سالک چيست ؟
سالک يک بيماری پوستی مشترک بين انسان و حيوان از جمله جوندگان است که از طريق نيش پشه خاکی آلوده به انگل به هنگام تغذيه خون بيمار به انسان سالم منتقل می شود.
علائم سالک :
زخم های متعدد يا بعلت گزش يا در بيشتر موارد بعلت خاراندن زخم و انتقال انگل به قسمت های سالم پوست بروز می کند.
زخم های سالک به شکل های متفاوت ، از جمله شکل خشک (نوع شهری ) و شکل مرطوب ( نوع روستايی ) بروز می کند.
در تمام شکلهای زخم ، پس از ورود انگل به درون پوست از طريق نيش پشه خاکی ، ا بتدا برآمدگی کوچک و قرمز رنگی ظاهر می شود.
در نوع خشک ، زخم مرطوب ايجاد نمی شود . اما در شکل مرطوب ، وسط ضايعه زخم شده و حاشيه پيشرفت می کند.
زخم های مرطوب بين شش تا نه ماه و زخم های خشک حدود يک سال ( سالک يعنی کمتر از يکسال ) دوام يافته، پس از آن بهبود می يابد و جای آن به صورت جوش گاه فرو رفته و پايدار برای تمام عمر باقی می ماند که ممکن است به زيبايی فرد نيز لطمه بزند.
در بيشتر موارد ، عفونت های ثانويه باکتريايی و قارچی باعث تشديد علائم و دوام بيشتر زخم می شود.
عامل سالک :
عامل سالک انگل تک ياخته ای بنام ليشمانيا است که درون سلول های بيگانه خوار ( ماکروفاژها ) پوست تکثير می يابد. اين تکه ياخته در پوست انسان ، سگ و جوندگان آلوده بصورت کروی يا بيضوی و بدون تاژک است . پس از خون خواری پشه خاکی از زخم های سالک اين انگل به شکل دراز و کشيده و تاژک دار در روده پشه خاکی تکثير يافته و پس از خون خواری مجدد پشه خاکی ، به پوست فرد سالم راه می يابد و دوباره به شکل کروی يا بيضوی تبديل می شود.
ناقل سالک :
ناقل سالک (ليشمانيا ) پشه خاکی از جنس فلبوتوموس است. پشه خاکی در اندازه دو تا سه ميلی متری ، موقع نشستن ، بال های خود را به شکل عدد 7 نگه می دارد و بصورت جهشی پرواز می کند. پشه خاکی ها از سطح پوست خون خواری می کنند. در زمان خون خواری از زخم سالک انگل را می خورند و پس از يک هفته از طريق نيش ، و خون خواری ، آن را به فرد سالم انتقال می دهند.
مخزن سالک :
درشکل مرطوب ( نوع روستايی ) برخی جوندگان وحشی مانند موش های صحرايی و در شکل خشک (نوع شهری ) انسان ، سگ و گاهی شغال و روباه نقش مخزن را ايفا می کنند.
محل زندگی پشه خاکی :
پشه خاکی فقط هنگام غروب و ساعت های اوليه شب ، خون خواری و تغذيه می کند. اين حشره در طول روز در پناهگاههای گرم ، تاريک و مرطوب ، نظير شکافهای عميق ديوارها ، اماکن متروکه و مخروبه ، اسطبل ها ، اطراف توده های زباله و کودهای حيوانی ، لانه جوندگان ، کنده درختان ، حاشيه جويبارها ، پشت لوازم ثابت منزل ( مانند کمد و قاب عکس ) استراحت و تخم ريزی می کند.
روش های پيش گيری از سالک :
رعايت بهداشت محيط :
گرد آوری و دفع بهداشتی و مستمر زباله با استفاده از سطل دردار :
گرد آوری فضولات حيوانی و جلوگيری از انباشته شدن آنها .
2. بهسازی محيط :
ترميم شکاف ها و حفره های موجود در ديوارها و ساير قسمت های مناطق مسکونی انسان و دام :
تخريب و تسطيح اماکن مخروبه .
3 . دوری از محل زندگی پشه خاکی و مناطق آلوده به سالک ، به ويژه هنگام غروب و اوايل شب .
4 . محافظت بدن در برابر نيش زدن پشه خاکی :
پوشاندن قسمت های باز بدن :
نصب توری فلزی با منافذ ريز به در و پنجره ها :
استفاده از پمادها و مواد دورکننده حشرات به هنگام کار و خواب :
محافظت از زخم سالک و پوشاندن آن با گاز استريل .
مبارزه با جوندگان و سگ های ولگرد.
با اقدام های حفاظتی نظير نصب توری ظريف به در و پنجره ها ، و خوابيدن در پشه بند ، از ابتلا به سالک پيش گيری کنيم. با دفع صحيح و بموقع زباله و جلوگيری از انباشته شدن آن از ابتلا به سالک پيش گيری کنيم .
****
منبع : بروشور " بيماری سالک " وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی - معاونت سلامت - مرکز مديريت بيماری ها
سالک يک بيماری پوستی مشترک بين انسان و حيوان از جمله جوندگان است که از طريق نيش پشه خاکی آلوده به انگل به هنگام تغذيه خون بيمار به انسان سالم منتقل می شود.
علائم سالک :
زخم های متعدد يا بعلت گزش يا در بيشتر موارد بعلت خاراندن زخم و انتقال انگل به قسمت های سالم پوست بروز می کند.
زخم های سالک به شکل های متفاوت ، از جمله شکل خشک (نوع شهری ) و شکل مرطوب ( نوع روستايی ) بروز می کند.
در تمام شکلهای زخم ، پس از ورود انگل به درون پوست از طريق نيش پشه خاکی ، ا بتدا برآمدگی کوچک و قرمز رنگی ظاهر می شود.
در نوع خشک ، زخم مرطوب ايجاد نمی شود . اما در شکل مرطوب ، وسط ضايعه زخم شده و حاشيه پيشرفت می کند.
زخم های مرطوب بين شش تا نه ماه و زخم های خشک حدود يک سال ( سالک يعنی کمتر از يکسال ) دوام يافته، پس از آن بهبود می يابد و جای آن به صورت جوش گاه فرو رفته و پايدار برای تمام عمر باقی می ماند که ممکن است به زيبايی فرد نيز لطمه بزند.
در بيشتر موارد ، عفونت های ثانويه باکتريايی و قارچی باعث تشديد علائم و دوام بيشتر زخم می شود.
عامل سالک :
عامل سالک انگل تک ياخته ای بنام ليشمانيا است که درون سلول های بيگانه خوار ( ماکروفاژها ) پوست تکثير می يابد. اين تکه ياخته در پوست انسان ، سگ و جوندگان آلوده بصورت کروی يا بيضوی و بدون تاژک است . پس از خون خواری پشه خاکی از زخم های سالک اين انگل به شکل دراز و کشيده و تاژک دار در روده پشه خاکی تکثير يافته و پس از خون خواری مجدد پشه خاکی ، به پوست فرد سالم راه می يابد و دوباره به شکل کروی يا بيضوی تبديل می شود.
ناقل سالک :
ناقل سالک (ليشمانيا ) پشه خاکی از جنس فلبوتوموس است. پشه خاکی در اندازه دو تا سه ميلی متری ، موقع نشستن ، بال های خود را به شکل عدد 7 نگه می دارد و بصورت جهشی پرواز می کند. پشه خاکی ها از سطح پوست خون خواری می کنند. در زمان خون خواری از زخم سالک انگل را می خورند و پس از يک هفته از طريق نيش ، و خون خواری ، آن را به فرد سالم انتقال می دهند.
مخزن سالک :
درشکل مرطوب ( نوع روستايی ) برخی جوندگان وحشی مانند موش های صحرايی و در شکل خشک (نوع شهری ) انسان ، سگ و گاهی شغال و روباه نقش مخزن را ايفا می کنند.
محل زندگی پشه خاکی :
پشه خاکی فقط هنگام غروب و ساعت های اوليه شب ، خون خواری و تغذيه می کند. اين حشره در طول روز در پناهگاههای گرم ، تاريک و مرطوب ، نظير شکافهای عميق ديوارها ، اماکن متروکه و مخروبه ، اسطبل ها ، اطراف توده های زباله و کودهای حيوانی ، لانه جوندگان ، کنده درختان ، حاشيه جويبارها ، پشت لوازم ثابت منزل ( مانند کمد و قاب عکس ) استراحت و تخم ريزی می کند.
روش های پيش گيری از سالک :
رعايت بهداشت محيط :
گرد آوری و دفع بهداشتی و مستمر زباله با استفاده از سطل دردار :
گرد آوری فضولات حيوانی و جلوگيری از انباشته شدن آنها .
2. بهسازی محيط :
ترميم شکاف ها و حفره های موجود در ديوارها و ساير قسمت های مناطق مسکونی انسان و دام :
تخريب و تسطيح اماکن مخروبه .
3 . دوری از محل زندگی پشه خاکی و مناطق آلوده به سالک ، به ويژه هنگام غروب و اوايل شب .
4 . محافظت بدن در برابر نيش زدن پشه خاکی :
پوشاندن قسمت های باز بدن :
نصب توری فلزی با منافذ ريز به در و پنجره ها :
استفاده از پمادها و مواد دورکننده حشرات به هنگام کار و خواب :
محافظت از زخم سالک و پوشاندن آن با گاز استريل .
مبارزه با جوندگان و سگ های ولگرد.
با اقدام های حفاظتی نظير نصب توری ظريف به در و پنجره ها ، و خوابيدن در پشه بند ، از ابتلا به سالک پيش گيری کنيم. با دفع صحيح و بموقع زباله و جلوگيری از انباشته شدن آن از ابتلا به سالک پيش گيری کنيم .
****
منبع : بروشور " بيماری سالک " وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی - معاونت سلامت - مرکز مديريت بيماری ها
شرح موضوع