سل (توبركولوز)
tuberculosis(tb)
اطلاعات اوليه
توضيح كلي
سل عبارت است از يك عفونت باكتريايي مسري حاد يا مزمن كه به‌طور اوليه ريه‌ها را درگير مي‌كند ولي ممكن است به ساير اعضا گسترش يابد. سل دوران كودكي معمولاً محدود به قسمت مياني ريه‌ها است ولي ممكن است گسترش يافته، مننژيت ايجاد كند. سل در بزرگسالان معمولاً كليه و ريه‌ها را درگير مي‌كند. سل زماني تحت كنترل بود ولي عمدتاً به خاطر ايدز، فقر و سوءمصرف الكل و ساير داروها مجدداً ظهور كرده است.
علايم شايع
مراحل اوليه:
بدون علامت (غالباً)
علايم شبيه آنفلوانزا
مراحل ثانويه:
تب اندك
كاهش وزن
خستگي مزمن
تعريق شديد به‌ويژه در شب مراحل بعدي:
سرفه خلط‌دار كه به‌طور پيشرونده‌اي خوني، زرد، غليظ يا خاكستري گردد.
درد قفسه سينه
تنگي نفس
ادرار قرمز يا كدر (گاهي)
علل
عفونت در اثر ميكروب مايكوباكتريوم توبركولوزيس . اين ميكروب در هوا از فردي به فرد ديگر منتقل مي‌شود. گاوها نيز مستعد هستند و مي‌توانند سل را از طريق شير غيرپاستوريزه منتقل كنند. ساير انواع مايكوباكتريوم نيز در حال شايعتر شدن هستند.
عوامل افزايش‌دهنده خطر
افراد بالاي 20 سال
نوزادان و شيرخواران
بيماري مزمني كه مقاومت را كاهش داده باشد.
استفاده از كورتيزون يا داروهاي سركوبگر ايمني. اين داروها ممكن است سل غيرفعال را مجدداً فعال كنند.
شرايط زندگي شلوغ يا غيربهداشتي
سوءمصرف الكل و دارو
ايدز
افراد بي‌خانمان
بيماران خارجي يا پناهندگان
پيشگيري
واكسيناسيون يا ب‌ث‌ژ (گونه‌اي از باكتري‌هاي ايجادكننده سل). اين كار ممكن است از عفونت پيشگيري كند يا شدت و مدت عفونت را كاهش دهد.
درمان پيشگيرانه به مدت چند ماه با ايزونيازيد در صورت مثبت بودن آزمون پوستي توبركولين
مقامات بهداشتي، واكسيناسيون و درمان پيشگيرانه را براي گروه‌هاي زير پيشنهاد مي‌كنند:
ـ افرادي كه واكنش‌هاي مثبت به آزمون‌هاي سل دارند ولي علايم بيماري را نشان نمي‌دهند به‌ويژه كودكان زير 5 سال.
ـ كودكان داراي واكنش‌هاي منفي به آزمون‌هاي سل در مناطقي كه 20% يا بيش از 20% از همكلاسي‌ها واكنش‌هاي مثبت دارند.
ـ افراد سفركننده به كشورهايي كه سل در آنها شايع است.
ـ افرادي كه بايد به مدتي طولاني داروهاي سركوبگر ايمني يا كورتيزوني مصرف كنند.
ـ پس از گاستركتومي (برداشتن معده) در بيماراني كه راديوگرافي شواهد سل غيرفعال را نشان مي‌دهد.
ـ افراد مبتلا به اسكوليوز
عواقب مورد انتظار
معمولاً با درمان قابل علاج است. بدون درمان مي‌تواند كشنده باشد. البته گونه‌هاي عودكننده، به آنتي‌بيوتيك‌هاي معمول مقاوم هستند.
عوارض احتمالي
آبسه ريه
برونشكتازي
بيماري انسدادي مزمن ريه
نارسايي تنفسي
گسترش عفونت به مغز، استخوان، ستون فقرات و كليه‌ها
درمان
اصول كلي
آزمون‌هاي تشخيصي مي‌توانند شامل آزمون پوستي توبركولين، بررسي‌هاي آزمايشگاهي خون، بررسي خلط و راديوگرافي قفسه سينه باشند. در صورت شك به ساير اختلالات، كشيدن مايع نخاع، برونكوسكوپي و بيوپسي از مغز استخوان ممكن است انجام شود.
ممكن است جدا كردن يا بستري كردن فرد مبتلا به سل لازم نباشد. اين بيماري معمولاً قبل از تشخيص گسترش مي‌يابد. بيماران احتمالاً 10 روز تا 2 هفته پس از درمان غيرعفوني مي‌شوند.
گاه از شما درخواست مي‌شود نمونه خلط 24 ساعته خود را براي بررسي آزمايشگاهي جمع كنيد تا مشخص شود كه آيا سل همچنان فعال است يا خير.
راديوگرافي‌هاي منظم پيگيري
داروها
داروهاي ضد سل معمولاً به مدت 12-9 ماه. همزمان چند نوع داده مي‌شود تا از مقاومت باكتريايي به داروها پيشگيري گردد. سل به‌طور فزاينده‌اي نسبت به آنتي‌بيوتيك‌هاي رايج مقاوم شده است.
فعاليت
استراحت در بستر تا زماني كه علايم محو شوند و آزمون‌ها از بين رفتن ميكروب‌هاي سل را نشان دهند. ممكن است لازم باشد به مدت 6 ماه فعاليت‌هاي خود را محدود كنيد.
رژيم غذايي
رژيم غذايي خاصي ندارد.
در اين شرايط به پزشك خود مراجعه نماييد
اگر خود يا يكي از اعضاي خانواده‌تان علايم سل را داشته باشيد.
اگر علي‌رغم درمان، علايم پايدار بمانند يا بدتر شوند.
اگر شما دچار علايم جديد و غير قابل توجيه شده‌ايد. داروهاي مورد استفاده در درمان ممكن است عوارض جانبي ايجاد كنند.
منبع: انجمن پزشکان ایران
tuberculosis(tb)
اطلاعات اوليه
توضيح كلي
سل عبارت است از يك عفونت باكتريايي مسري حاد يا مزمن كه به‌طور اوليه ريه‌ها را درگير مي‌كند ولي ممكن است به ساير اعضا گسترش يابد. سل دوران كودكي معمولاً محدود به قسمت مياني ريه‌ها است ولي ممكن است گسترش يافته، مننژيت ايجاد كند. سل در بزرگسالان معمولاً كليه و ريه‌ها را درگير مي‌كند. سل زماني تحت كنترل بود ولي عمدتاً به خاطر ايدز، فقر و سوءمصرف الكل و ساير داروها مجدداً ظهور كرده است.
علايم شايع
مراحل اوليه:
بدون علامت (غالباً)
علايم شبيه آنفلوانزا
مراحل ثانويه:
تب اندك
كاهش وزن
خستگي مزمن
تعريق شديد به‌ويژه در شب مراحل بعدي:
سرفه خلط‌دار كه به‌طور پيشرونده‌اي خوني، زرد، غليظ يا خاكستري گردد.
درد قفسه سينه
تنگي نفس
ادرار قرمز يا كدر (گاهي)
علل
عفونت در اثر ميكروب مايكوباكتريوم توبركولوزيس . اين ميكروب در هوا از فردي به فرد ديگر منتقل مي‌شود. گاوها نيز مستعد هستند و مي‌توانند سل را از طريق شير غيرپاستوريزه منتقل كنند. ساير انواع مايكوباكتريوم نيز در حال شايعتر شدن هستند.
عوامل افزايش‌دهنده خطر
افراد بالاي 20 سال
نوزادان و شيرخواران
بيماري مزمني كه مقاومت را كاهش داده باشد.
استفاده از كورتيزون يا داروهاي سركوبگر ايمني. اين داروها ممكن است سل غيرفعال را مجدداً فعال كنند.
شرايط زندگي شلوغ يا غيربهداشتي
سوءمصرف الكل و دارو
ايدز
افراد بي‌خانمان
بيماران خارجي يا پناهندگان
پيشگيري
واكسيناسيون يا ب‌ث‌ژ (گونه‌اي از باكتري‌هاي ايجادكننده سل). اين كار ممكن است از عفونت پيشگيري كند يا شدت و مدت عفونت را كاهش دهد.
درمان پيشگيرانه به مدت چند ماه با ايزونيازيد در صورت مثبت بودن آزمون پوستي توبركولين
مقامات بهداشتي، واكسيناسيون و درمان پيشگيرانه را براي گروه‌هاي زير پيشنهاد مي‌كنند:
ـ افرادي كه واكنش‌هاي مثبت به آزمون‌هاي سل دارند ولي علايم بيماري را نشان نمي‌دهند به‌ويژه كودكان زير 5 سال.
ـ كودكان داراي واكنش‌هاي منفي به آزمون‌هاي سل در مناطقي كه 20% يا بيش از 20% از همكلاسي‌ها واكنش‌هاي مثبت دارند.
ـ افراد سفركننده به كشورهايي كه سل در آنها شايع است.
ـ افرادي كه بايد به مدتي طولاني داروهاي سركوبگر ايمني يا كورتيزوني مصرف كنند.
ـ پس از گاستركتومي (برداشتن معده) در بيماراني كه راديوگرافي شواهد سل غيرفعال را نشان مي‌دهد.
ـ افراد مبتلا به اسكوليوز
عواقب مورد انتظار
معمولاً با درمان قابل علاج است. بدون درمان مي‌تواند كشنده باشد. البته گونه‌هاي عودكننده، به آنتي‌بيوتيك‌هاي معمول مقاوم هستند.
عوارض احتمالي
آبسه ريه
برونشكتازي
بيماري انسدادي مزمن ريه
نارسايي تنفسي
گسترش عفونت به مغز، استخوان، ستون فقرات و كليه‌ها
درمان
اصول كلي
آزمون‌هاي تشخيصي مي‌توانند شامل آزمون پوستي توبركولين، بررسي‌هاي آزمايشگاهي خون، بررسي خلط و راديوگرافي قفسه سينه باشند. در صورت شك به ساير اختلالات، كشيدن مايع نخاع، برونكوسكوپي و بيوپسي از مغز استخوان ممكن است انجام شود.
ممكن است جدا كردن يا بستري كردن فرد مبتلا به سل لازم نباشد. اين بيماري معمولاً قبل از تشخيص گسترش مي‌يابد. بيماران احتمالاً 10 روز تا 2 هفته پس از درمان غيرعفوني مي‌شوند.
گاه از شما درخواست مي‌شود نمونه خلط 24 ساعته خود را براي بررسي آزمايشگاهي جمع كنيد تا مشخص شود كه آيا سل همچنان فعال است يا خير.
راديوگرافي‌هاي منظم پيگيري
داروها
داروهاي ضد سل معمولاً به مدت 12-9 ماه. همزمان چند نوع داده مي‌شود تا از مقاومت باكتريايي به داروها پيشگيري گردد. سل به‌طور فزاينده‌اي نسبت به آنتي‌بيوتيك‌هاي رايج مقاوم شده است.
فعاليت
استراحت در بستر تا زماني كه علايم محو شوند و آزمون‌ها از بين رفتن ميكروب‌هاي سل را نشان دهند. ممكن است لازم باشد به مدت 6 ماه فعاليت‌هاي خود را محدود كنيد.
رژيم غذايي
رژيم غذايي خاصي ندارد.
در اين شرايط به پزشك خود مراجعه نماييد
اگر خود يا يكي از اعضاي خانواده‌تان علايم سل را داشته باشيد.
اگر علي‌رغم درمان، علايم پايدار بمانند يا بدتر شوند.
اگر شما دچار علايم جديد و غير قابل توجيه شده‌ايد. داروهاي مورد استفاده در درمان ممكن است عوارض جانبي ايجاد كنند.
منبع: انجمن پزشکان ایران
شرح موضوع