تغذیه در دوران حاملگی

از دیرباز تا بحال ، رژیم عذایی زنان باردار همیشه مورد بحث بوده است . برخی تأ كید بیشتری بر مصرف پروتئین دارند ، برخی بر كالری در یافتی اصرار می ورزند ، عده ای ویتامینها را مهم تر می دانند ولی آنچه مورد توافق همه ی محققین و همچنین افراد عادی می باشد اینست كه خانم حامله باید بهتر از حا لت عادی غذا میل كند .

طی یك حاملگی طبیعی و یك قلو ، افزایش وزن طبیعی حداقل 9 كیلو گرم می باشد ( 12-9 كیلو گرم طبیعی است ) .عدم افزایش وزن خانم باردار تا انتها ی بارداری ، یك علامت هشدار دهنده ای می باشد . تحقیقات نشان داده است  كه وزن هنگام تولد نوزاد رابطه ی مستقیمی با افزایش وزن مادر در طول بارداری دارد . البتّه وزن مادر قبل از بارداری نیزاهمیت دارد .

شرایط تغذیه ای خانم باردار در شرایط زیر بیشتر بحرانی است :
1- سن او كمتر از 16 سال باشد.
2- وضعیت اقتصادی بدی داشته باشد.
3- درطی 2 سال ، سومین حاملگی او باشد .
4- حاملگی قبلی او رضایت بخش نبوده است .
5- به خاطر وجود یك بیماری ، تحت رژیم غذایی خاصی است .
6- كسی كه فقط از یك نوع غذا استفاده می كند .
7- اعتیاد به سیگار ،مشروبات الكلی و یا مواد مخدر داشته باشد .
8- قبل از بارداری بیش ا ز حد لاغر بوده است .
9- كم خونی داشته باشد .
10- افزایش وزن او در هر ماه از ثلث دوم و سوم بارداری كمتر از یك كیلو گرم باشد .

1 – كالری
انرژی یك غذا به صورت واحد گرما ،كیلو كالری و یا كالری بیان می شود . مقدار انرژی یا گرمای حاصله از مواد غذایی متفاوت است مثلاً 2 قاشق غذا خوری شكر حدود 100 كیلو كالری انرژی ایجاد می كند ، از یك قاشق غذا خوری چربی انرژی مشابهی بدست می آید . بطور كلی هر گرم كربوئیدرات ( مواد قندی و نشاسته ای ) حدود 4 كیلو كالری انرژی تولید می كند ، هر گرم چربی ، 9 كیلو كالری و هر گرم پروتئین 4 كیلو كالری انرژی تولید می كند .
غذاهایی كه دارای آب كم و در صد زیادی چربی هستند ،منابع فشرده ی كالری می باشند . در طول بارداری باید روزانه 300 كیلو كالری بیشتر از شرایط عادی مصرف شود ( در دوران شیر دهی افزایش 500 كیلو كالری در روز توصیه شده است . ) كالری برای تولید انرژی لازم است . هر گاه كالری در یافتی كافی نباشد ، پروتدین به عنوان انرژی سوخته می شود ، در حالی كه پرتئین باید برای رشد و تكامل بدن بكار رود .

2- پروتئین
در حالت غیر حاملگی پروتئین برای ترمیم بافتها بكار می رود ولی در حاملگی علاوه بر آن برای رشد و تر میم جنین ، جفت ،رحم وپستانها و همچنین افزایش حجم خون مادر لازم و ضروری می باشد .
توصیه می شود كه بیشتر پروتئین دریافتی از منبع حیوانی باشد مانند گوشت، شیر و لبنیات ، تخم مرغ ، مرغ و ماهی ، لبنیات جایگاه ویژه خود را دارند چون علاوه بر منبع مهم پروتئین ، سرشار از از كلسیم نیز هستند ( برای مثال بهتر است بجای تنقلات از كشك و قره قروت استفاده كرد ) حبوبات هم حاوی پروتئین می باشند ولی نوع پروتئین حیوانی مفیدتر از گیاه است . با این حال در صورتی كه دسترسی به منبع حیوانی پروتئین مشكل باشد ، حبوبات می توانند نقش بسیری در تامین پروتئین مورد نیاز بدن داشته باشند .
توصیه می شد خانم های باردار حتی الامكان از مصرف احشاء ( دل و قلوه و مغز و ... ) خودداری كنند و یا كمتر میل نمایند .

3- املاح   
شامل آهن، كلسیم ، فسفر ، روی ، ید ، منیزیم ، پتاسیم ، سدیم می باشد .
• آهن
در دوران بار داری ، نیاز بدن به آهن برای خونسازی بطور چشمگیری افزایش می یابد و چون جذب آهن از مواد غذایی به مقدار بسیار كم صورت می گیرد ، معمولا تجویز قرصهای آهن ( از 4 ماهگی تا مدتی پس از زایمان ) ضرورت پیدا می كند . مصرف قرصهای آهن از اول بارداری ضرورتی ندارد و معمولا عوارض گوارشی آن ، حالتهای تهوع و استفراغ اول بارداری را تشدید می كنند . اما مصرف قرصهای آهن پس از چهار ماهگی حتما ضروری است چون هم در دوران بار داری نیاز شما و جنین به آهن بیشتر است وهم در موقع زایمان و و پس از آن به علت خونریزی ، احتیاج به ذخیره بالایی از آهن دارید. البته بر مصرف مواد غذایی آهن دار تاكید بسیاری می شود و مصرف قرصها به تنهایی صحیح نمی باشد . مواد غذایی مانند انواع  گوشتها ( مخصوصا بوقلمون ) ، جگر ، عدس ، زرده تخم مرغ، اسفناج ، كشمش و آلوی خشك سرشار از آهن می باشند و بهتر است همزمان با مصرف آنها ، میوه ها و سبزیجاتی كه ویتامین c دارند (مانند:پرتقال ، لیمو شیرین ، سبزی خوردن ، گوجه فرنگی ، فلفل دلمه ای و نارنگی ) و موادی كه كلسیم دارند بیشتر مصرف شود تا جذب آهن بیشتر شود از طرف دیگر خوردن چای بعد غذا جزو عادات غلط است زیرا باعث می شود جذب آهن كمتر شود . كم خونی ناشی از فقر آهن در ایران بسیر شایع است و متاسفانه فرهنگ مصرف قرص های آهن هنوز همه گیر نشده است .

چه عواملی باعث ایجاد كم خونی فقر آهن می شوند ؟
عدم وجودآهن به مقداركافی  در رژیم غذایی روزانه فرد (ویا در صورت مصرف آهن ، مثلاّ مصرف چای پس از آن می تواند از جذب آهن مصرفی جلوگیری كند ) .

• وجود شرایط خاص مانند بارداری و شیردهی كه نیاز بدن به آهن را افزایش می دهد .
• خونریزی كه بوسیله ی آنمقدار زیادی آهن از بدن دفع می شود .
• وجود بیماریهایی نظیر مالاریا و یا ابتلا به انگل كه گلبو لهای قرمز تخریب می شوند و فرد مبتلا به كم خونی می گردد.
• وجود عفونت در بدن می تواند جذب آهن را كاهش دهد .

از میان افراد جامعه ،گروههای آسیب پذیر بخصوص مادران باردار و كودكان زیر5 سا ل بیشتر در معرض ابتلا به كم خونی فقر آهن قرار دارند (خصوصاّ بارداریهای مكرربا فاصله كم ). در كشور ما حدود 20 تا 50 در صد از زنان باردار و بیش از 30 در صد كودكان زیر 5 سال مبتلا به كم خونی فقر آهن می باشند .

علایم كم خونی فقر آهن چیست ؟
علایم بروز كم خونی بستگی به شدت تخلیه ذ خا یر آهن در بده دارد ، ولی بطور كلی فرد مبتلا از ضعف عمومی ،خستگی مفرط و زودرس و كم حوصلگی شكایت دارد . همچنین رنگ پریدگی ، سر د رد ، سر گیجه و كم خوابی بروز كرده ،در مراحل پیشرفته تر ،تنگی نفس به همراه تپش قلب دیده می شود.

عوارض ناشی از كم خونی فقر آهن چست ؟
كم خونی در زنان باردار باعث افزایش میزان خونریزی قبل و بعد از زایمان ویا در حین زایمان می شود ،بطوری كه احتما ل مرگ و میر مادران باردار مبتلا به كم خونی 5 تا 10 برابر بیشتر از زنان دیگر است . همچنین میزان ابتلابه بیماری و تولد نوزاد كم وزن و كم خون در زنان باردار كم خون بیشتر است . در كودكان نیز كم خونی فقر آهن منجر به اختلال در تكا مل حركتی و رفتاری می شود و قدرت یاد گیری آنان كاهش می یابد . در اینجا خوب است یاد آوری شود كه آهن شیر مادر بهتر جذب می شود بنابراین ترویج تعذیه با شیر مادر در این زمینه بسیارمفید است .

• كلسیم
بیشتر ذخیره ی كلسیم مادر در اواخر بارداری به جنین منتقل می شود ،( امّا از هفته ی 14 – 13 شروع به انتقا ل می شود ) . خوشبختانه ، جذب گوارشی كلسیم و ذخیره ی آن در دوران بارداری بیشتر از حالت عادی است .
البته پوكی استخوان بطور مطلق بسیار كم وجود دارد و تنها در افرادی كه كاملاّ دور از آفتا ب بوده اند و برای مدت طولانی مصرف كلسیم نداشته اند دیده می شود . اماّ كمبود كلسیم در دوران بارداری می تواند مسیر را برای رسیدن به پوكی استخوان خانم باردار در آینده  هموار سازد .
در مورد مصرف قرصها و شربت كلسیم توافق همگانی وجود ندارد . برخی معتقدند كه فقط با رژیم غذایی پر از شیر و لبنیات ، كلسیم مورد نیاز تأ مین شود . با توجه به این كه مصرف شربت یا قرص كلسیم در اكثر موارد بلامانع است و اكثر خانمهای بادار به میزان مورد نیاز شیر و سا یر لبنیات مصرف نمی كنند ، لذا تجویز كلسیم دارویی توصیه می شود . منا بع كلسیم :لبنیا ت منبع درجه اوّل كلسیم می باشند . ماهی سا رین نیز حاوی مقدار زیادی كلسیم می باشد . بادام ، كنجد ، آلوی خشك ، نان گندم كامل ، گل كلم ، كلم پیچ و شلغم نیز حاوی مقدار زیادی كلسیم هستند .

• فسفر
معمولا ًمیزان فسفر بدن در حد طبیعی است و احتیاجی به فسفر اضافی وجود ندارد . منابع فسفر عبارتند از : تخمه ی آفتا ب گردان ،پنیر ،كشمش ،بادام زمینی ،ماهی سرخ شده ، گوشت گاو ،نان تمام گندم ،تخم مرغ و نخود تازه . نوشابه های گازدار نیز حاوی مقدار زیادی فسفر هستند . به یاد داشته باشید كه حتماً باید میزان مصرف كلسیم با فسفر هماهنگ باشد. هر دو آنها باید بطور مساوی مصرف شوند .

• روی
معمولا میزان روی به حد طبیعی می باشد اما كمبود شدید روی می تواند باعث بدی اشتها ، اشكال در رشد و و اختلال در ترمیم زخمها ، كوتولگی و اختلال در غدد جنسی شود . كمبود روی می تواند اختلالات پوستی خاصی را ایجاد كند (حتی خطوط روی شكم را به آن ارتباط داده اند). منابع روی عبارتند از:گوشت - آجیل – غذاهای دریایی ، تخم مرغ و غلات . خانمهای باردار جوان( زیر بیست سال )، چندزاها و گیاه خواران بیشتر در معرض كمبود روی هستند . مشكلات زایمانی در كسانی كه كمبود روی دارند بیشتر است .

• ید
در دوران بارداری نیاز به ید البته افزایش می یابد ( هم به علت رشد جنین و هم به علت دفع بیشتر ید از كلیه ها در دوران بار داری ). كمبود ید در دوران بارداری می تواند عارضه كرتنیسم را در نوزاد به وجود آورد كه با مشكلات عصبی ، عقب افتادگی و كوتولگی مشخص می شود . كمبود ید همچنین می تواند باعث كر و لالی ، لوچی چشم ، اختلال در ایستادن و راه رفتن و رشد جسمی شود . در زنان بار دار مبتلا به كمبود ید ، احتمال سقط جنین و مرده زایی بیشتر است . لذا توصیه می شود كه همه ، به خصوص خانمهای باردار ، همیشه از نمك ید دار استفاده كنند . غذاهای دریایی منبع مهمی از ید می باشند . ماهی آب شور مقدار زیادی ید دارد .

• منیزیم
كمبود منیزیم در اثر حاملگی مشاهده نشده است . كمبود منیزیم معمولا د راثر بیماریهای مزمن و بدون دریافت منیزیم مشاهده شده است . منابع آن عبارتند از :كاكائو ، آجیل ، سویا ،  دانه كامل غلات ، ادویه جات و سبزیجات مخصوصا اسفناج . یك سری تحقیقات جدید نشان داده اند كه گرفتگی عضلات پاها در دوران حاملگی می تواند مربوط به كمبود منیزیم باشد و معمولا چنین افرادی با مصرف منیزیم ، گرفتگی پاهایشان برطرف می شود .

• پتاسیم     
پتاسیم خون معمولا در دوران حاملگی فرقی با زمان غیر حاملگی ندارد و كمبود آن فقط در مواقعی كه استفراغ شدید وجود دارد دیده می شود ( به همین دلیل است كه باید در صورت استفراغهای زیاد، جبران آب و املاح بدن صورت گیرد ). گیاهان منبع غنی از پتاسیم هستند . زرد آلوی خشك ، طالبی ، باقلا ، موز، گوش گاو ، جوجه ، ماهی قزل آلا ، شیره چغندر قند ، سیب زمینی و شیر از منابع آن می باشند .  

• سدیم  
كمبود سدیم در دوران حاملگی بسیار نادر است مگر در مواردی كه از داروهای ادرارآور استفاده شود و یا رژیم سخت بدون نمك تجویز شده باشد . معمولا نمكی كه درغذا و نان مصرف می شود ، نیاز بدن را به سدیم تامین می كند . منابع سدیم عبارتند از نمك مصرفی ، پنیر ، دانه غلات و زیتون سبز

4- ویتامینها
بدن خانم باردار البته نیاز بیشتری به انواع ویتامینها دارد ولی بهتر آن است كه ویتامینها را از منابع غذایی تأمین كند تا به شكل دارویی (مگر اسید فولیك كه نمی توان مقدار مورد نیاز دوران حا ملگی را با مواد غذایی تأ مین نمود.)

ویتامینهای مورد نیاز عبارتند از :
• اسید فولیك
همانطور كه آهن برای خونسازی مورد نیاز است ،اسید فولیك هم یك ویتامین ضروری برای  جاو گیری و یا درمان كم خونی می باشد . نیاز بدن به اسید فولیك دردوران بارداری افزایش می یابد و معمو لاّ نمی توان با مواد غذایی ،این نیاز را تأمین نمود . بنابراین توصیه می شود خانمهای باردار حتماً از قرصهای اسید فولیك استفاده كنند (طبق دستور ماما یا پزشك ) .
كمبود اسید فولیك می تواند در جنین اختلالات مربوط به نخاع و سیستم عصبی را به وجود آورد . منابع غنی آن عبارتند از :جگر ،خمیرمایه و تخم مرغ. نان گندم ،چیپس ،نان سفید ، كلم خام ، آب پرتقال وبرنج نیز حاوی اسید فولیك می باشند . باید توجه داشت كه این ویتامین در برابر حرارت بسیار حساس است و از بین می رود .در زنان شیرده ،میزان اسید فولیك خون دائمأ در حال كاهش است و این منعكس كننده ی فشاری است كه جهت برقراری اسید فولیك موجود در شیر(50 میكروگرم در روز ) به عمل می آید . لذا خانمهای شیرده نیز بهتر است از قرصها ی اسید فولیك استفاده كنند ( بادستور ماما یا پزشك ) .

• ویتامین B12
میزان ویتامین B12 در خون مادر باردار تا حدود ی پایین می آید . بهتر است این كمبود ازمواد غذایی با منبع حیوانی تأمین شود ،در غیر این صورت باید به شكل دارویی به بدن رسانده شود. كسانی كه گیاهخوار مطلق هستند معمولاً   كمبود ویتامین B12   دارند و نوزادشان نیز از ذخیره ی كمی بر خوردار است . مخصو صأ اگر از شیر آن مادر هم تغذیه كند . مصرف بیش از اندازه ی ویتامین c نیز می تواند جذب ویتامین B12  را مختل سازد و منجر به كمبود آن شود .
منابع ویتامین    B12  فقط منابع حیوانی است و عبارتند از : جگر ، قلوه ،شیر و گوشت . این ویتامین در برابر حرارت نا پایدار است .

• ویتامین  B6
كمبود ویتامین B6 گاهی در حاملگی دیده می شود ، بهمان دلایلی كه در افراد مصرف كننده قرصهای جلو گیری از بارداری نیز دیده می شود (نقش هورمونی ). كمبود آن می تواند باعث اختلالاتی در سوخت و ساز قند و  حتی تمایل به دیابت دوران بارداری شود . مقدار ویتامین B6 كه در سه ماهه ی آخر بارداری به جنین منتقل می شود تعیین كننده وضع ویتامین B6 نوزاد در زمان تولد است . بنابراین مصرف زن بار دار در این دوره می بایستی زیاد با شد . فقدان یا كمبود ویتامین  6 B در دوران بحرانی رشد مغز ،در چند ماه اوّل زندگی ،ممكن است سبب اختلال دائم در نمو سا ختمان مغز وقدرت انتقال حركات عصبی گردد . زنانی كه قبل از بارداری ، مدت زیادی از قرصهای جلو گیری از بارداری استفاده كرده اند ، نیاز به مكمل B6  دارند تا بدین ترتیب از رساندن آن به جنین اطمینان حاصل كنند . برخی از محققین كمبود ویتامین B6   را در ایجاد حالتهای تهوع و استفراغ بارداری مؤثر می دانند و از قرصهای آن برای در مان آن استفاده می كنند . البته باید تذكر داد كه مصرف بیش از اندازه ی ویتامین B 6  می تواند مضر باشد .
مقدار ویتامین B6  موجود در شیر مستقیمأ در ارتباط با مقدار آن در رژیم مادر است . بهتر است خانمهای شیرده نیز از مكمل های ویتامینB6  استفاده كنند . زنانی كه مدت زیادی قرصهای جلو گیری مصرف كرده اند حتماً باید در دوران شیردهی از مكمل B6   استفاده كنند . كودكانی كه از كمبود ویتامین B6   رنج می برند علایم مختلفی از  قبیل تند مزاجی شدید ،سفت شدن بدن و گریه های كر كننده دارند .
منابع غنی ویتامین B6  عبارتند از : گوشت مرغ و ماهی ، جگر ،غلات كامل ،جوانه گندم ، تخمه آفتاب گردان و زرده تخم مرغ . از دیگر منابع آن عبارتند از :موز ، كلم ،با قلا سبز ،اسفناج و سیب زمینی .

• ویتامین  C
سطح ویتامین c  خون مادر باردار كمی از حالت عادی پایین تر است . بهتر است با مصرف میوه ها و سبزیجات حاوی ویتامینc، این نیاز را تأمین نمود. مصرف بیش از حد ویتامین   c  می تواند برای مادر و جنین مضرباشد و همچنین جذب  ویتامین  c  را مختل سازد .
منابع ویتامین  c   منحصراً مواد غذایی گیاهی هستند مانند مارچوبه ،كلم برگ خام ،گل كلم ، گرمك و طا لبی ، فلفل سبز ، توت فرنگی ، گوجه فرنگی ، مركبات ، خربزه و جعفری . روش پخت این منابع برای حفظ این ویتامین بسیا ر اهمیت دارد هر چه كمتر بجوشد و یا د ر آب خیس بخورد، بیشتر ویتامین را حفظ می كند . بهتر است آبی را كه این مواد در آن پخته می شوند نیز به مصرف رسانید . حتی بكار بردن چاقوی كند در بریدن میوه و سبزیجات می تواندباعث كاهش ویتامین گردد .

• ویتامین  A
ویتامین  A از ویتامینها ی مهم برای بدن می باشد اما مصرف بیش از حد ویتامین  A  در دوران بار داری می تواند باعث تولد نوزادان با شكاف كام شود . گوشت گاو ، گوسفند ، گوساله و مرغ از غنی ترین منابع آن می باشند . سپس هویج ، اسفنا ج ، زردآلو خشك ،هلو ،جگر ، كره ، گرمك و تخم مرغ از منابع ویتامین  A  می باشند .

• ویتامین D
ویتامین   D در امر استخوان سازی و جذب كلسیم  و فسفر نقش بسزایی دارد وبه دلیل اهمیت این امر در دوران بارداری و شیردهی تأ مین مقدار كافی ویتامین  D در این دورانها ی حساس بسیار اهمیت دارد . اشعه ی مستقیم آفتاب منبع بسیار مهم ودردسترس همه می با شد . اشعه ی ماوراء بنفش خورشید ( كه در امر ساختن ویتامین   D ضروری است ) از لباس ، شیشه ، مه و دود وابرعبور نمی كند لذا توصیه می شود خانمهای باردار و شیرده حتماً
حداقل روزی چند دقیقه در معرض مستقیم آفتاب قرار گیرند . تخم مرغ ،شیر ، كره ،روغن جگر ماهی از منابع غذایی ویتامین   D می باشند . باید تذ كر داد كه مصرف بیش از حد ویتامین  D می تواند باعث مسمومیت با آن گرد د .

• ویتامین E
معمولاً كمبود ویتا مین  E بسیار نادر است . منابع آن عبارتند از :روعن جوانه گندم ،روغن سویای مایع ، روغن پنبه دانه ، روغن ذرت مایع (البته حرارت دادن روغنها سبب كاهش ویتا مین  E آنها می شود ) . میوه ها ،سبزیجات (مخصوصاً سبز تیره ). غلات و آجیل نیز مقداری ویتامین  E دارند .

• ویتامین K
این ویتامین در انعقاد خون نقش دارد و به علت وجود خونریزی در زایمان و پس از آن و ضعف انعقادی نوزاد ، بهتر است خانمهای باردار از این   ویتامین غنی باشند (البته با مصرف منابع غذایی آن ) . سبزیجات زرد و سبز و جگراز منابع این ویتامین می باشند . البته ویتامین  K بطور طبیعی بوسیله ی با كتریهای مفید موجود در روده ساخته می شود .

5- كربوئیدراتها
كربوهیدراتها شامل مواد نشاسته ای و قندی است . كربوئیدراتها مواد غذایی مولد انرژی هستند و در صورتی كه به میزان كا فی وجود نداشته باشند پروتئین و چربی جهت تولید انرژی مصرف می شوند . در حا لی كه می دانید كه پروتئن باید جهت رشد و تكامل جنین مصرف شود و نه برای انرژی . همچنین در صورتی كه چربی برای تو لید انرژی سوخته شود موادی را تو لید می كند كه می تواندبرای جنین مضر باشد . علاوه بر اینها دستگاه عصبی مادر . جنین احتیا ج مبرم به قند دارد . نیاز به كربوئید راتها در سه ماهه ی آخر بیشتر می شود و البته حتماً واقف هستید كه نباید در مصرف آنها زیا ده روی كرد .

6 - چربیها
چربیها به عنوان ذخایر انرژی در بدن استفا ده می شوند و همچنین برای تنظیم درجه حرارت بدن ، ساختن برخی هورمونها ، سوخت وساز سلولی و انتقال و جذب ویتامینهای محلول در چربی ( K E D A ) به كار میروند . میزان مصرف چربی در دوران بارداری باید به اندازه دوران غیر بارداری باشد .

به طور كلی به توصیه های زیر در مورد تغذیه خانمهای باردار توجه نمایید :
• خانم باردار می تواند هر ماده ی مغذی را كه میل دارد ، هر زمان كه می خواهد وبه هر میزان كه دوست دارد تنا ول كند ( مگر در مواردی كه ماما یا پزشك به او گوشزد كند ) .
• مقدار غذای دریافتی باید كافی باشد( مخصوصا در افراد كم درآمد ).
• با مراجعه به ماما یا پزشك و كنترل مرتب وزن ، از وزن گیری صحیح مطمئن باشید .
• در ملاقات با ماما یا پزشكتان ، عادات غذایی خود را بیان كنید تا در صورت نیاز به اصلاح و تغییر در رژیم غذاییتان ، به شما گوشزد كند .
• مصرف قرصهای آهن و اسید فولیك در دوران بارداری الزامی است .
• تا می توانید از تنوع غذایی پیروی كنید و غذاهای تازه میل نمایید .
• مصرف میوه ها بهتر از آب میوه است ( به علت وجود فیبر در آنها و جلوگیری از یبوست).
• بهتر است دفعات غذا خوردن بیشتر از سه وعده باشد. می توان یك صبحانه مفصل میل كرد، قبل از ظهر مختصری غذا خورد ، ناهار میل شود ، عصرانه و شام نیزبه همین روال . بهتر است عصرانه شما مفصل تر از شامتان باشد چرا كه بتوانید راحت تر بخوابید . همیشه به یاد داشته باشید كه اكنون شما برای دو نفر، خودتان و جنین تان ، تغذیه می كنید . بنابراین سعی كنید بهترینها را میل نمایید .

منبع : سایت مادران