کیست تخمدان به سراغ چه زنانی می رود؟

کیست تخمدان به سراغ چه زنانی می رود؟
بسیاری از خانم ها دچار کیست تخمدان هستند بدون اینکه اطلاعی در این باره داشته باشند.

شاید شما هم با خانمهای متعددی روبهرو شده باشید كه از اختلالات دوره ماهانه شكایت دارند ونمی دانند چه کاری انجام دهند و البته در این میان حتی برخی از دختران بهدلیل بیاطلاعی از اهمیت موضوع آن را با مادرشان نیز در میان نمیگذارند تا چه برسد به مراجعه به پزشك متخصص.

بعضی دیگر از خانمها هم از وجود موهای زائد صورت ناراحتند و نمیدانند برای رفع این مشكل چه باید بكنند؟

برخی به پزشك مراجعه میكنند و برایشان تشخیص كیست تخمدان داده میشود كه آنها پیش از دیگران نگرانند ولی باز هم درباره مشكلشان حرفی نمیزنند و چیزی نمیپرسند و... با توجه به اهمیت این موضوع و ارتباط سلامت تخمدانها با سلامت «زن» ما این مقوله را با دكتر مریم جهان افروز برهانی،جراح و متخصص بیماریهای زنان و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشكی در میان گذاشتیم.

با توجه به آمار قابل توجهی كه كیستهای تخمدان بویژه در دخترخانمها پیداكرده،لطفاً توضیحدهیدكیست تخمدان چیست و آیا خطرناك است؟

كیست تخمدان عبارت است از تودههای تخمدانی معمولاً خوش خیم كه اغلب از نسج تخمدان تولید میشود و در بسیاری از موارد از فولیكولهای سطح تخمدان سرچشمه میگیرد.در واقع كیست تخمدان از تودههای كیسه مانندی كه دارای یك جدار است و مقداری مایع ساده داخل آن جمعشده، تشكیل شدهاست.

چه عواملی باعث بروز كیست تخمدان می شود؟

علل متفاوتی میتواند باعث بروز این كیستها شود كه اكثراً علت آن عدم تخمكگذاری است،چون فولیكولی كه قراراست «تخمك» را ایجاد كند و معمولاً در روز چهاردهم بعد از شروع عادت ماهیانه، پارگی طبیعی پیداكرده و تخمك را آزاد میكند،این اتفاق در این فرد رخ نمیدهد و با تجمع آب در داخل خود،تبدیل به كیست می شود.گاهی چند تخمك چند كیست تولید میكنند و این عمل تكرار شده،تعداد زیادی كیست كوچك در تخمدانها ایجاد میشود كه آنها را بهنام تخمدانهای «پلی كیستیك» میشناسیم.

كیست تخمدان چند نوع است؟ آیا همه كیستها خطرناكند؟

كیستها انواع مختلف دارند ولی كیستهای تخمدان شایعكه بیشتر دیدهمیشود،اكثراً كیستهای ساده و همان كیستهایی است كه شرح داده شد.ولی در مواردی این كیستها میتواند بدخیم و خطرناك باشد كه برای تشریح آنها به بحثهای پیچیده پزشكی نیاز میباشد.گاهی هم از محل فولیكول تخمدانی در مرحله دوم سیكل ماهانه كه دوره «لوتیئنی» نامیده میشود كیستهای لوتیئنی ساخته میشود كه آنها نیز به نام كیست «فونكسیونل» شناخته شده و خطرناك نیستند.این كیستها یا خود بهخود و یا بوسیله درمانهای ساده رفع میشوند.

معمولاً بیمارانی كه كیست تخمدان دارند،با دارو درمان میشوند؟

همانطور كه اشاره شد،كیستهایی كه جدارنازك و صاف دارند،ساده هستند و در داخل آنها مایع صاف بدون هیچگونه نسج اضافی ملاحظه میشود اینها كیستهای «فونكسیونل» هستند و اكثراً خودبهخود رفع میشوند،پس به درمان خاصی نیاز ندارد.ولی گاهی همین كیستها،كمی بزرگتر شده و می توانند علایمی مثل درد در زیردل و اختلال در دوره ماهانه بیمار تولید كنند.گاهی هم لكه بینی در این بیماران دیده میشود كه با استفاده از قرصهای ضدبارداری به راحتی درمان میشوند و با یك سونوگرافی ساده هم تشخیصداده میشوند. در ضمن تخمدانهای با كیستهای متعدد (پلی كیستیك) نسبتاً خوش خیم هستند ولی درمان آنها در بیماران مختلف بر حسب شرایط بیمار نظیر وزن و اینكه ازدواج كرده یا نه و یا بچه میخواهد یا نمیخواهد كاملاً متفاوت است و به بررسیها و آزمایشهای دقیقتر و مراجعه های متعدد به پزشك نیاز دارد.

خانم دكتر چه كیستهایی به جراحی نیاز دارند؟

در بیماری كه كیست تخمدان دارد،اگر علایم غیرعادی رخ دهد،ممكن است كار به جراحی بكشد،مثلاً كیست پاره شود و یا دردهای شكمی و لگنی حاد و علایم خونریزی داخل شكمی پیدا شود،اكثراً كار به جراحی میكشد. * در بعضی موارد هم ممكن است كیست دچار پیچ خوردگی شود و این پیچ خوردگی ادامه یافته منجر به تحریك پریتون و كیست دچار كم خونی شود.در اینصورت نیز اگر علایم با جابجایی و استراحت تغییر نكند و درد و استفراغ ادامه پیدا كند،باید جراحی شود. * در حالتی كه كیست خیلی بزرگ شود و یا آنكه پس از چند دوره درمان طبی به درمان جواب ندهد (باید جراحی شود) معمولاً تخمدانهای با كیستهای متعدد به جراحی نیاز ندارند ولی بیمار باید با دقت تحت نظر باشد و ممكناست سالها به درمان طبی نیاز داشتهباشد كه برحسب شرایط سنی،وضعیت كیستها و شرایط زناشویی و وزن بیمار،درمانها متفاوت خواهدبود.

كیست تخمدان معمولاً چه علایمی ایجاد میكند؟

علایم حاد كیست تخمدان شامل:احساس درد ناگهانی شكم،تهوع و استفراغ،تغییرات نبض،احساس ضعف كه ممكناست بهعلت خونریزی داخلی باشد.بعضی وقتها با خونریزی مختصر پریتون علایم شدت پیدا نمیكند و با استراحت در بیمارستان علایم بهبود پیدا كرده و احتیاج به عملندارد.

آیا این كیستها قابل پیشگیری هستند؟

پیشگیری بدون استفاده از دارو برای كیست تخمدان وجود ندارد فقط تجربه نشان داده كه افرادی كه از قرصهای ضدبارداری استفاده میكنند،كمتر دچار كیستتخمدان میشوند و در حاملگی و شیردهی نیز بهعلت مهار فعالیتتخمدان كیستهای تخمدان كمتر مشاهده میشود و اگر هم وجود داشتهباشد در دوره بارداری و شیردهی خودبهخود پسرفت پیدا میكند.معمولاً خانمهایی كه دیر ازدواج میكنند و دیر حامله میشوند،بیشتر در معرض این كیستها قرار میگیرند، ولی كاملاً نمیتوانیم بگوییم كه برای جلوگیری از كیستتخمدان قرص ضدبارداری بخورند چون همه خانمها كیست تخمدان پیدا نمیكنند بنابراین توصیه میكنم با مراجعه مرتب سالانه به پزشك متخصص زنان مشاوره و معاینه شوند و هرگاه دردهای مبهم لگنی، لكهبینی و یا بینظمی در عادت ماهانه پیدا كردند.باید با متخصص زنان مشورت كنند و بهموقع سونوگرافی انجام دهند تا در صورت كیست،نوع آن مشخص شود و درمان به روش صحیحصورت گیرد.چون اكثر این كیستها در صورت تشخیص بموقع با درمان دارویی رفع خواهندشد( استفاده از هورمونها) و به ندرت كار به جراحی میكشد. معمولاً دختر خانمهایی كه كیستتخمدان دارند،از اینكه در آینده باردار نشوند،نگران هستند،

آیا كیست تخمدان مانع بارداری میشود؟

در تخمدانهای پلیكیستیك با توجه به اینكه كاملاً وضع آندوكرینولوژی زن به هم میخورد و از تخمدانهای كیستیك و بدون تخمكگذاری هورمونهای مردانه ترشح میشود همچنین پرمویی (هیرسوتیسم) و اختلالات شدید دوره ماهانه دیده میشود (مثلاً هر شش ماه یا هر سه تا چهارماه یكبار پریود می شوند) فرد دچار «الیگومنوره» شدید میشود،در نتیجه با شرایط حاملگی دشوار روبهرو است و به كمك پزشك نیاز دارند. علاوه بر این افرادی كه هنوز ازدواج نكردند،هم نباید رها شوند چون اختلالات و تغییرات هورمونی ایجاد عوارض میكند و حتی میتواند حالتی شبیه دیابت در بیماران ایجاد كند.

در بخشی از صحبتهایتان اشاره به قرصهای ضدبارداری در پیشگیری و درمان كیست تخمدان كردید آیا دختر خانمهایی كه به منظور درمان كیست تخمدان از قرصهای ضدبارداری استفاده می كنند،برای بارداری در آینده با مشكلی برخورد نخواهندكرد؟

اثر قرصهای ضدبارداری در عقیم كردن خانمها علمی نیست،مگر اینكه بهمدت خیلی طولانی قرص بخورند،به طوریكه اندومتر خیلی لاغر شود،ولی هیچ منبعی ننوشته است كه قرص ضدبارداری كسی را برای ابد عقیم میكند.ممكن است بارداری را مدتی به تأخیر بیندازد، ولی عقیم و نابارور نمیكند.حتی بعضی خانمها كه قرص مصرف میكنند،وقتی آنرا قطع میكنند،دچار آمنوره (قطع پریود) میشوند. توصیه میشود كسانیكه قرص مصرف میكنند،قبل از پنج سال دوباره بازنگری كنند و با نظر پزشك معالج قرص را ادامه دهند.

كسانی كه كیست تخمدان دارند و تحت درمان هستند،چه نكاتی را باید رعایت كنند؟

خانمهایی كه كیست تخمدان دارند و دارو مصرف میكنند،باید از حركات ورزشی جهشی و كششی،دوومیدانی،شنا،یوگا و نظیر آن پرهیز كنند.در واقع هر كاری كه فشار به لگن بیاورد ممنوع است.پس از دوره درمان هم كه پزشك تعیین میكند،دوباره مراجعه كنند تا از درمان كامل خود مطلع شوند و در صورت جواب ندادن درمان و بهبود نیافتن،بررسیهای آزمایشگاهی دقیقتر از آنها بهعمل آید.

اصولاً خانمها برای اطلاع از وضعیت سلامت خود هر چند وقت یكبار باید به متخصص زنان مراجعه كنند؟

تمام خانمها باید سالی یكبار به متخصص زنان مراجعه كنند و تحت معاینه قرارگیرند.بخصوص پس از سن50سالگی كه مشكلات خطرناك تخمدانی (سرطانها) شایعتراست و از این سن باید هر شش ماه یكبار حتماً مورد معاینه دقیق قرارگیرند.كلاً برای رفع كیستها سادهترین و كم خرجترین درمان همان قرصهای ضدبارداری است ولی بیمار نباید خودسرانه عمل كند،بلكه باید تحت نظر متخصص زنان باشد و فرمهای مقاوم بدرمان را جدیبگیرد.سادهاندیشی هرگز در هیچ مسأله پزشكی مجاز نیست،بخصوص در مورد مسأله تخمدان كه عضوی كلیدی است و سلامتی و شادابی و زایندگی زن مستقیماً با آن در ارتباط است.خانمها باید حساس باشند و مثل یك نگین الماس آنرا گرانقیمت بدانند.مشكلات تخمدانی از جنین داخل شكم مادر تا صدسالگی می تواند ظهور كند پس در هر مرحلهای از زندگی حتی در كودكی باید مواظب این عضو حساس باشیم كه جانشین ندارد. خانم دكتر برهانی در پایان گفتگو چنانچه نكته خاصی وجود دارد كه مادران در ارتباط با دختر خانمهایشان باید به آن توجه كنند،اشاره بفرمایید.تمام مادران عزیز اگر دختر خانمی دارند كه چاق است،اختلال عادت ماهانه دارد و بخصوص موی اضافی غیرعادی در بدن دارد (هیرسوتیسم) این سه علامت را جدی بگیرند وحتماً با پزشك متخصص زنان مشورت كنند.نكته مهم دیگر اینكه به دختران خود تفهیم كنند كه بهخاطر سلامتی ازدواج كنند،نه به خاطر اتومبیل و آپارتمان و ویلا چون دیر ازدواج كردن باعث كیست تخمدان، فیبروم رحم، زایمانهای با سزارین، شیردهی ناموفق، آندومتریوز و... میشود.امروز علم میگوید:بهترین تخمك مربوط به سن زیر24سال است یعنی بین20تا24سالگی.