خواستگاري مدرن در خانواده سنتي
جام جم آنلاين: تا همين چند سال پيش سبك و سياق خواستگاري و ازدواج با سبك و سياق خواستگاري امروزي بسيار فرق داشت. در آن زمان معمولا همه اهل محل مي‌دانستند كه در كدام خانه دختر دم‌بخت وجود دارد و به محض اين‌كه كسي سراغ يك دختر مناسب براي پسرش را مي‌گرفت، تمام فاميل و اهل محل و همسايه‌ها دست به كار مي‌شدند و شروع به معرفي فهرست بلند بالايي از دخترهاي دم‌بخت فاميل و محله مي‌كردند.
پدر و مادر پسر هم ابتدا با شناختي كه از خانواده دختر پيدا مي‌كردند، براي خواستگاري پا پيش مي‌گذاشتند. در جلسات اول خواستگاري خبري از داماد نبود و تازه بعد از توافقات اوليه دو طرف و چند جلسه صحبت خانواده‌ها و بزرگ‌ترهاي فاميل بود كه پسر و دختر اجازه داشتند در حضور والدين آن هم چند دقيقه‌اي با هم صحبت كنند. شناخت و صحبت بيشتر هم بايد به بعد از عقد و ازدواج موكول مي‌شد.
حضور واسطهها و نقش پر رنگ آنها در آشنايي دختر و پسر بارزترين ويژگي اين شيوه خواستگاري و ازدواج بود. در اين سبك انتخاب و خواستگاري، اگر ازدواج، ازدواج موفقي مي‌شد و دو طرف احساس خوشبختي با يكديگر مي‌كردند، هميشه با خوبي و نيكي از آن واسطه اصلي آشنايي و ازدواج نام مي‌بردند؛ اما اگر خداي ناكرده هر مشكلي بعد از ازدواج پيش مي‌آمد و كار به دعوا و اختلاف كشيده مي‌شد، همه كاسه، كوزه‌ها سر فردي شكسته مي‌شد كه باب آشنايي دو طرف و خانواده‌ها را براي اولين بار فراهم كرده بود. خوشبختانه اين روزها ديگر از آن واسطهها خبري نيست كه مشكلات و بدبختي‌ها را بر گردن او بيندازند. اكنون اين پسر و دختر هستند كه خود را عامل خوشبختي يا بدبختي خود مي‌دانند، حتي پدران و مادران هم ديگر مقصر قلمداد نمي‌شوند.
به هر حال رسم آشنايي پسر و دختر در زمان خواستگاري به بيان خودماني از مد افتاده است يا اگر تا همين چند سال پيش اين بزرگ‌ترها بودند كه در مراسم خواستگاري دختر و پسر را به يكديگر معرفي مي‌كردند، اكنون اين پسرها و دختر‌ها هستند كه زوج خود را به پدر و مادرهايشان معرفي مي‌كنند و روز خواستگاري روز آشنايي پسر و دختر نيست. بلكه روز آشنايي پدر و مادرها با عروس يا داماد آينده است. آنچه در آيين خواستگاري امروزي اتفاق افتاده است، تغيير در شكل ظاهري است نه اصل و ماهيت آن.
امروزه ديگر نه‌تنها همسايه و اهل محل و فاميل در خواستگاري و ازدواج دو طرف هيچ نقشي ندارند، بلكه حتي پدر و مادرها هم كوچك‌ترين دخالتي در آشنايي پسر و دختر با يكديگر ندارند. در اين ميان عوامل بسيار زيادي در تغيير سبك ازدواج جوانان امروزي نقش داشته است. از اشتغال و ادامه تحصيل و دانشگاه رفتن دختران گرفته تا رشد رسانه‌ها و وسايل ارتباطي و جسور شدن نسل امروزي نسبت به گذشته.
نسل امروز ديگر به‌هيچ‌وجه زير بار اين نمي‌رود كه شريك زندگي و همسرش را كسي به غير از خودش انتخاب كند. جوانان امروزي ازدواج با كسي را كه هيچ شناختي از قبل نسبت به او ندارند و قرار است همه شناخت‌ها در چند جلسه خواستگاري يا دوران كوتاه نامزدي به وجود آيد، بزرگ‌ترين ريسك زندگي خود مي‌دانند. اين نسل ترجيح مي‌دهد خودش انتخاب كند و معتقد به دوستي و آشنايي قبل از ازدواج براي شناخت بيشتر است.
به اعتقاد جوانان امروزي ممكن است بعد از چند سال آشنايي و رفت و آمد با يكديگر تازه به اين نتيجه برسند كه نمي‌توانند زوج مناسبي براي ازدواج با يكديگر باشند و بهتر است دوباره باب آشنايي با فرد تازه‌اي را باز كنند. در تمام اين مدت پدر و مادرها در حاشيه منتظر مي‌مانند تا فرزندشان تصميم به ازدواج با فرد مورد انتخاب خود را بگيرد و سپس اسباب و وسايل اين ازدواج را براي آنها فراهم كنند. فاميل، همسايه، دوست و آشنا هم چندان نقشي در اين ازدواج‌ها بازي نمي‌كنند. افزايش نگران‌كننده نرخ طلاق و اختلاف‌هاي بي‌شمار زوج‌‌ها در زندگي‌هاي مدرن امروزي در كنار افزايش مشغله‌هاي شخصي باعث شده آنها هم ترجيح دهند پاي خود را از واسطه‌شدن و معرف بودن در ازدواج جوانان امروزي دوست و آشنا كنار بكشند و همه چيز را به خود آنها واگذار كنند.
به اعتقاد كارشناسان امور تربيتي اين شيوه ازدواج و واگذارشدن تصميم‌گيري به خود افراد از سوي والدين و واسطهها، به همراه ديگر عوامل از جمله افزايش سطح سواد، تحصيلات و اشتغال زنان عواقبي همچون بالا رفتن سن ازدواج را به دنبال داشته است.
اعتمادي نيست
يك خانم 45 ساله كه به شيوه سنتي و با معرفي يكي از بستگان خود شريك زندگي‌اش را انتخاب كرده است، درباره نحوه ازدواجش مي‌گويد: من از انتخاب همسرم راضي هستم و معتقدم در اين شيوه ازدواج به عروس و داماد بيشتر از حالا احترام مي‌گذاشتند.
اما امير پسر مجردي كه قصد ازدواج دارد، در مورد شيوه انتخاب همسر آينده‌اش مي‌گويد: انتخاب بايد توسط خود جوانان باشد، ولي با كمك خانواده.
وي مي‌افزايد: من دوست دارم از قبل فرد مورد علاقه‌ام را ديده باشم بعد اجازه دهم كه مراحل سنتي آغاز شود. فرشته نيز كه در انتظار يك مورد خوب است، مي‌گويد: به نظر من در جامعه‌اي كه هيچ كسي حتي رفيق چندين ساله خود را نمي‌تواند خوب بشناسد، چگونه مي‌تواند به ازدواج سنتي اعتماد كند، اما نفيسه كه 27 سال دارد و هنوز ازدواج نكرده مي‌گويد: تن دادن به ازدواج سنتي و در انتظار خواستگار بودن مصادف مي‌شود با افزايش سن.
وي مي‌افزايد: از آنجا كه دوستان من خودشان همسر آينده‌شان را انتخاب كردند، خيلي زود به خانه بخت رفتند، ولي من كه منتظر اين هستم تا كسي فرد مناسبي را به من معرفي كند.
كارشناسان چه مي‌گويند؟
عده‌اي از كارشناسان معتقدند، سبك‌هاي ازدواج امروزي مقتضاي مدرن و صنعتي شدن جامعه است. به اعتقاد آنها نمي‌توان مدرن شدن در زمينه‌هاي ديگر را تجربه كرد، اما همچنان انتظار داشته باشيم ازدواج و خواستگاري در جامعه به شكل سنتي صورت گيرد. در مقابل عده ديگري با توجه به پيشينه فرهنگي و ديني جامعه معتقدند، بهترين شيوه ازدواج و آشنايي همان شيوه‌هاي سنتي زير نظر خانواده‌هاست. گروه سومي نيز نظرشان اين است كه بايد آشنايي و ازدواج جوانان به انتخاب خودشان اما زير نظر و با تاييد خانواده‌ها صورت گيرد.
به گفته دكتر فربد فدايى روانپزشك، اكنون شاهديم كه ازدواج‌هاى سنتى جاى خود را با ازدواج‌هاى «همدلانه» عوض كرده و متأسفانه بايد گفت ازدواج‌هاى همدلانه، بيشتر در معرض خطر قرار دارد، به دليل آن كه در اين نوع ازدواج‌ها، نيازهاى روان‌شناختى كمتر مورد توجه قرار مى‌گيرد.
دكتر شهلا كاظمى‌پور، عضو هيأت علمى دانشكده علوم اجتماعى دانشگاه تهران و متخصص جمعيت و توسعه هم در اين باره معتقد است: «بايد منظور از ازدواج هاى سنتى و مدرن را كاملاً روشن كرد. در ازدواج‌هاى سنتى كه از طريق خانواده صورت مى‌گيرد، انتخاب همسر براى فرزند، تأمين منابع مالى آن، برگزارى مراسم ازدواج و حتى روابط زوجين پس از ازدواج تحت نظارت خانواده‌هاست در حالى كه در ازدواج هاى مدرن اين امور به خود زوجين محول مى‌شود
وي مي‌افزايد: در جامعه گذشته كشورمان كه جامعه‌اي سنتى بوده اكثر ازدواج‌ها با نظارت خانواده‌ها انجام مي‌شده است. در اين ازدواج‌ها سن دختر پايين‌تر از پسر بود و دايره همسر گزينى نيز محدود بود، ولى در مقابل درصد ازدواج‌هاي خويشاوندى بالا بوده است و به دليل حمايت‌هاي مالى خانواده، شروع زندگى مشترك براى زوجين بدون دغدغه انجام مي‌شد.
دكتر كاظمي‌پور با اشاره به اين‌كه امروزه بسيارى از جوانان متقاضى ازدواج مدرن هستند، ادامه مي‌دهد: چندان تفاوتي نمي‌كند كه با همسر آينده به صورت سنتي آشنا شويم يا مدرن، بلكه مهم اين است كه از پيش‌نيازهاي يك ازدواج سالم برخوردار باشيم. مشكل بسياري مردم اين است كه به نيازمندي‌هاي يك ازدواج مثل خانه، ماشين و پول فكر مي‌كنند نه به پيش نيازهاي يك ازدواج سالم. كاظمي‌پور همچنين با بيان اين‌كه هم در ازدواج سنتي و هم در ازدواج مدرن امكان بروز شناخت‌هاي سطحي وجود دارد، معتقد است: نمي‌توان ادعا كرد كه سطح شناخت در ازدواج سنتي عميق‌تر است، زيرا در اين صورت بايد تمام خانواده‌هاي سنتي قرين خوشبختي باشند. با آن كه ازدواج يك تصميم‌گيري شخصي است ولي شيوه و سرانجام آن در اجتماع اثرگذار است و نوع و شيوه ازدواج بخشي از ويژگي‌هاي جامعه را نشان مي‌دهد. كاهش نرخ ازدواج، افزايش طلاق، تجرد و... مسائلي است كه جامعه ايران در حال حاضر با آن مواجه است.
بالا رفتن سن ازدواج
با تغيير سبك خواستگاري و ازدواج، سن ازدواج هم تغيير كرده است. بررسي سن ازدواج جوانان ايراني در چند دهه اخير، روندي صعودي را نشان مي‌دهد. در حالي كه سن ازدواج در سال 1354 حدود 20 سالگي بود، پس از چند دهه افزايش در سال‌هاي اخير براي پسران به 28 و دختران به 24 رسيده است. البته آمارهاي متفاوتي در اين باره ارائه مي‌شود. طبق اعلام مركز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي، سن ازدواج براي پسران 29 و دختران 28 است. بر اساس ديگر آمارها نيز ميانگين سن ازدواج سال 1345، 19سال، سال 1355، 20 سال، سال 1365، 21، سال1375 ، 22 و سال 1385، 5/23 بوده است.
افزايش تحصيلات زنان و موقعيت بهتر آنها در جامعه و همچنين استقلال مالي و اقتصادي از جمله عواملي است كه تغيير در سبك ازدواج و نهايتا بالارفتن سن ازدواج را به دنبال داشته است. نتايج پژوهش‌هاي مختلف نشان مي‌دهد رابطه‌اي مستقيم ميان تحصيلات و افزايش سن ازدواج وجود دارد، چرا كه در نتيجه افزايش تحصيلات، سطح توقعات و انتظارهاي افراد افزايش مي‌يابد و ايدهآلهاي آنها تغيير مي‌كند. براي زنان امروزي ازدواج در عين حال كه جزو اولويتهاي زندگي آنها به شمار مي‌آيد، ولي تنها اولويت نيست. تغيير نگرش در نسل امروزي باعث شده آنها با ازدواج به گونه ديگري برخورد كنند و نسبت به آن سختگيرتر باشند. به علت اين استقلال مالي دختران تنها ديدگاه مالي نسبت به مرد مورد نظر خود ندارند. براي نسل امروز دختران شاغل و تحصيلكرده، علاوه بر وضعيت اقتصادي، معيارهاي ديگري نيز مطرح است كه موجب مي‌شود آنها گزينش سختتري را در مورد ازدواج پيش روي خود داشته باشند. فراموش نبايد كرد افزايش ميزان تحصيلات مردان هم با افزايش سن ازدواج همراه است. آمارها نشان مي‌دهد مردان شهرنشين در مقايسه با مردان روستايي از سنين ازدواج بالاتري برخوردار هستند.
ازدواج با يك كليك
يكي از مدرن‌ترين شيوه خواستگاري و آشنايي براي ازدواج امروزه، سايت‌هاي دوستيابي و ازدواج‌هاي اينترنتي است. بر اساس آمارهاي اعلام شده، در حال حاضر 39 سايت همسريابي براي جوانان ايراني فعال است. در مورد اين شيوه ازدواج هم نظرها و تجربيات متفاوتي وجود دارد. برخي بر اين باورند كه ازدواج اينترنتي انتخابي بسيار خطرناك است و نمي‌توان هيچ اطميناني بر موفقيت آن داشت. نيما يكي از اين افراد است. او مي‌گويد: 4 سال قبل با دختري در چت روم آشنا شدم و بعد از چندين ماه چت با او قرار گذاشتم و همديگر را ديديم. بعد هم تصميم گرفتيم با هم ازدواج كنيم، اما حالا به بن بست رسيديم. چون مينو دختري نبود كه من در زندگي مي‌خواستم. او براي دوست بودن و چت كردن خيلي فرد مناسبي بود، اما ما نتوانستيم با هم زندگي خوبي داشته باشيم. من با خانواده مينو هيچ سنخيتي ندارم. آنها توقعاتي از من دارند كه نمي‌توانم برآورده كنم. البته همه نظر نيما را ندارند. عده‌اي هم هستند كه مي‌گويند ازدواج اينترنتي كاري بسيار خوب است. نگين يكي از اين افراد است. او مي‌گويد با شوهرش از طريق اينترنت آشناشده و ازدواج موفقي هم داشته است. نگين در مورد آشنايي‌اش با محسن مي‌گويد: ما ابتدا در اينترنت با هم آشنا شديم و چت كرديم. بعد كم‌كم چند قرار گذاشتيم و همديگر را ديديم و در نهايت هم تصميم گرفتيم با هم ازدواج كنيم. اين آشنايي براي ما خيلي خوب بود و ما زندگي خوبي داريم. او ادامه مي‌دهد: من و محسن در چت كردن‌ها واقعا شخصيت همديگر را شناختيم و صادقانه با هم برخورد كرديم.
كارشناسان هم نظرات متفاوتي در زمينه اين نوع آشنايي و دوستيابي دارند. دكتر مريم رامشت، روان‌شناس در اين باره مي‌گويد: اينترنت پديده جديدي است كه وارد زندگي جوانان شده و البته مزاياي زيادي هم دارد، اما در كنار آن معايبي هم دارد مثلا نمونه آن آشنايي در چت روم و ازدواج از اين طريق است. به نظر او اگر فرد در اينترنت با كسي آشنا شود و بعد ازمدت‌ها رفتار او را زير نظر بگيرد و بعد از رسيدن به اطلاعات كامل در مورد آن فرد، با او ازدواج كند، كار درستي كرده است اما متاسفانه كساني كه اينترنتي ازدواج مي‌كنند، معمولا تصميماتي عجولانه مي‌گيرند و بعد هم در زندگي مشترك با مشكلاتي رو به رو مي‌شوند و در نهايت كار به جدايي كشيده مي‌شود. مصطفي اقليما، رئيس انجمن مددكاري علمي ايران، دليل استقبال از اين سايتها را تمايل برخي جوانان بويژه پسران، براي برقراري رابطه دوستي عنوان مي‌كند. و مي‌گويد: نكته قابل توجه اين است اطلاعاتي كه افراد خصوصاً جوانان در اين سايتها ثبت مي‌كنند، ويژگي‌هايي است كه هر فرد با دارا بودن آنها اگر قصد ازدواج داشته باشد، به آساني قادر به تشكيل خانواده خواهد بود و ديگر نيازي به راهيابي به سايت‌هاي اينترنتي ندارد. بر اساس اظهارات اقليما، طي بررسي‌هايي كه در اين سايتها انجام داده شده بالاي 80 درصد اطلاعات وارد شده در اين سايتها غيرواقعي است و بعضا جواناني كه در اين سايتها ثبت‌نام مي‌كنند اطلاعاتي را از خود وارد مي‌كنند كه اگر واقعي باشد، آن جوان با لب‌تر كردني مي‌تواند ازدواج كند.
البته طي چند وقت اخير سايت‌هاي همسريابي به شكل رسمي شروع به فعاليت در اين زمينه كرده‌اند كه عملكرد آنها هم با عكس‌العمل‌هاي متفاوتي همراه بوده است. عباس محمدي‌اصل، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه علامه طباطبايي قبل از گفتن مزايا و معايب ازدواج‌هاي اينترنتي به اين اشاره مي‌كند كه ايران با پديده‌اي به نام «بحران ازدواج» مواجه است. به اعتقاد اين جامعه‌شناس راه‌اندازي سايت‌هاي همسريابي در چنين شرايطي بحران ازدواج جوانان را حل نمي‌كند و براي تاييد سخنانش به نتايج تحقيق مركز مطالعات و پژوهش‌هاي جمعيتي آسيا و اقيانوسيه اشاره مي‌كند: «از هر 100 مورد ازدواج در كشور 2 مورد ازدواج اينترنتي است. اين آمار نشان مي‌دهد با توجه به مشكلات پايه‌اي جوانان از جمله بيكاري، هزينه بالاي تشكيل خانواده از جمله گراني مسكن عمده‌ترين عوامل ازدواج نكردن جوانان است و تا وقتي اين مشكلات وجود داشته باشد راه‌اندازي و فعاليت سايت‌هاي اينترنتي همسريابي و ازدواج‌هاي اينترنتي بحران ازدواج را حل نمي‌كند.» اين جامعه‌شناس مي‌گويد: «به نظر مي‌رسد شكل‌هاي سنتي پيدا كردن زوج مناسب در جمعيت متراكم كنوني، گمنام‌شدن افراد در جامعه شهرنشين و افزايش فردگرايي جوانان در مقابل ساختار سنتي جامعه از جمله عوامل گرايش جوانان به استفاده از اينترنت و برقراري ارتباط‌هاي اينترنتي است.» عباس محمدي اصل با تاييد اين نكته مي‌گويد: «ارائه تصوير نمايشي و دروغين در فضاي مجازي ناشي از واقعيت در بيرون جامعه است. اين فضاي كاذب در زندگي واقعي وجود دارد كه به فضاي مجازي هم منتقل مي‌شود.»
بررسي شيوه‌هاي مختلف ازدواج هر كدام بيانگر نكات مثبت و منفي بسياري است، اما به نظر مي‌رسد داشتن ديد واقع‌بينانه و به دست آوردن اطلاعات و شناخت واقعي درهر يك از اين شيوه‌ها و سبك‌هاي متفاوت آشنايي و ازدواج است كه مي‌تواند پيش‌زمينه يك انتخاب و ازدواج موفق باشد نه صرفا مدرن يا سنتي بودن خواستگاري و ازدواج‌ها.
منبع : جام جم آنلاین
جام جم آنلاين: تا همين چند سال پيش سبك و سياق خواستگاري و ازدواج با سبك و سياق خواستگاري امروزي بسيار فرق داشت. در آن زمان معمولا همه اهل محل مي‌دانستند كه در كدام خانه دختر دم‌بخت وجود دارد و به محض اين‌كه كسي سراغ يك دختر مناسب براي پسرش را مي‌گرفت، تمام فاميل و اهل محل و همسايه‌ها دست به كار مي‌شدند و شروع به معرفي فهرست بلند بالايي از دخترهاي دم‌بخت فاميل و محله مي‌كردند.
پدر و مادر پسر هم ابتدا با شناختي كه از خانواده دختر پيدا مي‌كردند، براي خواستگاري پا پيش مي‌گذاشتند. در جلسات اول خواستگاري خبري از داماد نبود و تازه بعد از توافقات اوليه دو طرف و چند جلسه صحبت خانواده‌ها و بزرگ‌ترهاي فاميل بود كه پسر و دختر اجازه داشتند در حضور والدين آن هم چند دقيقه‌اي با هم صحبت كنند. شناخت و صحبت بيشتر هم بايد به بعد از عقد و ازدواج موكول مي‌شد.
حضور واسطهها و نقش پر رنگ آنها در آشنايي دختر و پسر بارزترين ويژگي اين شيوه خواستگاري و ازدواج بود. در اين سبك انتخاب و خواستگاري، اگر ازدواج، ازدواج موفقي مي‌شد و دو طرف احساس خوشبختي با يكديگر مي‌كردند، هميشه با خوبي و نيكي از آن واسطه اصلي آشنايي و ازدواج نام مي‌بردند؛ اما اگر خداي ناكرده هر مشكلي بعد از ازدواج پيش مي‌آمد و كار به دعوا و اختلاف كشيده مي‌شد، همه كاسه، كوزه‌ها سر فردي شكسته مي‌شد كه باب آشنايي دو طرف و خانواده‌ها را براي اولين بار فراهم كرده بود. خوشبختانه اين روزها ديگر از آن واسطهها خبري نيست كه مشكلات و بدبختي‌ها را بر گردن او بيندازند. اكنون اين پسر و دختر هستند كه خود را عامل خوشبختي يا بدبختي خود مي‌دانند، حتي پدران و مادران هم ديگر مقصر قلمداد نمي‌شوند.
به هر حال رسم آشنايي پسر و دختر در زمان خواستگاري به بيان خودماني از مد افتاده است يا اگر تا همين چند سال پيش اين بزرگ‌ترها بودند كه در مراسم خواستگاري دختر و پسر را به يكديگر معرفي مي‌كردند، اكنون اين پسرها و دختر‌ها هستند كه زوج خود را به پدر و مادرهايشان معرفي مي‌كنند و روز خواستگاري روز آشنايي پسر و دختر نيست. بلكه روز آشنايي پدر و مادرها با عروس يا داماد آينده است. آنچه در آيين خواستگاري امروزي اتفاق افتاده است، تغيير در شكل ظاهري است نه اصل و ماهيت آن.
امروزه ديگر نه‌تنها همسايه و اهل محل و فاميل در خواستگاري و ازدواج دو طرف هيچ نقشي ندارند، بلكه حتي پدر و مادرها هم كوچك‌ترين دخالتي در آشنايي پسر و دختر با يكديگر ندارند. در اين ميان عوامل بسيار زيادي در تغيير سبك ازدواج جوانان امروزي نقش داشته است. از اشتغال و ادامه تحصيل و دانشگاه رفتن دختران گرفته تا رشد رسانه‌ها و وسايل ارتباطي و جسور شدن نسل امروزي نسبت به گذشته.
نسل امروز ديگر به‌هيچ‌وجه زير بار اين نمي‌رود كه شريك زندگي و همسرش را كسي به غير از خودش انتخاب كند. جوانان امروزي ازدواج با كسي را كه هيچ شناختي از قبل نسبت به او ندارند و قرار است همه شناخت‌ها در چند جلسه خواستگاري يا دوران كوتاه نامزدي به وجود آيد، بزرگ‌ترين ريسك زندگي خود مي‌دانند. اين نسل ترجيح مي‌دهد خودش انتخاب كند و معتقد به دوستي و آشنايي قبل از ازدواج براي شناخت بيشتر است.
به اعتقاد جوانان امروزي ممكن است بعد از چند سال آشنايي و رفت و آمد با يكديگر تازه به اين نتيجه برسند كه نمي‌توانند زوج مناسبي براي ازدواج با يكديگر باشند و بهتر است دوباره باب آشنايي با فرد تازه‌اي را باز كنند. در تمام اين مدت پدر و مادرها در حاشيه منتظر مي‌مانند تا فرزندشان تصميم به ازدواج با فرد مورد انتخاب خود را بگيرد و سپس اسباب و وسايل اين ازدواج را براي آنها فراهم كنند. فاميل، همسايه، دوست و آشنا هم چندان نقشي در اين ازدواج‌ها بازي نمي‌كنند. افزايش نگران‌كننده نرخ طلاق و اختلاف‌هاي بي‌شمار زوج‌‌ها در زندگي‌هاي مدرن امروزي در كنار افزايش مشغله‌هاي شخصي باعث شده آنها هم ترجيح دهند پاي خود را از واسطه‌شدن و معرف بودن در ازدواج جوانان امروزي دوست و آشنا كنار بكشند و همه چيز را به خود آنها واگذار كنند.
به اعتقاد كارشناسان امور تربيتي اين شيوه ازدواج و واگذارشدن تصميم‌گيري به خود افراد از سوي والدين و واسطهها، به همراه ديگر عوامل از جمله افزايش سطح سواد، تحصيلات و اشتغال زنان عواقبي همچون بالا رفتن سن ازدواج را به دنبال داشته است.
اعتمادي نيست
يك خانم 45 ساله كه به شيوه سنتي و با معرفي يكي از بستگان خود شريك زندگي‌اش را انتخاب كرده است، درباره نحوه ازدواجش مي‌گويد: من از انتخاب همسرم راضي هستم و معتقدم در اين شيوه ازدواج به عروس و داماد بيشتر از حالا احترام مي‌گذاشتند.
اما امير پسر مجردي كه قصد ازدواج دارد، در مورد شيوه انتخاب همسر آينده‌اش مي‌گويد: انتخاب بايد توسط خود جوانان باشد، ولي با كمك خانواده.
وي مي‌افزايد: من دوست دارم از قبل فرد مورد علاقه‌ام را ديده باشم بعد اجازه دهم كه مراحل سنتي آغاز شود. فرشته نيز كه در انتظار يك مورد خوب است، مي‌گويد: به نظر من در جامعه‌اي كه هيچ كسي حتي رفيق چندين ساله خود را نمي‌تواند خوب بشناسد، چگونه مي‌تواند به ازدواج سنتي اعتماد كند، اما نفيسه كه 27 سال دارد و هنوز ازدواج نكرده مي‌گويد: تن دادن به ازدواج سنتي و در انتظار خواستگار بودن مصادف مي‌شود با افزايش سن.
وي مي‌افزايد: از آنجا كه دوستان من خودشان همسر آينده‌شان را انتخاب كردند، خيلي زود به خانه بخت رفتند، ولي من كه منتظر اين هستم تا كسي فرد مناسبي را به من معرفي كند.
كارشناسان چه مي‌گويند؟
عده‌اي از كارشناسان معتقدند، سبك‌هاي ازدواج امروزي مقتضاي مدرن و صنعتي شدن جامعه است. به اعتقاد آنها نمي‌توان مدرن شدن در زمينه‌هاي ديگر را تجربه كرد، اما همچنان انتظار داشته باشيم ازدواج و خواستگاري در جامعه به شكل سنتي صورت گيرد. در مقابل عده ديگري با توجه به پيشينه فرهنگي و ديني جامعه معتقدند، بهترين شيوه ازدواج و آشنايي همان شيوه‌هاي سنتي زير نظر خانواده‌هاست. گروه سومي نيز نظرشان اين است كه بايد آشنايي و ازدواج جوانان به انتخاب خودشان اما زير نظر و با تاييد خانواده‌ها صورت گيرد.
به گفته دكتر فربد فدايى روانپزشك، اكنون شاهديم كه ازدواج‌هاى سنتى جاى خود را با ازدواج‌هاى «همدلانه» عوض كرده و متأسفانه بايد گفت ازدواج‌هاى همدلانه، بيشتر در معرض خطر قرار دارد، به دليل آن كه در اين نوع ازدواج‌ها، نيازهاى روان‌شناختى كمتر مورد توجه قرار مى‌گيرد.
دكتر شهلا كاظمى‌پور، عضو هيأت علمى دانشكده علوم اجتماعى دانشگاه تهران و متخصص جمعيت و توسعه هم در اين باره معتقد است: «بايد منظور از ازدواج هاى سنتى و مدرن را كاملاً روشن كرد. در ازدواج‌هاى سنتى كه از طريق خانواده صورت مى‌گيرد، انتخاب همسر براى فرزند، تأمين منابع مالى آن، برگزارى مراسم ازدواج و حتى روابط زوجين پس از ازدواج تحت نظارت خانواده‌هاست در حالى كه در ازدواج هاى مدرن اين امور به خود زوجين محول مى‌شود
وي مي‌افزايد: در جامعه گذشته كشورمان كه جامعه‌اي سنتى بوده اكثر ازدواج‌ها با نظارت خانواده‌ها انجام مي‌شده است. در اين ازدواج‌ها سن دختر پايين‌تر از پسر بود و دايره همسر گزينى نيز محدود بود، ولى در مقابل درصد ازدواج‌هاي خويشاوندى بالا بوده است و به دليل حمايت‌هاي مالى خانواده، شروع زندگى مشترك براى زوجين بدون دغدغه انجام مي‌شد.
دكتر كاظمي‌پور با اشاره به اين‌كه امروزه بسيارى از جوانان متقاضى ازدواج مدرن هستند، ادامه مي‌دهد: چندان تفاوتي نمي‌كند كه با همسر آينده به صورت سنتي آشنا شويم يا مدرن، بلكه مهم اين است كه از پيش‌نيازهاي يك ازدواج سالم برخوردار باشيم. مشكل بسياري مردم اين است كه به نيازمندي‌هاي يك ازدواج مثل خانه، ماشين و پول فكر مي‌كنند نه به پيش نيازهاي يك ازدواج سالم. كاظمي‌پور همچنين با بيان اين‌كه هم در ازدواج سنتي و هم در ازدواج مدرن امكان بروز شناخت‌هاي سطحي وجود دارد، معتقد است: نمي‌توان ادعا كرد كه سطح شناخت در ازدواج سنتي عميق‌تر است، زيرا در اين صورت بايد تمام خانواده‌هاي سنتي قرين خوشبختي باشند. با آن كه ازدواج يك تصميم‌گيري شخصي است ولي شيوه و سرانجام آن در اجتماع اثرگذار است و نوع و شيوه ازدواج بخشي از ويژگي‌هاي جامعه را نشان مي‌دهد. كاهش نرخ ازدواج، افزايش طلاق، تجرد و... مسائلي است كه جامعه ايران در حال حاضر با آن مواجه است.
بالا رفتن سن ازدواج
با تغيير سبك خواستگاري و ازدواج، سن ازدواج هم تغيير كرده است. بررسي سن ازدواج جوانان ايراني در چند دهه اخير، روندي صعودي را نشان مي‌دهد. در حالي كه سن ازدواج در سال 1354 حدود 20 سالگي بود، پس از چند دهه افزايش در سال‌هاي اخير براي پسران به 28 و دختران به 24 رسيده است. البته آمارهاي متفاوتي در اين باره ارائه مي‌شود. طبق اعلام مركز پژوهش‌هاي مجلس شوراي اسلامي، سن ازدواج براي پسران 29 و دختران 28 است. بر اساس ديگر آمارها نيز ميانگين سن ازدواج سال 1345، 19سال، سال 1355، 20 سال، سال 1365، 21، سال1375 ، 22 و سال 1385، 5/23 بوده است.
افزايش تحصيلات زنان و موقعيت بهتر آنها در جامعه و همچنين استقلال مالي و اقتصادي از جمله عواملي است كه تغيير در سبك ازدواج و نهايتا بالارفتن سن ازدواج را به دنبال داشته است. نتايج پژوهش‌هاي مختلف نشان مي‌دهد رابطه‌اي مستقيم ميان تحصيلات و افزايش سن ازدواج وجود دارد، چرا كه در نتيجه افزايش تحصيلات، سطح توقعات و انتظارهاي افراد افزايش مي‌يابد و ايدهآلهاي آنها تغيير مي‌كند. براي زنان امروزي ازدواج در عين حال كه جزو اولويتهاي زندگي آنها به شمار مي‌آيد، ولي تنها اولويت نيست. تغيير نگرش در نسل امروزي باعث شده آنها با ازدواج به گونه ديگري برخورد كنند و نسبت به آن سختگيرتر باشند. به علت اين استقلال مالي دختران تنها ديدگاه مالي نسبت به مرد مورد نظر خود ندارند. براي نسل امروز دختران شاغل و تحصيلكرده، علاوه بر وضعيت اقتصادي، معيارهاي ديگري نيز مطرح است كه موجب مي‌شود آنها گزينش سختتري را در مورد ازدواج پيش روي خود داشته باشند. فراموش نبايد كرد افزايش ميزان تحصيلات مردان هم با افزايش سن ازدواج همراه است. آمارها نشان مي‌دهد مردان شهرنشين در مقايسه با مردان روستايي از سنين ازدواج بالاتري برخوردار هستند.
ازدواج با يك كليك
يكي از مدرن‌ترين شيوه خواستگاري و آشنايي براي ازدواج امروزه، سايت‌هاي دوستيابي و ازدواج‌هاي اينترنتي است. بر اساس آمارهاي اعلام شده، در حال حاضر 39 سايت همسريابي براي جوانان ايراني فعال است. در مورد اين شيوه ازدواج هم نظرها و تجربيات متفاوتي وجود دارد. برخي بر اين باورند كه ازدواج اينترنتي انتخابي بسيار خطرناك است و نمي‌توان هيچ اطميناني بر موفقيت آن داشت. نيما يكي از اين افراد است. او مي‌گويد: 4 سال قبل با دختري در چت روم آشنا شدم و بعد از چندين ماه چت با او قرار گذاشتم و همديگر را ديديم. بعد هم تصميم گرفتيم با هم ازدواج كنيم، اما حالا به بن بست رسيديم. چون مينو دختري نبود كه من در زندگي مي‌خواستم. او براي دوست بودن و چت كردن خيلي فرد مناسبي بود، اما ما نتوانستيم با هم زندگي خوبي داشته باشيم. من با خانواده مينو هيچ سنخيتي ندارم. آنها توقعاتي از من دارند كه نمي‌توانم برآورده كنم. البته همه نظر نيما را ندارند. عده‌اي هم هستند كه مي‌گويند ازدواج اينترنتي كاري بسيار خوب است. نگين يكي از اين افراد است. او مي‌گويد با شوهرش از طريق اينترنت آشناشده و ازدواج موفقي هم داشته است. نگين در مورد آشنايي‌اش با محسن مي‌گويد: ما ابتدا در اينترنت با هم آشنا شديم و چت كرديم. بعد كم‌كم چند قرار گذاشتيم و همديگر را ديديم و در نهايت هم تصميم گرفتيم با هم ازدواج كنيم. اين آشنايي براي ما خيلي خوب بود و ما زندگي خوبي داريم. او ادامه مي‌دهد: من و محسن در چت كردن‌ها واقعا شخصيت همديگر را شناختيم و صادقانه با هم برخورد كرديم.
كارشناسان هم نظرات متفاوتي در زمينه اين نوع آشنايي و دوستيابي دارند. دكتر مريم رامشت، روان‌شناس در اين باره مي‌گويد: اينترنت پديده جديدي است كه وارد زندگي جوانان شده و البته مزاياي زيادي هم دارد، اما در كنار آن معايبي هم دارد مثلا نمونه آن آشنايي در چت روم و ازدواج از اين طريق است. به نظر او اگر فرد در اينترنت با كسي آشنا شود و بعد ازمدت‌ها رفتار او را زير نظر بگيرد و بعد از رسيدن به اطلاعات كامل در مورد آن فرد، با او ازدواج كند، كار درستي كرده است اما متاسفانه كساني كه اينترنتي ازدواج مي‌كنند، معمولا تصميماتي عجولانه مي‌گيرند و بعد هم در زندگي مشترك با مشكلاتي رو به رو مي‌شوند و در نهايت كار به جدايي كشيده مي‌شود. مصطفي اقليما، رئيس انجمن مددكاري علمي ايران، دليل استقبال از اين سايتها را تمايل برخي جوانان بويژه پسران، براي برقراري رابطه دوستي عنوان مي‌كند. و مي‌گويد: نكته قابل توجه اين است اطلاعاتي كه افراد خصوصاً جوانان در اين سايتها ثبت مي‌كنند، ويژگي‌هايي است كه هر فرد با دارا بودن آنها اگر قصد ازدواج داشته باشد، به آساني قادر به تشكيل خانواده خواهد بود و ديگر نيازي به راهيابي به سايت‌هاي اينترنتي ندارد. بر اساس اظهارات اقليما، طي بررسي‌هايي كه در اين سايتها انجام داده شده بالاي 80 درصد اطلاعات وارد شده در اين سايتها غيرواقعي است و بعضا جواناني كه در اين سايتها ثبت‌نام مي‌كنند اطلاعاتي را از خود وارد مي‌كنند كه اگر واقعي باشد، آن جوان با لب‌تر كردني مي‌تواند ازدواج كند.
البته طي چند وقت اخير سايت‌هاي همسريابي به شكل رسمي شروع به فعاليت در اين زمينه كرده‌اند كه عملكرد آنها هم با عكس‌العمل‌هاي متفاوتي همراه بوده است. عباس محمدي‌اصل، جامعه‌شناس و مدرس دانشگاه علامه طباطبايي قبل از گفتن مزايا و معايب ازدواج‌هاي اينترنتي به اين اشاره مي‌كند كه ايران با پديده‌اي به نام «بحران ازدواج» مواجه است. به اعتقاد اين جامعه‌شناس راه‌اندازي سايت‌هاي همسريابي در چنين شرايطي بحران ازدواج جوانان را حل نمي‌كند و براي تاييد سخنانش به نتايج تحقيق مركز مطالعات و پژوهش‌هاي جمعيتي آسيا و اقيانوسيه اشاره مي‌كند: «از هر 100 مورد ازدواج در كشور 2 مورد ازدواج اينترنتي است. اين آمار نشان مي‌دهد با توجه به مشكلات پايه‌اي جوانان از جمله بيكاري، هزينه بالاي تشكيل خانواده از جمله گراني مسكن عمده‌ترين عوامل ازدواج نكردن جوانان است و تا وقتي اين مشكلات وجود داشته باشد راه‌اندازي و فعاليت سايت‌هاي اينترنتي همسريابي و ازدواج‌هاي اينترنتي بحران ازدواج را حل نمي‌كند.» اين جامعه‌شناس مي‌گويد: «به نظر مي‌رسد شكل‌هاي سنتي پيدا كردن زوج مناسب در جمعيت متراكم كنوني، گمنام‌شدن افراد در جامعه شهرنشين و افزايش فردگرايي جوانان در مقابل ساختار سنتي جامعه از جمله عوامل گرايش جوانان به استفاده از اينترنت و برقراري ارتباط‌هاي اينترنتي است.» عباس محمدي اصل با تاييد اين نكته مي‌گويد: «ارائه تصوير نمايشي و دروغين در فضاي مجازي ناشي از واقعيت در بيرون جامعه است. اين فضاي كاذب در زندگي واقعي وجود دارد كه به فضاي مجازي هم منتقل مي‌شود.»
بررسي شيوه‌هاي مختلف ازدواج هر كدام بيانگر نكات مثبت و منفي بسياري است، اما به نظر مي‌رسد داشتن ديد واقع‌بينانه و به دست آوردن اطلاعات و شناخت واقعي درهر يك از اين شيوه‌ها و سبك‌هاي متفاوت آشنايي و ازدواج است كه مي‌تواند پيش‌زمينه يك انتخاب و ازدواج موفق باشد نه صرفا مدرن يا سنتي بودن خواستگاري و ازدواج‌ها.
منبع : جام جم آنلاین
شرح موضوع