بيماري ناشناخته لك و پيس
دكتر محمد جعفرطالب پور
بيماري لك و پيس كه پزشكان به آن vitiligo مي گويند، از بيماري هاي نسبتا كهن است كه نه تنها متون قديمي پزشكي به آن اشاره شده است بلكه در متون ديني هم مورد توجه بوده و طبق تصريح برخي متون مذهبي از معجزات برخي انبياء الهي، درمان اين بيماري بوده است. البته آنچه در اين مجال بدان پرداخته مي شود، مباحث تخصصي و نسبتا دشوار اين بيماري است.
رنگ طبيعي پوست انسان ها كه تا حدود زيادي متأثر از نژاد و ژنتيك افراد است. ناشي از رنگدانه هايي است كه توسط سلول هاي خاصي در پوست توليد مي شود. تعداد اين سلول ها و ميزان رنگدانه توليدي اين سلول ها از عوامل و فاكتورهاي اصلي تعيين كننده رنگ پوست افراد است. البته عوامل محيطي نيز ممكن است بر اين موضوع تأثيرگذار باشند. مثلا افرادي كه در معرض اشعه آفتاب قرار مي گيرند يا مواد و داروهاي خاصي مصرف مي كنند، به علت افزايش توليد اين رنگدانه ها، پوست تيره تري دارند. در بيماري لك و پيس كه يك بيماري اكتسابي است و به ندرت فردي به طور مادرزادي بدان مبتلا مي شود، رنگدانه پوست در نقاطي از بدن كاهش يافته و فرآيند توليد آن دچار كاهش عملكرد و نهايتا تخريب سلول هاي توليدكننده مي شود. بيماري ممكن است به طور موضعي يا منتشر ديده شود و ضايعات آن عمدتا لكه هاي سفيد شيري رنگي است كه حدود و حاشيه كاملا واضحي دارند و بيشتر اطراف منافذ بدن مانند لب ها، پلك ها، حاشيه ناف، و... ديده مي شود. از خصوصيات اين بيماري آن است كه روند بيماري و پيشرفت آن بطئي است و گاه چند ماه تا چند سال نيز طول مي كشد. جالب است كه برخي بيماران خودبخودي و بدون هيچ درماني بهبود مي يابند. اگرچه عوامل و فاكتورهاي مختلفي را به عنوان عوامل مستعدكننده بيماري (Risk Factors) مطرح مي كنند ولي متخصصان آن را جزو بيماري هاي با علت ناشناخته مي دانند. شيوع اين بيماري 1.2 درصد است. ابتلا زنان و مردان به اين بيماري تقريبا يكسان است، 50درصد مبتلايان قبل از 20 سالگي و 25 درصد آنان قبل از 10 سالگي به اين بيماري مبتلا مي شوند و در 30درصد موارد، سابقه فاميلي مثبت وجود دارد. برخي بيماري ها با اين بيماري همراهي دارند مانند بيماري ديابت، برخي بيماري هاي غده فوق كليوي، برخي انواع كم خوني ها، برخي بيماري هاي تيروئيد و...، بنابراين ارزيابي كامل كلينيكي و پاراكلينيكي در بيماران براي بررسي هرگونه بيماري الزامي است.
تابلوي اين بيماري از حيث وسعت، دوره بيماري، شدت ضايعات، ميزان از بين رفتن رنگدانه، تعداد لك ها و محل آنها، در افراد مختلف كاملا متفاوت است. در افرادي كه پوست تيره تري دارند يا اقدام به برنزه كردن پوست خود مي كنند، در صورت ابتلاء، اين بيماري واضح تر است. البته اين بدان معنا نيست كه احتمال ابتلاي اين افراد بيشتر از افراد ديگر است. موارد منتشر بيماري كمتر ديده مي شود اما ممكن است در موارد نادر، در تمام پوست بدن، رنگدانه طبيعي تخريب شده و پوست بدن يكسره سفيد و بيرنگ شود.
از آنجا كه روش كاملا موثر درماني در درمان اين بيماران در دسترس نيست، معمولا درمان طبي را به بيماراني اختصاص مي دهند كه از نظر عوارض روحي بيماري تحت فشار باشند يا بيماري از نظر زيبايي براي بيمار قابل تحمل و پذيرش نباشد يا اينكه سير و روند بيماري، درمان را الزامي كند، نكته حائزاهميت ديگر لزوم جلب اطمينان بيمار در مراحل بيماري و درمان آن، آگاهسازي بيمار از نوع بيماري و واقعيت هاي آن، تقويت روحي بيماران و جلب مشاركت فعال آنها در مراحل درماني است. نكات تخصصي درماني خارج از حوصله اين نوشتار است ولي اشاره به موارد ذيل خالي از لطف نيست.
- در افرادي كه پوست روشن تري دارند، كاهش اختلاف رنگ لكه هاي گرفتار با پوست سالم اطراف كمتراست، لذا بيماران بايد از برنزه شدن پوست اجتناب كنند. استفاده از مواد آرايشي معتبر و بهداشتي و تحت نظر مستقيم پزشك معالج هم، كمك كننده است.
- رنگدانه طبيعي پوست بدن، سدي دفاعي است در برابر اثرات مضر اشعه خورشيد. لذا آفتاب سوختگي و حساسيت لكه هاي بيماري به آفتاب از شكايات شايع اين بيماران است. بنابراين مناطقي از بدن كه به بيماري مبتلا شده و در نواحي باز و expose بدن قرار گرفته اند، بهتر است توسط مواد و تركيبات استاندارد ضدآفتاب با عيار حفاظتي قابل قبول، پوشانده شوند.
- از توصيه هاي مهم به اين بيماران، اجتناب از قرار گرفتن در معرض خورشيد است.
- برخي بيماران اقدام به برنزه كردن پوست گرفتار مي كنند. اما نبايد فراموش كرد كه مواد برنزه كننده حاوي تركيباتي هستند كه باعث رنگين شدن پوست مي شوند ولي رنگ ايجاد شده به تدريج و با ريزش سلولهاي سطحي پوست محو مي شود.
- خالكوبي مناطق گرفتار به ويژه با در نظر گرفتن عوارض احتمالي آن و عفونتهاي منتقله، توصيه نمي شود.
- استفاده از مواد و تركيبات كورتون دار حتماً با تجويز پزشك و زير نظر وي باشد. فراموش نكنيم كه مصرف و استفاده ناصحيح و نابجاي اين تركيبات ممكن است عواقب ناگوار و گاه غيرقابل درماني داشته باشد.- اگر بيماري وسعت زيادي داشته باشد و به درمان نيز جواب ندهد مي توان با روش هاي علمي و بهداشتي نواحي اطراف ضايعات را بي رنگ نمود تا اختلاف رنگ ميان مناطق درگير و نواحي سالم اطراف كمتر شده و چندان به چشم نيايد. اما بيماران بايد بدانند كه اولاً اين درمان، دائمي و برگشت ناپذير است، ثانياً پذيرش، تحمل و همراهي بيماران براي انجام چنين روش هاي درماني از محدوديت هاي جدي به شمار مي آيد.
دكتر محمد جعفرطالب پور
بيماري لك و پيس كه پزشكان به آن vitiligo مي گويند، از بيماري هاي نسبتا كهن است كه نه تنها متون قديمي پزشكي به آن اشاره شده است بلكه در متون ديني هم مورد توجه بوده و طبق تصريح برخي متون مذهبي از معجزات برخي انبياء الهي، درمان اين بيماري بوده است. البته آنچه در اين مجال بدان پرداخته مي شود، مباحث تخصصي و نسبتا دشوار اين بيماري است.
رنگ طبيعي پوست انسان ها كه تا حدود زيادي متأثر از نژاد و ژنتيك افراد است. ناشي از رنگدانه هايي است كه توسط سلول هاي خاصي در پوست توليد مي شود. تعداد اين سلول ها و ميزان رنگدانه توليدي اين سلول ها از عوامل و فاكتورهاي اصلي تعيين كننده رنگ پوست افراد است. البته عوامل محيطي نيز ممكن است بر اين موضوع تأثيرگذار باشند. مثلا افرادي كه در معرض اشعه آفتاب قرار مي گيرند يا مواد و داروهاي خاصي مصرف مي كنند، به علت افزايش توليد اين رنگدانه ها، پوست تيره تري دارند. در بيماري لك و پيس كه يك بيماري اكتسابي است و به ندرت فردي به طور مادرزادي بدان مبتلا مي شود، رنگدانه پوست در نقاطي از بدن كاهش يافته و فرآيند توليد آن دچار كاهش عملكرد و نهايتا تخريب سلول هاي توليدكننده مي شود. بيماري ممكن است به طور موضعي يا منتشر ديده شود و ضايعات آن عمدتا لكه هاي سفيد شيري رنگي است كه حدود و حاشيه كاملا واضحي دارند و بيشتر اطراف منافذ بدن مانند لب ها، پلك ها، حاشيه ناف، و... ديده مي شود. از خصوصيات اين بيماري آن است كه روند بيماري و پيشرفت آن بطئي است و گاه چند ماه تا چند سال نيز طول مي كشد. جالب است كه برخي بيماران خودبخودي و بدون هيچ درماني بهبود مي يابند. اگرچه عوامل و فاكتورهاي مختلفي را به عنوان عوامل مستعدكننده بيماري (Risk Factors) مطرح مي كنند ولي متخصصان آن را جزو بيماري هاي با علت ناشناخته مي دانند. شيوع اين بيماري 1.2 درصد است. ابتلا زنان و مردان به اين بيماري تقريبا يكسان است، 50درصد مبتلايان قبل از 20 سالگي و 25 درصد آنان قبل از 10 سالگي به اين بيماري مبتلا مي شوند و در 30درصد موارد، سابقه فاميلي مثبت وجود دارد. برخي بيماري ها با اين بيماري همراهي دارند مانند بيماري ديابت، برخي بيماري هاي غده فوق كليوي، برخي انواع كم خوني ها، برخي بيماري هاي تيروئيد و...، بنابراين ارزيابي كامل كلينيكي و پاراكلينيكي در بيماران براي بررسي هرگونه بيماري الزامي است.
تابلوي اين بيماري از حيث وسعت، دوره بيماري، شدت ضايعات، ميزان از بين رفتن رنگدانه، تعداد لك ها و محل آنها، در افراد مختلف كاملا متفاوت است. در افرادي كه پوست تيره تري دارند يا اقدام به برنزه كردن پوست خود مي كنند، در صورت ابتلاء، اين بيماري واضح تر است. البته اين بدان معنا نيست كه احتمال ابتلاي اين افراد بيشتر از افراد ديگر است. موارد منتشر بيماري كمتر ديده مي شود اما ممكن است در موارد نادر، در تمام پوست بدن، رنگدانه طبيعي تخريب شده و پوست بدن يكسره سفيد و بيرنگ شود.
از آنجا كه روش كاملا موثر درماني در درمان اين بيماران در دسترس نيست، معمولا درمان طبي را به بيماراني اختصاص مي دهند كه از نظر عوارض روحي بيماري تحت فشار باشند يا بيماري از نظر زيبايي براي بيمار قابل تحمل و پذيرش نباشد يا اينكه سير و روند بيماري، درمان را الزامي كند، نكته حائزاهميت ديگر لزوم جلب اطمينان بيمار در مراحل بيماري و درمان آن، آگاهسازي بيمار از نوع بيماري و واقعيت هاي آن، تقويت روحي بيماران و جلب مشاركت فعال آنها در مراحل درماني است. نكات تخصصي درماني خارج از حوصله اين نوشتار است ولي اشاره به موارد ذيل خالي از لطف نيست.
- در افرادي كه پوست روشن تري دارند، كاهش اختلاف رنگ لكه هاي گرفتار با پوست سالم اطراف كمتراست، لذا بيماران بايد از برنزه شدن پوست اجتناب كنند. استفاده از مواد آرايشي معتبر و بهداشتي و تحت نظر مستقيم پزشك معالج هم، كمك كننده است.
- رنگدانه طبيعي پوست بدن، سدي دفاعي است در برابر اثرات مضر اشعه خورشيد. لذا آفتاب سوختگي و حساسيت لكه هاي بيماري به آفتاب از شكايات شايع اين بيماران است. بنابراين مناطقي از بدن كه به بيماري مبتلا شده و در نواحي باز و expose بدن قرار گرفته اند، بهتر است توسط مواد و تركيبات استاندارد ضدآفتاب با عيار حفاظتي قابل قبول، پوشانده شوند.
- از توصيه هاي مهم به اين بيماران، اجتناب از قرار گرفتن در معرض خورشيد است.
- برخي بيماران اقدام به برنزه كردن پوست گرفتار مي كنند. اما نبايد فراموش كرد كه مواد برنزه كننده حاوي تركيباتي هستند كه باعث رنگين شدن پوست مي شوند ولي رنگ ايجاد شده به تدريج و با ريزش سلولهاي سطحي پوست محو مي شود.
- خالكوبي مناطق گرفتار به ويژه با در نظر گرفتن عوارض احتمالي آن و عفونتهاي منتقله، توصيه نمي شود.
- استفاده از مواد و تركيبات كورتون دار حتماً با تجويز پزشك و زير نظر وي باشد. فراموش نكنيم كه مصرف و استفاده ناصحيح و نابجاي اين تركيبات ممكن است عواقب ناگوار و گاه غيرقابل درماني داشته باشد.- اگر بيماري وسعت زيادي داشته باشد و به درمان نيز جواب ندهد مي توان با روش هاي علمي و بهداشتي نواحي اطراف ضايعات را بي رنگ نمود تا اختلاف رنگ ميان مناطق درگير و نواحي سالم اطراف كمتر شده و چندان به چشم نيايد. اما بيماران بايد بدانند كه اولاً اين درمان، دائمي و برگشت ناپذير است، ثانياً پذيرش، تحمل و همراهي بيماران براي انجام چنين روش هاي درماني از محدوديت هاي جدي به شمار مي آيد.
منبعwww.tebyan-babol.ir
شرح موضوع