ويتيليگو (پيسي، برص)
مرکز آموزش و پژوهش بیماریهای پوست و جذام دانشگاه تهران آزمایشگاه تشخیص جذام سایت
www.labnews.ir
ويتيليگو
پيسي يا برص يا ويتيليگو يك بيماري پوستي است كه در آن لك هاي سفيد رنگ به دليل از دست رفتن رنگدانه پوست بوجود مي آيند، اين ضايعات در هر جايي از بدن ممكن است ديده شوند. معمولاٌ در هر دو طرف بدن بطور قرينه لك هاي متعدد سفيد و شيري رنگ ديده مي شود. شايع ترين مناطق درگيري پوستي عبارتند از: صورت، لب ها، دست ها، بازوها، پاها و نواحي تناسلي.
چه كساني به پيسي مبتلا مي شوند؟
از هر صد نفر، يك يا دو نفر به اين بيماري مبتلا مي شوند. حدود نيمي از افرادي كه به اين بيماري دچار مي شوند، قبل از بيست سالگي علايم آن را در خود خواهند يافت. حدود يك پنجم از مبتلايان نيز يكي از افراد خانواده شان به اين بيماري مبتلا بوده اند. بيشتر كساني كه پيسي دارند، از نظر سلامتي عمومي در وضعيت خوبي بسر مي برند.
رنگ پوست چطور بوجود مي آيد؟
ملانين، رنگدانه اي است كه عامل تعيين كننده رنگ پوست، مو و چشم هاي ما مي باشد و توسط سلول هايي به نام ملانوسيت (سلول هاي رنگدانه ساز) توليد مي شود. اگر اين سول ها از بين بروند و يا نتوانند رنگدانه ملانين را توليد كنند، رنگ پوست روشن تر شده و يا بطور كلي سفيد مي شود
دليل پيدايش پيسي چيست؟
پيدايش پيسي نتيجه از بين رفتن سلول هاي رنگدانه ساز پوست است كه دليل آن ناشناخته است. ولي چهار تئوري اصلي دراين زمينه وجود دارد:
1- سلول هاي عصبي كه بطور غيرطبيعي فعال شده اند ممكن است با توليد مواد سمي به سلول هاي رنگدانه ساز آسيب برسانند.
2- سيستم ايمني بدن ممكن است در موقع دفاع از بدن در مقابل يك ماده خارجي، رنگدانة پوست را نيز از بين ببرد.
3- سلول هاي رنگدانه ساز ممكن است عامل از بين رفتن خودشان باشند. يعني زماني كه رنگدانه در حال ساخته شدن است، مواد زايدي نيز در كنار آن توليد مي شوند كه سمي بوده و قادر به از بين بردن خود سلول ها است.
4- وجود يك نقص ارثي موجب حساس شدن سلول هاي رنگدانه ساز به آسيب و در نتيجه از بين رفتن ها مي شود.
پيسي چگونه پيشرفت مي كند؟
وسعت، دوره و شدت از دست رفتن رنگدانه در اشخاص مختلف متفاوت است. افرادي كه پوست روشني دارند معمولاٌ در تابستان متوجه تفاوت رنگ مابين نواحي مبتلا و ساير نقاط سالم پوست كه برنزه شده اند، مي شوند. پيسي در افراد با پوست تيره بسيار واضح تر از روشن پوستان است در موارد شديد ممكن است رنگدانه در همه جاي پوست از بين برود و پوست يكسره سفيد شود.هيچ راهي براي پيش گويي اين كه هر فرد چقدر رنگدانه از دست خواهد داد و يا اينكه بيماري وي چقدر طول خواهد كشيد وجود ندارد.
يك لك پيسي به صورت ناحيه اي به رنگ سفيد شيري رنگ ديده مي شود. با اين حال ميزان تخريب رنگدانه در هر لك مي تواند با ساير لك ها متفاوت باشد. در يك لك ممكن است سايه هاي مختلفي وجود داشته باشد و نيز يك ناحيه تيره تر، نواحي سفيد شده را احاطه كرده باشد.
پيسي اغلب با از دست رفتن ناگهاني رنگدانه در يك نقطه از پوست شروع مي شود. اين فرآيند مي تواند ادامه يابد و يا به دلايل ناشناخته، خود به خود متوقف شود. دوره هاي از دست رفتن رنگدانه و متعاقب آن ثابت ماندن رنگ لك و دوباره از دست رفتن رنگدانه به طور مدوام تكرار مي شوند.
بازگشت خودبه خودي رنگ به لك هاي سفيد شده خيلي به ندرت اتفاق مي افتد. بعضي از بيماران كه تصور مي كنند بيماريشان خوب شده، در واقع تمام رنگدانه پوست خود را از دست داده و پوستشان يك دست سفيد شده است. گرچه رنگ پوست اين افراد يك دست سفيد شده ولي آنها باز هم به پيسي مبتلا هستند.
آيا درمان قطعي براي پيسي وجود دارد؟
تحقيقات فراواني در مورد اين بيماري و روشهاي درماني آن در حال انجام است و اين اميد وجود دارد كه درمانهاي جديدي كشف و ابداع شوند. در حال حاضر دليل اصلي پيدايش پيسي ناشناخته است و اگرچه راههاي مختلف درماني براي آن وجود دارد، ولي روش درماني مؤثري كه باعث بهبود همة بيماران شود، هنوز شناسايي نشده است.
پيسي چگونه درمان مي شود؟
گاهي بهترين درمان براي پيسي اين است كه اصلاٌ هيچ درماني انجام نشود. در افرادي كه پوست روشني دارند اجتناب از برنزه شدن پوست طبيعي بدن، مانع از پيدايش تضاد رنگ و در نتيجه مخفي ماندن لك هاي پيسي خواهد شد. پوست سفيد مناطق مبتلا به اين بيماري هيچگونه دفاعي در برابر نور خورشيد ندارند. اين نواحي خيلي به راحتي دچار آفتاب سوختگي مي شوند. روي تمام نواحي مبتلا به ويتيليگو كه توسط لباس پوشانيده نمي شوند بايد يك ضد آفتاب مناسب با SPF حداقل برابر 15 ماليده شود و براي جلوگيري از آفتاب سوختگي، از قرار گرفتن در معرض خورشيد در ساعات حداكثر تابش (10 صبح تا 4 عصر) خودداري شود.
پنهان كردن لك هاي پيسي توسط كرم پودر، فرآورده هاي برنزه كننده (كه بدون نياز به نور آفتاب پوست را برنزه مي كنند) يا ساير رنگ ها، كاري آسان و بي خطر است كه سبب مي شود اين بيماري كمتر به چشم بيايد. امروزه مواد آرايشي مقاوم در برابر شستشو (واترپروف) كه تقريباٌ با تمام انواع رنگ پوست قابل انطباق هستند، در فروشگاه هاي عرضه محصولات بهداشتي آرايشي وجود دارند. مهارت در استفاده از اين مواد به تدريج به دست مي آيد و افراد به خوبي قادر خواهند بود پوست ناحيه مبتلا را به رنگ اطراف درآورند. اين رنگها به تدريج از روي پوست محو مي شوند و بنابراين نياز به تدريج كاربرد دارند. شيرها و كرم هاي برنزه كننده محتوي يك مادة شيميايي به نام «دي هيدروكسي استون» كه براي رنگين كردن پوست نيازي به وجود ملانوسيت ها ندارند. رنگ ناشي از اين فرآورده ها هم به تدريج محو مي شوند، زيرا با هر بار ريزش سلول هاي مرده از روي پوست، بخشي از اين رنگ نيز با آنها از پوست جدا مي شود.
هيچ يك از اين روش هايي كه نام برده شد بيماري را درمان نمي كنند ولي مي توانند موجب بهبود ظاهر شخص شوند. خالكوبي پوست در نواحي كوچك ممكن است مفيد باشد.
اگر از ضد آفتاب ها و رنگدانه هاي پوشاننده كاري بر نيايد، پزشك شما ممكن است درمان ديگري را به شما پيشنهاد كند. اين درمان مي تواند شامل بازگرداندن طبيعي و يا از بين بردن باقي ماندة رنگدانه باشد. هيچيك از روش هاي بازگرداندن رنگدانه درمان كامل و دايمي محسوب نمي شود.
بازگرداندن رنگدانه
كورتون موضعي: داروهاي موضعي حاوي كورتون ممكن است در بازگرداندن رنگدانه به نواحي كوچك مبتلا به پيسي مؤثر باشند. اين داروها بايد همزمان با ساير درمان ها به كار برده شوند مصرف طولاني اين داروها مي تواند موجب نازك شدن پوست و حتي پيدايش ترك هاي پوستي در بعضي نواحي شوند. بنابراين استفاده از آنها بايد حتماٌ تحت نظارت متخصص پوست باشد.
پووا PUVA: در اين روش درمان، دارويي به نام پسورالن به بيمار داده مي شود، اين ماده شيميايي پوست را نسبت به نور خورشيد بسيار حساس مي كند. سپس پوست، تحت تابش نوع خاصي از نور ماوراء بنفش به نام UVA قرار مي گيرد. دستگاه هاي درماني ويژه اي براي اين نوع درمان لازم هستند كه همه جا در دسترس نمي باشند. در صورت عدم دسترسي به اين دستگاه ها، مي توان از نور آفتاب كه داراي UVA مي باشد استفاده كرد. البته امكان تنظيم دقيق مقدار اشعة تابيده شده در صورت استفاده از نور آفتاب وجود ندارد و لذا خطر سوختگي پوست در اين روش بيشتر است. وقتي پيسي خيلي محدود است، پسورالن را مي توان بر روي پوست مبتلا ماليده و سپس بيمار را در معرض تابش UVA قرار داد.
با اين حال معمولاٌ پسورالن را به صورت قرص خوراكي به بيمار مي دهند در اين روش درماني بين 50 تا 70 درصد شانس برگشتن رنگدانه به پوست صورت، بدن، بازوها، ران و ساق پاها وجود دارد. دست ها و پاها خيلي كم به اين نوع درمان پاسخ مي دهند. معمولاٌ حداقل يك دوره درمان يك ساله به صورت 1 تا 3 بار در هفته لازم است. پووا فقط بايد توسط متخصص پوست و تحت شرايط كنترل شده صورت گيرد. عوارض جانبي پووا شامل واكنش هاي مشابه آفتاب سوختگي هستند. در صورت استفاده طولاني مدت، بر روي پوست كك مك بوجود آمده و پوست مستعد ابتلا به سرطان مي شود.
از آنجا كه انواع پسورالن موجب افزايش حساسيت چشم نسبت به نور خورشيد مي شوند، استفاده از عينك هاي آفتابي محافظ در برابر UVA از شروع درمان تا غروب آفتاب در همان روز ضرورت تام دارد. دليل محافظت از چشم ها، پيشگيري از ابتلاء زودرس به آب مرواريد است معمولاٌ ازPUVA براي بچه هاي زير دوازده سال، زنان باردار يا شيرده و يا افراد مبتلا به بعضي از بيماري هاي خاص استفاده نمي شود.
اشعة ماوراءبنفش: طيف بسيار محدودي از اشعة ماوراءبنفش B قدرت تحريك سلول هاي رنگدانه ساز را داشته و در درمان پيسي مفيد مي باشد. اين طيف اشعه تنها توسط لامپ هاي مخصوص و يا سيستم ليزر توليد مي گردد. عوارض اين روش بسيار كم بوده و در بچه ها نيز قابل استفاده است.
پيوند پوست: انتقال پوست از نواحي طبيعي به نواحي سفيد شده فقط در مورد تعداد محدودي از بيماران مبتلا به پيسي امكان پذير مي باشد. معمولاٌ اين روش موجب بازگشت كامل رنگ به نواحي مبتلا نمي شود.
از بين بردن رنگدانة باقي مانده
در بعضي از بيماران كه بيماري پيسي وسعت زيادي پيدا كرده است، عملي ترين روش درمان، رنگ زدايي از نواحي طبيعي پوست و يكدست كردن رنگ آن است. در اين روش از يك مادة شيميايي به نام"roquinone Monobenzylether Of Hy" يا از اشعة ليز استفاده مي شود. اين روش درمان حدود يك سال به طول مي انجامد. معمولاٌ از بين رفتن رنگ پوست در اين روش دايمي و برگشت ناپذير است.لذا بيماران بايد اكيداٌ از تماس با نور آفتاب اجتناب نمايند.
پيسي در كودكان چگونه درمان مي شود؟
معمولاٌ در كودكان از روش هاي درمان شديد و تهاجمي استفاده نمي شود. در بيماران خردسال استفاده از ضدآفتاب و پوشانيدن لك ها با مواد رنگ كننده بهترين درمان است. كورتون هاي موضعي را هم با احتياط زياد مي توان بكار برد. از «پووا» معمولاٌ تا سن 12 سالگي استفاده نمي شود، اما در اين دورة سني نوعي از اشعة ماوراءبنفش به نام ماوراءبنفش B با طيف باريك نتايج قابل قبولي در درمان پيسي داشته است.
براي پيشگيري از گسترش يا عود پيسي چه مي توان كرد؟
از آنجايي كه علت اين بيماري شناخته نشده است، راه مؤثري براي پيشگيري از آن وجود ندارد. نقش استرس هاي روحي در ايجا يا تشديد بيماري قطعاٌ مشخص نشده است. اگر چه بعضي از بيماران دوره هاي شدت بيماري را به اين استرس ها ارتباط مي دهند. در برخي بيماران هرگونه آسيب پوست (سوختگي، زخم، خراشيدگي، ضربه هاي مكرر) موجب پيدايش لك هاي پيسي در محل آسيب مي شود. اين دسته از بيمارن بايد در مراقبت از پوست خود دقت بيشتري نمايند. نقش غذا در بروز بيماري مشخص نيست و در حال حاضر هيچ محدوديت غذايي خاصي به بيماران توصيه نمي شود.
شرح موضوع 
