اگرچه نحوه درمان يبوست بسته به علت،شدت ومدت زمان ابتلا به آن متفاوت است ، اما دراكثرموارد با تغييررژيم غذائي و اصلاح شيوه زندگي مي توان به رفع آن كمك نموده وازبروزمجددآن جلوگيري نمود.
رژيم غذائي
اگررژيم غذائي حاوي مقداركافي فيبرباشد (روزانه 20 تا 35 گرم) ،باعث نرمي مدفوع وحجيم شدن آن مي شود. پزشكان ومتخصصين تغذيه مي توانند درزمينه ارائه يك برنامه غذائي مناسب به شما كمك كنند.ازجمله غذاهاي غني ازفيبرمي توان حبوبات و غلات كامل يعني نوع سبوس دار آنها،انواع ميوه وسبزيجات تازه مانند مارچوبه (asparagus) ،انواع كلم وهويج رانام برد.افرادي كه مستعد يبوست هستند،بايد مصرف غذاهائ كم فيبريابدون فيبرمانند بستني ،پنير،گوشت ،و غذاهاي آماده را محدودكنند.
اصلاح شيوه زندگي
ازجمله عوامل ديگري كه به پيشگيري ودرمان يبوست كمك مي كنند،عبارتنداز: نوشيدن آب كافي و مصرف مايعاتي مانندآب ميوه ها ، عصاره سبزيجات و سوپ صاف شده كه مانع ازكاهش آب بدن مي شوند.همچنين انجام فعاليت بدني و ورزشهاي روزانه ، اختصاص زمان مناسب به حركات روده و دفع مدفوع نيزدراين موردموثرهستند . به علاوه،مواد تحريك كننده حركات روده و محرك دفع نيز نبايستي ناديده گرفته شوند.
ملين ها
اكثركساني كه مبتلا به يبوستهاي معمولي هستند،نيازي به مصرف ملين ها ندارند.ولي پزشكان براي آن دسته از افرادي كه باوجود رژيم غذائي مناسب و اصلاح شيوه زندگي خود،بازهم داراي يبوست مي باشند،استفاده ازملين ها و حتي تنقيه رابراي مدت محدودي توصيه مي كنند.درموردكودكان ،درمان كوتاه مدت باملين ها، همراه با آموزش هاي لازم جهت دفع مدفوع منظم ،به درمان يبوست كمك خواهدكرد.
نيازبه ملين ها واينكه كداميك ازآنها براي بيماربهتراست بايدتنها بوسيله پزشكان تعيين شود.ملين ها به شكل مايع،قرص،پودر(لعاب) ويادانه هاي ريزوجوددارند وازراه خوراكي قابل مصرف هستند.اين مواد به صورتهاي مختلف به رفع يبوست كمك مي كنند. كه ازاين قرارند:
· ملينهاي حجم ساز (bulk-forming) :اين ملينها معمولا" ايمن ترين ملين محسوب مي شوند،ولي برروي جذب بعضي ازداروها نيزتاثيرمي گذارند.همچنين به عنوان مكمل هاي فيبر شاخته شده وهمراه با آب مصرف مي شوند.آنها آب رادرداخل روده جذب كرده وباعث نرمترشدن مدفوع مي گردند.نامهاي تجاري آنها عبارتنداز:
متاموسيل(Metamucil)،فايبرال(Fiberal)،سيتروسل(Citrucel)،كونسيل(Konsyl)،و سروتان(Serutan).
اين داروها بايستي همراه باآب مصرف شوند ،چراكه مي توانندباعث انسدادشوند.بسياري ازافراد اعلام كرده اند كه بعدازمصرف داروهاي مذكور تسكين نيافته اند و حتي استفاده ازآنها باعث افزايش نفخ آنان وايجاددرهاي شكمي شده است.
· محركها (Stimulants) : اين ملينها باعث انقباضات منظم درماهيچه هاي روده مي شوند.نامهاي تجاري آنها عبارتنداز:
كوركتول(Corectol)، دلكولاكس(Dulcolux)،پورج(Purge)،وسنوكوت(Senokot).
مطالعات بعمل آمده نشان مي دهندكه فنل فتالئين(Phenolphetalein) ،به عنوان يكي ازاجزاي تشكيل دهنده برخي از اين مواد ،مي تواندباعث افزايش خطرسرطان گردد. FDA (سازمان غذا ودارو) ،بطوركلي تركيباتي كه حاوي فنل فتالئين هستند،راخارج ازرده دانسته واستفاده ازآنهاراتحريم نموده داده است . به همين علت بيشترسازنده هاي موادمحرك ،جايگزين ديگري رابراي فنل فتالئين تعيين كرده اند.
· مواداسمزي (Osmotics) : اين موادباعث مي شوندكه مدفوع داخل كولون دريك مسيرخاص حركت نمايد ،ومنجربه اتساع روده مي گردند.اين سري ازداروها براي افرادي مفيدهستندكه مبتلا به يبوست هايي با عامل ناشناخته هستند.نام تجاري آنهاعبارتنداز:سفولاك(Cephulac )،سوربيتول(Surbitol)،ومايرالاكس(Miralax).افرادي كه داراي ديابت هستند،به هنگام استفاده ازاين موادبايستي ازنظرتعادل الكتروليت بدن تحت نظرقرارداشته باشند.
· نرم كننده هاي مدفوع (Stool softener) : اين موادباعث مرطوب شدن مدفوع گشته وازكاهش آب آن جلوگيري مي كنند.اين ملين ها اغلب بعداززايمان وعملهاي جراحي توصيه مي شوند.نامهاي تجاري انها عبارتنداز:كولاك (Colac)وسرفك(Surfak)
اين موادبراي افرادي توصيه مي شودكه بايداززورزدن هنگام اجابت مزاج پرهيزكنند.استفاده طولاني مدت ازاين سري داروها ممكن است باعث به هم خوردن تعادل الكتروليتهاي بدن شود.
· ملين هاي روغني (Lubricant) : اين موادباعث چرب شدن مدفوع شده وحركت آن رادرداخل روده ها آسانتر مي كند. متداولترين آنها روغنهاي معدني هستند.نامهاي تجاري انهاعبارتنداز:فليت(Fleet)،و زيمنول(Zymenol). اين مواد قادرندحركت روده راطي 8 ساعت تحريك نمايند.
· ملين هاي نمكي (Saline laxatives) :اين ملينهايك نوع نمكهائي هستند كه مانند اسفنج عمل كرده و آب رابه داخل روده مي كشندتامدفوع بتواندراحت ترعبوركند.نامهاي تجاري آنها عبارتنداز: شيرمنيزي (Milk of magnesia)،وهاليزام-او(Haleys M-O).بطوركلي ملينهاي سالين جهت درمان يبوستهاي حادبكارمي روند .البته به شرطي كه هيچ گونه علامتي، ازانسدادروده وجودنداشته باشد. استفاده ممتدازاين ملينها ،به خصوص دركودكان و افرادمبتلا به نارسائيهاي كليوي مي تواندباعث به هم خوردن تعادل الكتروليتي بدن آنان شود.
· فعال كننده هاي كلرايد كانال (Chloride Channel activators) : اين ملينها باعث افزايش مايعات روده اي و تشديدحركت آنها شده وبه عبورمدفوع كمك مي كنند،وازاين طريق سبب كاهش يبوست مي گردند.يكي ازاين ملين ها آمي تيزا(Amitiza) است ومشخص شده كه اين دارو مي توانداز 6 الي 12 ماه بطورايمن مورداستفاده قرارگيرد. اما اين پزشكان هستندكه بايستي نيازبه ادامه استفاده ازآن راتعيين نمايند.
اشخاصي كه به ملين ها وابسته مي شوند،لازم است كه به آرامي استفاده ازآنها رامتوقف كنند.دراين راستا پزشكان مي توانند كمكهاي لازم راارائه دهند.اكثرافرادي كه استفاده ازملين هارامتوقف مي كنند،قادرند، توانائي خودراجهت انقباضات طبيعي روده مجددا"بدست آورند.
سايرروشهاي درماني
درمان يبوست مي تواندباتوجه به علت خاص آن انجام شود.براي مثال،پزشك ممكن است دستوربه توقف مصرف يك داروي خاص داده و يا انجام عمل جراحي رابراي اصلاح مشكلات ناحيه راست روده و مقعد(َAnorectal)صلاح بداند.ازجمله پرولاپس مقعد،كه درآن قسمتهاي تحتاني كولون ازمقعد خارج مي شوند.
افرادمبتلا به يبوستهاي مزمن كه حاصل از اختلالات ناحيه راست روده و مقعدهستند،جهت آموزش مجدد عضلاتي كه حركات روده راكنترل مي كنند،مي توانندازفنون بيوفيدبيك (روش قادرساختن فردبه كنترل فرايندهاي زيستي داخلي خود) استفاده كنند.درفن بيوفيدبيك ،بااستفاده ازيك حسگر،توانائي عضلات موردنظرموردبررسي قرارگرفته ،وبرروي صفحه رايانه نمايش داده مي شود.درنتيجه بااين روش مي توان ارزيابي دقيقي ازعملكردبدن بعمل آورد. متخصصان بااستفاده ازاطلاعات بدست آمده به بيماران كمك مي كنند تا مجددا"ماهيچه هاي موردنظررا آموزش دهند.
جراحي كولون و برداشت آن نيز مي توانداز گزينه هايي باشدكه ممكن است جهت افرادمبتلا به يبوستهاي شديدكه مبتلا به بي حركتيهاي روده هستند،مورداستفاده قرارگيرند. درهرحال ، فوايد و عوارض احتمالي اين گونه جراحيها ازجمله دردهاي شكمي و اسهال بايستي سنجيده شود.
******
منبع:مقاله:" Constipation" – مترجم: مهندس عباس كاشي - انتشار : مركز ضايعات نخاعي جانبازان-www.isaarsci.ir – فروردين ماه 1388 - برگرفته از: سايت:http://digestive.niddk.nih.gov
رژيم غذائي
اگررژيم غذائي حاوي مقداركافي فيبرباشد (روزانه 20 تا 35 گرم) ،باعث نرمي مدفوع وحجيم شدن آن مي شود. پزشكان ومتخصصين تغذيه مي توانند درزمينه ارائه يك برنامه غذائي مناسب به شما كمك كنند.ازجمله غذاهاي غني ازفيبرمي توان حبوبات و غلات كامل يعني نوع سبوس دار آنها،انواع ميوه وسبزيجات تازه مانند مارچوبه (asparagus) ،انواع كلم وهويج رانام برد.افرادي كه مستعد يبوست هستند،بايد مصرف غذاهائ كم فيبريابدون فيبرمانند بستني ،پنير،گوشت ،و غذاهاي آماده را محدودكنند.
اصلاح شيوه زندگي
ازجمله عوامل ديگري كه به پيشگيري ودرمان يبوست كمك مي كنند،عبارتنداز: نوشيدن آب كافي و مصرف مايعاتي مانندآب ميوه ها ، عصاره سبزيجات و سوپ صاف شده كه مانع ازكاهش آب بدن مي شوند.همچنين انجام فعاليت بدني و ورزشهاي روزانه ، اختصاص زمان مناسب به حركات روده و دفع مدفوع نيزدراين موردموثرهستند . به علاوه،مواد تحريك كننده حركات روده و محرك دفع نيز نبايستي ناديده گرفته شوند.
ملين ها
اكثركساني كه مبتلا به يبوستهاي معمولي هستند،نيازي به مصرف ملين ها ندارند.ولي پزشكان براي آن دسته از افرادي كه باوجود رژيم غذائي مناسب و اصلاح شيوه زندگي خود،بازهم داراي يبوست مي باشند،استفاده ازملين ها و حتي تنقيه رابراي مدت محدودي توصيه مي كنند.درموردكودكان ،درمان كوتاه مدت باملين ها، همراه با آموزش هاي لازم جهت دفع مدفوع منظم ،به درمان يبوست كمك خواهدكرد.
نيازبه ملين ها واينكه كداميك ازآنها براي بيماربهتراست بايدتنها بوسيله پزشكان تعيين شود.ملين ها به شكل مايع،قرص،پودر(لعاب) ويادانه هاي ريزوجوددارند وازراه خوراكي قابل مصرف هستند.اين مواد به صورتهاي مختلف به رفع يبوست كمك مي كنند. كه ازاين قرارند:
· ملينهاي حجم ساز (bulk-forming) :اين ملينها معمولا" ايمن ترين ملين محسوب مي شوند،ولي برروي جذب بعضي ازداروها نيزتاثيرمي گذارند.همچنين به عنوان مكمل هاي فيبر شاخته شده وهمراه با آب مصرف مي شوند.آنها آب رادرداخل روده جذب كرده وباعث نرمترشدن مدفوع مي گردند.نامهاي تجاري آنها عبارتنداز:
متاموسيل(Metamucil)،فايبرال(Fiberal)،سيتروسل(Citrucel)،كونسيل(Konsyl)،و سروتان(Serutan).
اين داروها بايستي همراه باآب مصرف شوند ،چراكه مي توانندباعث انسدادشوند.بسياري ازافراد اعلام كرده اند كه بعدازمصرف داروهاي مذكور تسكين نيافته اند و حتي استفاده ازآنها باعث افزايش نفخ آنان وايجاددرهاي شكمي شده است.
· محركها (Stimulants) : اين ملينها باعث انقباضات منظم درماهيچه هاي روده مي شوند.نامهاي تجاري آنها عبارتنداز:
كوركتول(Corectol)، دلكولاكس(Dulcolux)،پورج(Purge)،وسنوكوت(Senokot).
مطالعات بعمل آمده نشان مي دهندكه فنل فتالئين(Phenolphetalein) ،به عنوان يكي ازاجزاي تشكيل دهنده برخي از اين مواد ،مي تواندباعث افزايش خطرسرطان گردد. FDA (سازمان غذا ودارو) ،بطوركلي تركيباتي كه حاوي فنل فتالئين هستند،راخارج ازرده دانسته واستفاده ازآنهاراتحريم نموده داده است . به همين علت بيشترسازنده هاي موادمحرك ،جايگزين ديگري رابراي فنل فتالئين تعيين كرده اند.
· مواداسمزي (Osmotics) : اين موادباعث مي شوندكه مدفوع داخل كولون دريك مسيرخاص حركت نمايد ،ومنجربه اتساع روده مي گردند.اين سري ازداروها براي افرادي مفيدهستندكه مبتلا به يبوست هايي با عامل ناشناخته هستند.نام تجاري آنهاعبارتنداز:سفولاك(Cephulac )،سوربيتول(Surbitol)،ومايرالاكس(Miralax).افرادي كه داراي ديابت هستند،به هنگام استفاده ازاين موادبايستي ازنظرتعادل الكتروليت بدن تحت نظرقرارداشته باشند.
· نرم كننده هاي مدفوع (Stool softener) : اين موادباعث مرطوب شدن مدفوع گشته وازكاهش آب آن جلوگيري مي كنند.اين ملين ها اغلب بعداززايمان وعملهاي جراحي توصيه مي شوند.نامهاي تجاري انها عبارتنداز:كولاك (Colac)وسرفك(Surfak)
اين موادبراي افرادي توصيه مي شودكه بايداززورزدن هنگام اجابت مزاج پرهيزكنند.استفاده طولاني مدت ازاين سري داروها ممكن است باعث به هم خوردن تعادل الكتروليتهاي بدن شود.
· ملين هاي روغني (Lubricant) : اين موادباعث چرب شدن مدفوع شده وحركت آن رادرداخل روده ها آسانتر مي كند. متداولترين آنها روغنهاي معدني هستند.نامهاي تجاري انهاعبارتنداز:فليت(Fleet)،و زيمنول(Zymenol). اين مواد قادرندحركت روده راطي 8 ساعت تحريك نمايند.
· ملين هاي نمكي (Saline laxatives) :اين ملينهايك نوع نمكهائي هستند كه مانند اسفنج عمل كرده و آب رابه داخل روده مي كشندتامدفوع بتواندراحت ترعبوركند.نامهاي تجاري آنها عبارتنداز: شيرمنيزي (Milk of magnesia)،وهاليزام-او(Haleys M-O).بطوركلي ملينهاي سالين جهت درمان يبوستهاي حادبكارمي روند .البته به شرطي كه هيچ گونه علامتي، ازانسدادروده وجودنداشته باشد. استفاده ممتدازاين ملينها ،به خصوص دركودكان و افرادمبتلا به نارسائيهاي كليوي مي تواندباعث به هم خوردن تعادل الكتروليتي بدن آنان شود.
· فعال كننده هاي كلرايد كانال (Chloride Channel activators) : اين ملينها باعث افزايش مايعات روده اي و تشديدحركت آنها شده وبه عبورمدفوع كمك مي كنند،وازاين طريق سبب كاهش يبوست مي گردند.يكي ازاين ملين ها آمي تيزا(Amitiza) است ومشخص شده كه اين دارو مي توانداز 6 الي 12 ماه بطورايمن مورداستفاده قرارگيرد. اما اين پزشكان هستندكه بايستي نيازبه ادامه استفاده ازآن راتعيين نمايند.
اشخاصي كه به ملين ها وابسته مي شوند،لازم است كه به آرامي استفاده ازآنها رامتوقف كنند.دراين راستا پزشكان مي توانند كمكهاي لازم راارائه دهند.اكثرافرادي كه استفاده ازملين هارامتوقف مي كنند،قادرند، توانائي خودراجهت انقباضات طبيعي روده مجددا"بدست آورند.
سايرروشهاي درماني
درمان يبوست مي تواندباتوجه به علت خاص آن انجام شود.براي مثال،پزشك ممكن است دستوربه توقف مصرف يك داروي خاص داده و يا انجام عمل جراحي رابراي اصلاح مشكلات ناحيه راست روده و مقعد(َAnorectal)صلاح بداند.ازجمله پرولاپس مقعد،كه درآن قسمتهاي تحتاني كولون ازمقعد خارج مي شوند.
افرادمبتلا به يبوستهاي مزمن كه حاصل از اختلالات ناحيه راست روده و مقعدهستند،جهت آموزش مجدد عضلاتي كه حركات روده راكنترل مي كنند،مي توانندازفنون بيوفيدبيك (روش قادرساختن فردبه كنترل فرايندهاي زيستي داخلي خود) استفاده كنند.درفن بيوفيدبيك ،بااستفاده ازيك حسگر،توانائي عضلات موردنظرموردبررسي قرارگرفته ،وبرروي صفحه رايانه نمايش داده مي شود.درنتيجه بااين روش مي توان ارزيابي دقيقي ازعملكردبدن بعمل آورد. متخصصان بااستفاده ازاطلاعات بدست آمده به بيماران كمك مي كنند تا مجددا"ماهيچه هاي موردنظررا آموزش دهند.
جراحي كولون و برداشت آن نيز مي توانداز گزينه هايي باشدكه ممكن است جهت افرادمبتلا به يبوستهاي شديدكه مبتلا به بي حركتيهاي روده هستند،مورداستفاده قرارگيرند. درهرحال ، فوايد و عوارض احتمالي اين گونه جراحيها ازجمله دردهاي شكمي و اسهال بايستي سنجيده شود.
******
منبع:مقاله:" Constipation" – مترجم: مهندس عباس كاشي - انتشار : مركز ضايعات نخاعي جانبازان-www.isaarsci.ir – فروردين ماه 1388 - برگرفته از: سايت:http://digestive.niddk.nih.gov
شرح موضوع