مكرر در طول شبانه روز نيست.
5- متادون به مدت طولاني دربدن باقي مي‌ماند بنابراين روزانه يك بار مصرف مي‌شود.
6- ميزان جرم جهت تامين هزينة خريد هروئين كاهش مي‌يابد.
7- موجب كاهش ارتباط معتادان باسيستم قاچاق و عرضه كنندگان مواد مي‌شود.
8- متادون نسبت به مواد غير قانوني ارزان تر است.
9- دربعضي شرايط مي‌توان متادون را قطع نمود (درصورت تشخيص تيم درماني ).
متادون در اشکال مختلف
درصورت مصرف متادون دربرنامة نگهدارنده بايدبه موارد زيرتوجه نمود:
1- توجه شود كه مراجعان برنامة نگهدارنده با متادون مشاورة تخصصي دريافت كنند.
2- متادون همانند هروئين قوي است و درصورت مصرف غلط خطرناك است.
3- ماداميكه فرد تحت درمان بامتادون است درواقع به صورت جسمي وابسته به شبه افيون‌هاست.
4- فرد بامصرف يك دوز متادون تجربة نشئگي را ندارد.
5- فرد بايد متعهد شود كه روزانه (حتي درتعطيلات )براي دريافت متادون مراجعه كند.
عوارض :
بعضي افراد در برنامة نگهدارنده با متادون علائم ناخواسته اي را در طول درمان تجربه خواهد كرد. ممكن است كه علت آن دوزمتادون تجريز شده باشد به صورتي كه بسيار كم يا بسيار زياد باشد كه بخصوص درشروع درمان ايجاد مي‌شود. بعضي از اين علائم ناشي از عوارض خود متادون است.
هنگامي كه مقدار تجويز شده بسيار كم باشد علائم شبيه به آنفلوانزا است وشامل موارد زيراست:
1- آبريزش بيني، عطسه
2- سيخ شدن موها
3- دردهاي شكمي
4- دردپشت ومفاصل
5- احساس ضعف جسمي
6- افزايش درجة حرارت بدن و احساس سرما
7- از دست دادن اشتها
8- تعريق
9- لرزش
10- تحريك پذيري و پرخاشگري
11- اسپاسم ماهيچه اي وپرش عضلاني
12- اختلال درخواب
13- تهوع و استفراغ
14- ولع براي مواد
15- خميازه
16- اسهال
فردي كه مصرف متادون را يكباره قطع كند ممكن است بسياري از علائم ذكر شده را تجربه نمايد. علائم ترك ( بازگيري) معمولاً يك تا سه روز بعد از آخرين مصرف شروع مي‌شود و در حدود روزششم به حداكثر مي‌رسد اما مدت طولاني تري به طولاني مي‌انجامد.
علائم ناشي از مصرف متادون به مقدار زياد عبارتند از:
1- خواب آلودگي و چرت زدن 6- ضعيف شدن نبض و كاهش فشار خون
2- تهوع واستفراغ 7- طپش قلب
3- تنفس سطحي 8- سرگيجه
4- مردمك نوك سنجاقي 9- اختلال در عملكرد جنسي
5- كاهش دماي بدن 10- گردش خون ضعيف
بعضي افراد ممكن است عوارض را تجربه كنند كه ارتباطي با دوز مصرفي متادون ندارد:
1- تعريق (فردبايدحداقل دوليتر آب در روز بنوشدتا دچاركمبود آب بدن نشود)
2- يبوست
3- درد ماهيچه‌ها ومفاصل
4- كاهش ميل جنسي
5- جوش‌هاي پوستي و خارش
6- تسكين
7- احتباس مايع
8- كاهش اشتها، تهوع و استفراغ
9- دردشكمي
10- پوسيدگي دندان
11- بي نظمي‌درقاعدگي
اين عوارض مدت كوتاهي پس ازمصرف متادون فروكش مي‌كند.
درافرادي كه كاركرد كبدي آنها ضعيف است ( به طور مثال عفونت هپاتيتB، هپاتيت‌ها ونيز استفادة طولاني مدت از الكل ) مقدار متادون تجويز شده نياز به نظارت دقيقي دارد.
افرادي كه به مواد افيوني و ابستگي ندارند در صورت مصرف متادون علائمي‌را تجربه خواهند كرد كه شبيه به علائم ناشي از مصرف مقدار زياد متادون است (قبلاً ذكر شده است ) .
مصرف متادون همراه با ساير داروها
مصرف داروهاي ديگر همراه متادون، بخصوص اگر آنها هم مضعف باشند (مانند الكل،افيونها از جمله هروئين يا بنزوديازپين‌ها مانند ديازپام )، خطر overdose راافزايش مي‌دهد. مصرف مقادير زياد الكل درچند روز يا چند هفته مي‌تواند طول زمان اثر متادون را كوتاه كند و موجب شود كه شخص قبل از مصرف دوز بعدي علائم ترك ( بازگيري ) راتجربه نمايد.
اين نكته بسيار مهم است كه فرد هنگام مراجعه به پزشك يا دانپزشك، مصرف متادون راگزارش دهد تا داروهائي كه موجب تاثير بر درمان نگهدارنده با متادون مي‌شوند را تجويز ننمايند.
Overdose و مرگ
مرگ در اثر مصرف متادون نادر است. مرگ مرتبط بامتادون تقريباً هميشه به دليل مصرف همزمان ساير داروها بخصوص بنزوديازپين‌ها و يا الكل مي‌باشد.
كادر حرفه اي بهداشتي عموماً پذيرفته اند كه درمان نگهدارنده با متادون دركاهش مرگ و مير معتادان به هروئين موثر است. مرگ در اثر مصرف متادون معمولاً به دلايل زير اتفاق مي‌افتد:
1- مصرف بيش از حد به طور اتفاقي ـ تحقيقات نشان داده است كه سوء مصرف الكل و بنزوديازپين‌ها درمراجعان دريافت متادون شايع است. هرگونه مصرف همزمان داروهاي مسكن، ازجمله افيونهائي مانند هروئين،الكل و بنزوديازپين‌ها موجب افزايش خطر سركوب تنفسي، اغماو مرگ مي‌شود.
2- خودكشي ـ اختلالات عاطفي درمراجعان دريافت متادون شايع است.
3- صدمات و آسيب‌ها كه شامل تصادف باوسائل نقليه نيز مي‌باشد.
خطرات ديگر :
1- دسترسي به متادون توسط افراد ديگر (براي مثال اطفال) بسيار خطرناك است و مي‌تواند موجب ايجاد علائم overdose شود. متادون اضافي را بايد از دسترس بچه‌ها دور نگه داشت.
2- تزريق متادون خطري عمده جهت سلامتي افراد است و خطر overdose، لخته شدن خون،انسداد سياهرگها و ساير مشكلات طبي را افزايش مي‌دهد.
حاملگي وشيردهي :
زنان جامعه كه وابسته به مواد افيوني هستند بايد ترغيب شوند كه هرچه سريعتر وارد برنامة نگهدارنده با متادون شوند زيرا مصرف متادون موجب كاهش عوارض ناشي از مصرف ساير مواد افيوني، مانند هروئين مي‌شود. دلايل آن عبارتند از:
1- دوره‌هاي ترك ناخواسته كه با مصرف ساير مواد افيوني همراه است و موجب آسيب به جنين مي‌گردد درمصرف روزانة متادون رخ نمي‌دهد.
2- كيفيت زندگي اين افراد در درمان نگهدارنده بامتادون بهبود مي‌يابد كه موجب بهبود تغذيه و كاهش تنفس مي‌گردد و نتيجة آن سلامت جنين خواهد بود.
3- متادوني كه توسط داروخانه يا مركز درماني توزيع مي‌شود حاوي هيچگونه مادة مضر ديگري كه به جنين منتقل شود، نيست.
همانند ساير مواد افيوني،متادون از را ه جفت به جنين منتقل مي‌شود. بيشتر نوزاداني كه از مادران مصرف كنندة متادون به دنيا مي‌آيند، پس از تولد دچار علائم ترك مي‌شوند. علائم آنها از نظر طول مدت و شدت علائم متغير است. اين نوزادان را مي‌توان پس از تولد دربيمارستان به نحو موفقيت آميزي درمان نمود. به طور كلي، زناني كه از متادون استفاده مي‌كننند درمقايسه با مصرف هروئين، دچار مشكلات و عوارض كمتري مي‌شوند.
چون مقدار كمي‌متادون از راه شير به نوزاد منتقل مي‌شود، مادراني كه دربرنامة نگهدارنده با متادون هستند، ترغيب مي‌شوند كه به منظور كاهش علائم ترك متادون در نوزادان،به شيردهي ادامه دهند.
متادون در شيرمادر 4-2 ساعت پس از مصرف به حداكثر مقدار خود مي‌رسد، بنابراين شيردادن به نوزاد قبل از مصرف متادون موجب مي‌شود كه متادون كمتري به نوزاد برسد.
قانون (استراليا):
تزريق متادون يامصرف بيش از يك دوز در يك زمان، يادادن متادون به افراد ديگر غير قانوني است ـ دراستراليا، همانند اكثر كشورهاي غربي، متادون به صورت قانوني تهيه شده است وتوسط پزشكاني كه داراي مجوز هستند، تجويز مي‌گردند.
متادون و رانندگي (استراليا):
هرفردي كه تحت تاثير يك دارو باشد رانندگي او غير قانوني است زيرا قادر به كنترل مناسب خودرو نيست. اين مورد شامل مصرف متادون هم مي‌باشد و نقض اين قانون موجب جريمه‌هائي مانند ممنوعيت رانندگي خواهد شد.
منبع :
سایت ستاد مبارزه با مواد مخدر 
شرح موضوع 
