وبا چيست؟

عامل ايجاد وبا يك باكتري خميده است به نام ويبريو كه 20 جنس مختلف دارد و از اين 20 جنس، دو نوع ويبريو كلره و ويبريو التور هر دو مي توانند در انسان عامل ايجاد بيماري وبا باشند. آن بيماري همه گير كلاسيك كه قرن ها قرباني مي گرفت توسط ويبريو كلره ايجاد مي شود كه براي اولين بار توسط رابرت كخ، پزشك نامدار آلماني در مصر كشف شد. چون اين بيماري همواره از آسيا به كشورهاي ديگرگسترش يافت (ومي يابد) به آن وباي آسيايي هم مي گويند. بيماري وبا تاكنون هفت بار به صورت پاندميك (گسترش جهاني) تلفات وحشتناكي به بار آورده است.
نوع ديگر وبا يعني وبا التور براي اولين بار در سال 1905 توسط گوشيليخ در قرنطينه التور واقع در شبه جزيره سينا از مدفوع 6 بيمار كه به دليل اسهال مرده بودند جدا شد. ويبريو التور از بيماران، ناقلان در دوره مقاومت، ناقلان سالم و آب آشاميدني به دست آمد كه دقيقا مشابه محل زندگي ويبريو كلره بود، اما در ابتدا دانشمندان تصور نمي كردند التور در انسان بيماري خطرناكي ايجاد كند، ولي چند مورد مرگ و مير در شمال اندونزي دانشمندان را به فكر فرو برد، تا سال 1961 كه بيماري از اندونزي خارج شد و هفتمين همه گيري جهاني وبا را ايجاد كرد و سازمان بهداشت جهاني توصيه كرد تمامي اعمالي كه براي وباي كلاسيك يا كلره در نظر گرفته مي شود بايد براي وبا التور هم منظور شود، بدين ترتيب واژه بيماري شبه وبا منسوخ شد. در عين حال اين ميكروب در مقايسه با ويبريو كلره نسبت به عوامل فيزيكي و شيميايي مقاومت بيشتري دارد و عمده موارد بيماري وبا در ايران طي سالهاي گذشته به وسيله همين ميكروب ايجاد شده است. بيماري زايي التور مشابه وباي كلاسيك است.
وبا در انسان برحسب مقاومت طبيعي بدن بيمار يك الي پنج روز مي تواند نهفته بماند و بعد از اين، بيماري آغاز مي شود. معمولا شروع بيماري، ناگهاني و با، بااسهال و استفراغ شديد همراه است. اسهال آبكي با حجم زياد و تكرر فراوان بوده كه بسرعت شكل مدفوعي را از دست داده و به صورت مايع خاكستري شبيه آب برنج در مي آيد. حجم كلي مايعات دفع شده ممكن است به 15 ليتر در شبانه روز برسد. علاوه بر اسهال و استفراغ، علائم ديگر بيماري عبارتند از: كم شدن درجه حرارت بدن، از بين رفتن آب و املاح، غليظ شدن خون، كبودي پوست، انقباض دردناك عضلات، فشار خون پايين، نبض تند و ضعيف، كاهش حجم ادرار، دهان خشك، چشم هاي فرو رفته و پوست چروكيده.
عامل اساسي در درمان بيماري وبا جايگزيني فوري آب و املاح دفع شده است. اگر اين جايگزيني بسرعت انجام نشود بيمار به دليل كمبود مايعات و املاح ،كليه هاي خود را از دست داده و تلف خواهد شد. براي درمان خود بيماري، بايد از آنتي بيوتيك هايي نظير تتراسيكلين و كلرامفنيكل استفاده كرد. تجويز داروهايي نظير كلروپرومازين سبب كاهش دفع مايعات و آرام شدن حالت تهوع و استفراغ بيمار مي شود.
يك نكته بسيار مهم در مورد بيماري وبا ، مقاومت بالاي ميكروب وبا نسبت به شيره هاي گوارشي است. پاستوريزاسيون شير و كلردار كردن آب ويبريون هاي موجود در اين مايعات را از بين مي برد. اين باكتري در آب معمولي تا يك ماه زنده مي ماند، اما در آبهاي آلوده كه محتوي مواد معدني باشد پس از 24 ساعت كشته مي شود و روي ميوه و سبزي هاي تازه كه در سرما و محيط مرطوب نگهداري شده باشند، 4 تا 7 روز زنده مي ماند.
براي درمان بيمار وبايي، بايد فورا او را به يك مركز درماني انتقال داد. در خانه و در راه رسيدن به مركز مذكور بايد مايعات خوراكي به طور مكرر به بيمار خورانده شود. در بيمارستان، پزشك ميزان مايعات و املاح از دست رفته را محاسبه كرده و از طريق وريدي اين مواد به بيمار تزريق مي شود. بهتر است به جاي مايعات معمولي از محلول تازه ORS در يك ليتر آب به بيمار خورانده شود. در صورت عدم دسترسي به ORS مي توان 5 گرم نمك طعام را با 20 گرم شكر در يك ليتر آب آشاميدني حل كرد.
براي پيشگيري از ابتلا وبا رعايت بهداشت فردي الزامي است. شستن دست ها دو بار قبل از غذا و بعد از رفتن به دستشويي راه موثري جهت عدم انتقال بيماري است. از مصرف مواد غذايي، آبميوه و نوشيدني هاي بيرون از منزل بخصوص مواد غذايي كه توسط فروشندگان دوره گرد عرضه مي شود جدا خودداري كنيد. در صورت زندگي يا مسافرت به مناطق آلوده به وبا، حتما آب را قبل از مصرف بجوشانيد يا از بطري هاي دربسته آب و مواد غذايي كه از سلامت آن اطمينان داريد استفاده كنيد. در عين حال قبل از مصرف ميوه و سبزي ها حتما آنها را ضدعفوني كنيد. براي ضدعفوني كردن اين مواد مي توانيد يك قاشق چايخوري، معادل 2 گرم پودر پركلرين را در 10 ليتر آب حل كرده، سبزي و ميوه هايي را كه قبلا شسته ايد در آن قرار دهيد و پس از 15 الي 20 دقيقه مجددا آبكشي كنيد.
عمده ترين مناطق آلوده وبا در دنيا كشورهاي هند و پاكستان هستند.