دلایل سکـسکه و راههای درمان آن

سکـسکه ( Singultus )

  سکـسکه انقباض تشنجی و شدید ماهیچه‌های تنفسی است و با پایین رفتن غیر عادی دیافراگم و بسته شدن دهانه حنجره همراه است. انسداد دهانه حنجره باعث تولید صدای سکـسکه می‌شود، این صدا در زمان عمل دم ایجاد می‌شود.


  سکـسکه چیزی است که بی گمان همه در طول زندگی خود با آن مواجه شده اند، هق هق های بی امانی که در صورت تداوم، فرد را مستأصل می کند و در مواردی حالت بیماری به خود می گیرد.

در زبان لاتین به سکـسکه Singultus اطلاق می شود که از لغت Singult به معنی تلاش برای نفس کشیدن در حین هق هق گریه مشتق شده است.سکـسکه همچنان به عنوان یکی از اسرار پزشکی باقی مانده است و تا به حال، نقش و عملکرد مفیدی برای آن شناخته نشده است.
در واقع سکـسکه عبارت است از انقباضات ناخودآگاه و مکرر عضله دیافراگم و عضلات تنفسی بین دنده ای.
سکـسکه یک علامت است و نه یک بیماری، در ایجاد سکـسکه دیافراگم (عضله بزرگ و نازکی که قفسه سینه را از شکم جدا می کند) و عصب فرنیک (عصبی که دیافراگم را به مغز وصل می کند) نقش دارند.

سکـسکه فشرده شدن ناگهانی و غیرارادی دیافراگم است. دیافراگم عضله اصلی تنفس است که در زیر ریه‌ها قرار گرفته است. این عمل فشرده شدن، هوا را به سرعت به درون ریه‌ها می‌کشد و دریچه واقع شده در بالای حنجره (glottis) با صدا بسته می‌شود. این بسته شدن سبب ایجاد صدای سکـسکه می‌شود.

سکـسکه به طور ناگهانی آغاز شده و معمولاً تنها چند دقیقه طول می‌کشد. شما ممکن است هر جایی به سکـسکه مبتلا شوید و بین ۴ تا ۶۰ بار در دقیقه سکـسکه کنید. سکـسکه معمولاً خود به خود برطرف می‌شود.

سکـسکه یک اثر واکنشی است، به این معنا که شما هیچ کنترلی بر روی آن ندارید. به نظر نمیرسد که سکـسکه هیچ تاثیر سودمندی داشته باشد و بروز آن در بعد از ظهرها شایعتر است.

معمولاً در حین سکـسکه، صدایی تند و سریع که در اثر حرکت غیرارادی عضلات دیافراگم و متعاقب آن بسته شدن سریع تارهای صوتی، پدید می آید،شنیده می شود.
تقریباً همه ممکن است دچار سکـسکه شوند، حتی جنینی که در رحم مادر است، اما به طور کلی مردان به مراتب بیشتر از زنان دچار سکـسکه می شوند. اما عملاً هر فردی از نوزادان گرفته تا افراد بزرگسال، آن را تجربه می کنند.

سکـسکه معمولاً یک مشکل گذرا و خوش خیم است. با این حال، همین عارضه ساده، در صورتی که بیش از حد ادامه پیدا کند، می تواند آزار دهنده و ناتوان کننده باشد.
در ضایعات مغزی، ضربه و تومورهای مغزی و یا به دنبال بی هوشی ها نیز، امکان بروز سکـسکه وجود دارد.

عموماً سکـسکه با این علت، خود به خود بهبود یافته و غالباً در افراد مضطرب و دارای استرس بالا و یا متعاقب خبر خوشایند و غم انگیز تظاهر می کند و در برخی مواقع مصرف دارو و سموم نیز علت آن است.
علل سکـسکه
تحریک اعصابی است که عضلات تنفسی، خصوصاً دیافراگم را تحریک می کنند، علت سکـسکه کوتاه مدت معمولاً ناشناخته است اما در صورتی که سکـسکه طولانی مدت باشد یا به شکل مکرر رخ دهد، امکان دارد به علل زیر ایجاد شده باشد:
خوردن یا آشامیدن غذا یا نوشیدنی داغ یا مواد تحریک کننده، بیماری پرده جنب (پرده ای که روی ریه را می پوشاند)، ذات الریه، اورمی (جمع شدن مواد زاید سمی در اثر نارسایی کلیه)، الکلی بودن، مصرف برخی از داروها، اختلالات معده، مری، روده یا لوزالمعده، حاملگی، تحریک مثانه، هپاتیت، سابقه عمل جراحی (خصوصاً جراحی روی شکم)، علل عاطفی، پربودن معده، خنده شدید یا احساسات قوی، تغییر در دمای محیط. چنانچه گفته شد، معده خیلی پر و انباشته نیز می تواند باعث حمله های سکـسکه شود که به شکل غیرارادی بروز می کند و در شرایط زیر پیش می آید:

خوردن بیش از حد غذا و با سرعت، به درون کشیدن هوای بیش از اندازه، تغییر ناگهانی در دمای معده؛ مثل نوشیدن مایعات سرد بلافاصله بعد از نوشیدن یک نوشیدنی داغ.

کشیده شدن بدن پس از غذا خوردن و نوشیدن سریع مایعات، یا بلع هوا یا نوشیدنی‌های گازدار

* سوء هاضمه معمولاً به واسطه خوردن غذاهای داغ و پر ادویه

* هیجانات احساسی، ناراحتی یا تعجب ناگهانی مانند خندیدن

* تغییر ناگهانی دمای هوا به عنوان مثال گرفتن دوش آب سرد

* خوردن غذاها یا آشامیدنی های خیلی داغ یا سرد

* نوشیدن الکل یا سیگار کشیدن مفرط

در مواقع بسیار نادری علت زمینه سکـسکه می‌تواند ناشی از یک بیماری جدی باشد، مانند:

* تحریک دیافراگم در اثر عفونت، گسترش سرطان به اعضاء دیگر یا فتق هیاتوس (هنگامی که بخشی از شکم به طرف دیافراگم رانده می‌شود)

* تحریک عصب فرنیک (عصب کنترل کننده دیافراگم) در اثر سرطان یا جراحی سینه

* عفونت یا تومور مغزی

* نارسایی شدید کبدی

* فعالیت بیش از حد غده تیروئید

* پنومونی (التهاب ریه ها)

* عفونت های عمومی شدید مانند مالاریا

* بیماری های سیستم اعصاب مرکزی مانند مولتیپل اسکلروزیس (یا ام اس)

* سکـسکه ناشی از مصرف بی هوش کننده‌ها به عنوان مثال در طی جراحی شکمی یا پس از آن

* مشکلات مربوط به متابولیسم بدن مانند هایپرگلایسمی (بالا بودن قند خون)

* عوارض جانبی برخی داروها به عنوان مثال بنزودیازپین‌ها که آرام بخش و خواب آور هستند.

اغلب اوقات سکـسکه، بیش از ۴۸ ساعت طول نمی کشد ولی در فرم مداوم، فرد بیش از ۲ روز و کمتر از ۱ ماه مبتلاست و در موارد بیشتر یا در صورتی که با بیماری ها ی دیگری مثل مشکلات قلبی- ریوی همراه باشد، فرد نیاز به مراجعه به بیمارستان دارد.
اگر شما دچار سکـسکه هایی می شوید که تا چند روز یا بیشتر ادامه پیدا می کنند، پزشک شما می تواند دستور انجام آزمایشاتی را تجویزکند که برای بررسی احتمال وجود یک مشکل جدی تر به کار می روند.
روش های درمان سکـسکه متنوع هستند و درمان های غیردارویی معمولاً بر روش های تحریک ناحیه حلق و بینی مبتنی هستند. در زیر به مواردی اشاره می شود که شما می توانید در حین بروز مشکل، یک یا تعداد بیشتری از آنها را به کار بندید:
۱ – نفس خود را نگاه دارید و تا ۱۰ بشمارید.
۲ – داخل یک کیسه کاغذی تنفس کنید (کیسه پلاستیکی به دلیل احتمال چسبندگی آن به بینی و خصوصاً در اطفال به هیچ عنوان، توصیه نمی شود.)
۳ – انگشت شست خود را بین دندان ها و لب بالا قرار دهید، سپس لب بالا را با انگشت سبابه خود، درست در زیر سوراخ بینی سمت راست، فشار دهید.
۴ – یک لیوان آب را به سرعت بنوشید، باوری قدیمی وجود دارد مبنی بر اینکه نوشیدن هفت جرعه آب سکـسکه را متوقف می کند.
۵ – نان خشک یا یخ خرد شده، قورت دهید.
۶ – زبان خود را به ملایمت بکشید.
۷ – یک قاشق چای خوری شکر خشک بخورید.
۸ – بازی پول من را تو برداشتی؟ را به منظور پرت کردن حواس فرد انجام دهید.
۹ – از کسی بخواهید که شما را غافل گیر کند تا از نظر ذهنی حواستان پرت شود.

۱۰ – در برخی متون به گذاشتن یخ و لیمو روی زبان برای متوقف کردن سکـسکه، اشاره شده است.
۱۱ – گذاشتن ژله انگور در زیر زبان
۱۲ – بو کردن موادی که بوی نافذی دارند.

۱۳ – نوشیدن جرعه جرعه آب سرد یا جویدن یخ
۱۴ -  غرغره کردن دهان با آب یا محلول شستشوی دهان

۱۵- گاز زدن لیمو یا خوردن یک تکه زنجبیل تازه

۱۶- بالا کشیدن زانوها به درون سینه


در بیماری که آیروفاژی علت سکـسکه است، باید از صحبت حین صرف غذا، پرهیز کند، غذا را به خوبی جویده و با استرس و اضطراب صرف نکند. درمان سکـسکه با علت رفلاکس، مصرف حجم کم غذا و پرهیز از خوابیدن پس از غذا خوردن است. غذای پر چرب، نوشابه های گازدار، پیاز خام، مرکبات و حتی سیگار کشیدن، سبب تشدید رفلاکس معده می شود.
داروهایی هم برای درمان سکـسکه معرفی شده اند که سردسته داروهای مؤثر در درمان سکـسکه کلروپرومازین است که هم به شکل قرص و هم به صورت آمپول وجود دارد؛ البته این دارو از انواع داروهای اعصاب است و ظاهراً به این دلیل تجویز می شود که سکـسکه یک رفلکس عصبی است، اما باید به خاطر داشته باشید که درمان های دارویی را هرگز بدون تجویز پزشک، استفاده نکنید، چرا که عارضه جانبی دارد.
به طور کلی سکـسکه معمولاً حالت خوش خیم داشته و با درمان های خانگی برطرف می شود، در مواردی هم که به طول بینجامد یا به درمان های معمول جواب ندهد معمولاً با دخالت پزشک برطرف خواهد شد.

بررسی سکـسکه  در کودکان
«سکـسکه برای کودک مفید است»، شاید شما هم این جمله را شنیده باشید و ممکن است که واقعا درست باشد. به هر حال، سکـسکه حالتی جزئی و بدون درد و عارضه است.
سکـسکه به خاطر ورود هوا به معده کودک، در هنگام شیرخوردن به وجود می آید. انبساط ناگهانی معده به خاطر حجم زیاد هوا، موجب انقباض دیافراگم می شود و سکـسکه را در پی دارد.
این حالت در نوزادن زیاد دیده می شود و احتمالابه خاطر این است که پرده دیافراگم، هنوز به طور کامل رشد نکرده است. اما خود به خود و عموما در دو ماهگی کاهش می یابد.
شاید این حالت برای بدن کوچک نوزاد، حالتی عجیب و سخت باشد، اما در واقع این انقباضات، همراه درد نیست، مشکلی برای او به وجود نمی آورد و باعث گریه اش نمی شود. همچنین بد نیست بدانید که کودک در دوران جنینی نیز سکـسکه می کند و این حالت چندان برایش عجیب نیست، با این تفاوت که سکـسکه جنین به خاطر هوا نیست، بلکه مایع آمنیون، موجب سکـسکه می شود.
بین سکـسکه، باد گلو و سریع شیرخوردن نوزاد هیچ رابطه ای وجود ندارد، زیرا سکـسکه اصلابه مشکلات گوارشی بستگی ندارد .
در مواقع سکـسکه کودک چه کنیم؟
هیچ کار خاصی لازم نیست انجام دهید، فقط آرامش خود را حفظ کنید تا سکـسکه برطرف شود. اگر سکـسکه طول کشید، کودک را چند دقیقه به شکم صاف بخوابانید. همچنین می توانید مقداری آب به او بدهید. توجه داشته باشید که اگر کودک در حال سکـسکه کردن است، بازهم می توانید با خیال راحت او را بخوابانید.
در هر صورت سکـسکه بعد از چند دقیقه متوقف می شود. پس صبور باشید .

برای رفع سکـسکه کودکان ، هرگز آنان را نترسانید .

منبع:
پزشکان بدون مرز