مفهوم رنگ مدفوع در تشخیص بیماریها

مفهوم رنگ مدفوع در تشخیص بیماریها

رنگ غیرطبیعی مدفوع می‌تواند در اثر مصرف یک ماده‌‌غذایی خاص یا مکمل غذایی ایجاد شود اما می‌تواند نشانه یک مشکل سلامتی نیز باشد. در این مقاله مفهوم رنگ‌های مختلف مدفوع و علت احتمالی آن را به اطلاعتان می‌رسانیم.

ویژگی‌های یک مدفوع نرمال

•رنگ آن باید قهوه‌ای کمرنگ تا پررنگ باشد.
•غلظت آن باید مثل خمیردندان باشد.
•طول آن باید بین 20-10 سانتیمتر باشد.
•باید بدون فشار و درد از بدن خارج شود.
•باید به‌آرامی وارد چاه دستشویی شود.
مدفوع نرمال چه‌رنگی است؟

رنگ مدفوع معمولاً قهوه‌ای است و خیلی‌ها وقتی رنگ مدفوعشان تغییر می‌کند نگران و کنجکاو می‌شوند. بیشتر این تغییرات معنی خاصی ندارند اما بعضی از تغییرات مخصوصاً اگر تغییرات مداوم باشد و فقط در یک‌مرتبه دفع دیده نشود، می‌تواند حائز اهمیت باشد.

چه چیز باعث رنگ عادی مدفوع می‌شود؟

رنگ مدفوع معمولاً به‌خاطر وجود صفرا، مخصوصاً بیلی‌رابین موجود در آن است. بیلی‌رابین از هموگلوبین پس از ترشح هموگلوبین از گلوبول‌های قرمز خون در طول تخریب آنها که بخشی نرمال از جایگزین شدن گلوبول‌های قرمز در خون است، تولید می‌شود. هموگلوبین ترشح شده از نظر شیمیایی تغییر یافته و توسط کبد از خون جدا می‌شود. در کبد هموگلوبین تغییر یافته که بیلی‌رابین نامیده می‌شود به موادشیمیایی دیگر می‌چسبد و از سلول‌های کبدی به صفرا ترشح می‌شود. برحسب میزان غلظت بیلی‌رابین، رنگ صفرا از سیاه به زرد کمرنگ تغییر می‌کند.

چطور تغییر رنگ بیلی‌رابین بر رنگ مدفوع تاثیر می‌گذارد؟

صفرا از مجراهای صفراوی (و مثانه) به درون روده‌ها حرکت می‌کند. با حرکت آن در روده‌ها، قسمتی از آن تحت تغییرات شیمیایی دیگر قرار گرفته و برخی از این تغییرات بر رنگ مدفوع تاثیر می‌گذارند. این تغییرات عمدتاً به سرعت گذشتن محتوی روده از روده‌ها بستگی دارد.

اگر محتوی روده با سرعت طبیعی حرکت کنند، رنگ مدفوع قهوه‌ای کمرنگ تا پررنگ می‌شود. اگر محتوی روده سرعت بالاتری داشته باشد، تغییرات شیمیایی بیلی‌رابین یا فقدان آنها موجب سبز شدن مدفوع می‌شود. این به‌خودی‌خود تغییر رنگ مهمی نیست. اگر در مدفوع هیچ بیلی‌رابین وجود نداشته باشد، رنگ آن خاکستری می‌شود که تغییر رنگ مهمی است چون نشان می‌دهد جریان صفرا به روده قطع شده است. متداولترین دلیل انسداد، وجود تومر در مجرای صفرا یا پانکراس است.

چطور خونریزی روده بر رنگ مدفوع تاثیر می‌گذارد؟

یک فرایند درونی مهم که می‌تواند بر رنگ مدفوع تاثیر داشته باشد، خونریزی روده‌هاست. به‌خاطر تغییرات شیمیایی هموگلوبین در خون که تاقسمتی به‌خاطر عمل آنزیم‌های روده ایجاد می‌شود، مخصوصاً اگر خونریزی خیلی سریع باشد و میزان بالایی هموگلوبین در روده‌ها وجود داشته باشد، رنگ مدفوع ممکن است سیاه شود. تغییر رنگ مدفوع به سیاه درصورتی که خونریزی در بالای روده افتاق بیفتد هم ایجاد می‌شود زیرا با گذشتن خون در طول روده‌ها، زمان بیشتری برای تغییر شیمیایی هموگلوبین وجود دارد.

مدفوعی که به‌خاطر خونریزی رنگ آن سیاه شده باشد، بسیار چسبناک بوده و بوی بدی هم دارد. این وجه تمایز مدفوع سیاهی که در نتیجه خونریزی روده ایجاد شده باشد و مدفوع سیاهی که به‌خاطر مصرف آهن یا داروهای حاوی بیسموت ایجاد می‌شود است.

ازطرف‌دیگر، خونریزی که در پایین روده‌ها ایجاد شود، مخصوصاً در روده بزرگ، معمولاً باعث قرمز شدن رنگ مدفوع می‌شود چون زمان کمتری برای تغییرات شیمیایی هموگلوبین وجود دارد.

چه چیزهای دیگری موجب تغییر رنگ مدفوع می‌شود؟

یک فرایند داخلی دیگر که می تواند موجب تغییر رنگ مدفوع شود اما شیوع کمتری نسبت به خونریزی دارد، بیماری لوزالمعده است. لوزالمعده آنزیم‌هایی را به درون روده‌ها ترشح می‌کند که به هضم چربی، پروتئین و کربوهیدرات کمک می‌کند. وقتی آنزیم‌های لوزالمعده در روده وجود نداشته باشد، چربی به‌طور کامل هضم نمی‌شود. اگر محتوی چربی هضم‌نشده به اندازه کافی زیاد باشد، مدفوع زردرنگ می‌شود. این مدفوع چرب و بدبو نیز خواهد بود. متداول‌ترین بیماری لوزالمعده که موجب این مشکل می‌شود تومرهای لوزالمعده هستند که مجرای لوزالمعده را که آنزیم‌ها از آن به روده می‌رسند، مسدود می‌کند و همچنین پانکراتیت مزمن که اسیبی است که معمولاً به‌خاطر مصرف زیاد از حد الکل ایجاد می‌شود و توانایی لوزالمعده برای ساخت آنزیم را مختل می‌کند. اگر در مدفوع هم خون و هم چربی هضم‌نشده وجود داشته باشد، رنگ مدفوع نقره‌ای می‌شود.

مواد هضم‌شده زیادی می‌تواند رنگ مدفوع را تغییر دهد. مثلاً آهن و داروهای حاوی بیسموت رنگ مدفوع را سیاه می‌کنند. چغندر و برخی از سبزیجات قرمزرنگ و میوه‌ها می‌توانند موجب قرمز شدن رنگ مدفوع شوند. رنگ‌های غذایی که برای رنگ کردن موادغذایی استفاده می‌شوند هم موجب رنگ‌دار شدن مدفوع می‌شوند.

رنگ مدفوع	مفهوم	مشکل یا علت احتمالی
قهوه‌ای روشن تا متوسط	نرمال	نرمال
قهوه‌ای خیلی روشن	چربی زیاد در بدن، مشکل کبد یا یبوست	کمبود فیبر در بدن
سیاه	زخم دئودنوم، خونریزی داخلی در بخش بالایی دستگاه گوارش، مثل مری، معده و بخش ابتدایی روده کوچک	مصرف مکمل‌های آهن، میزان بالای زیتون، شیرین‌ بیان، تمشک‌ آبی، مصرف بالای الکل، جریان نامناسب خون در روده‌ها و ناهنجاری عروق.
قرمز تیره	خونریزی داخلی بخش پایینی دستگاه گوارش، بواسیر داخلی، شقاق مقعد، پلیپ روده بزرگ، دیورتیکولیت یا سرطان روده بزرگ	خونریزی داخلی موجب تراوش به روده بزرگ و مخلوط شدن با خون می‌شود.
قرمز روشن	بواسیر، اختلالات دستگاه گوارش، سرطان روده‌ بزرگ	مصرف غذاهایی که حاوی میزان بالایی رنگ قرمز باشد مثل شیرین‌ بیان، آ‌نبات و سایر مواد غذایی که با رنگ مصنوعی ساخته می‌شوند. کلیه علل مربوط به رنگ مدفوع قرمز تیره و سیاه
نارنجی	اختلال کیسه صفرا، زمان انتقال سریع	اختلال کیسه‌ صفرا، زمان انتقال سریع، مصرف داروها یا مواد غذایی مثل هویج و اسفناچ که حاوی بتا‌کاروتین هستند، آنتاسیدهایی که حاوی هیدروکسید آلومینیوم هستند و مواد غذایی که به ‌طور مصنوعی سنتز می‌شوند.
زرد	سندرم گیلبرت، ‌سوء جذب، جیادردیاسیس و سرطان لوزالمعده	سندرم گیلبرت موجب فراوری ضعیف گلوبول‌های قرمز خون می‌شود، سوءجذب چربی‌ها آن را به روده‌بزرگ می‌رساند که در آنجا با مدفوع مخلوط می‌ شود؛ در جیاردیاسیس، پروتوزون‌ ها موجب اسهال می‌شوند.
سبز تیره	مصرف سبزیجات سبز رنگ مثل اسفناچ، سرعت انتقال سریع، سندرم روده تحریک‌ پذیر، کولیت اولسراتیو و بیماری سلیاک	مصرف سبزیجات سبز برگ‌دار، موادغذایی با ادویه لیمو، مکمل آهن، مکمل‌های ویتامین که حاوی کلوروفیل باشند یا غذاهایی که حاوی رنگ خوراکی سبز باشند مثل ژله.
خاکستری	سوءجذب	انسداد جریان صفرا از کیسه‌صفرا به روده. محتمل‌ترین علت وجود تومر در مجرای صفرا یا لوزالمعده است.
خاکی	سوء جذب هپاتیت، اختلالات کیسه صفرا	هپاتیت و مشکلات کیسه‌صفرا جریان صفرا به خارج کبد را مختل می‌کند و درنتیجه مدفوع سنگ مانند می‌شود.

منبع : مردمان