سلام دوستای گلم:
دركتب طب سنتي با نام «چاي خطائي» و عربي «شاي» نام برده مي شود.به فرانسوي در ختچه يا بوته آن را theier و به انگليسيtea plant نامند.
گياهي است از خانواده ternsnstroemiaceaeو Theaceae , camelliaceae نيز گويند نام علمي Camellia sinensis L. o .kutze آن و مترادف آنcamellia theifera از طرف گياه شناسان مختلف نامگذاري شده است. برگهاي جوان بوته چاي كه به فارسي چاي نامند به فرانسوي the و به انگليسيTea گفته مي شود.
مشخصات
درختچه چاي در حدود 5 هزار سال قبل در چين شناخته شده بوده و مصرف مي شده ،امروزه در اغلب كشورها ي آسيا كه براي چاي اقليم مناسبي باشند ،كاشته مي شود.چاي را در قرن سيزدهم ميلادي براي اولين بار ماركوپولو سياح ونيزي به اروپا وارد كرد و مدتها به علت گراني و كمياب بودن ان فقط مشوب لوكس طبقات بالاي جامعه اوپا و درباريان بود است. از اوايل قرن هجدهم هلندي ها و انگليسي ها از طريق كمپاني معروف هند ورود چاي را به اروپا آغاز كردند. تا قبل از قرن حاظر در ايران چاي كاشته نمي شد و از خارج واردمي گرديد و دراوايل قرن حاضر تخم چاي را كاشف السلطنه از چين به ايران آورد و در سواحل درياي خزر كه داراي خاك غير آهكي است و از نظر خاك و تا اندازهاي درجه حرارت مناسب چاي مي باشد ةكاشته مي شد يزرا چاي مناطق سرد را تحمل نمي كند و در سالهايي كه در شمال ايران در زمستان درجه حرارت خيلي پايين مي آيد ،رشد آن كمي متوقف مي شود.
گياه چاي درختچه يا درخت كوچكي است كه داراي برگهاي هميشه سبز و ناخزان به رنگ سبز تيره مايل به سياه است،ارتفاع آن تا 2 متر و در خاكها و مناطق خيلي مناسب تا 7 متر نيز مي رسد.برگهاي آن بيضي نوك تيز كه با دمبرگ به ساقه چاي متصل مي شود.گلهاي آن كوچك سفيد اغلب منفرد است.از نطر آب و هوا درختچه چاي مناطق خيلي گرم و مرطوب را دوست دارد و در مناطقي نزديك به استوا مانند جاوه و سيلان كه گرم و مرطوب است ،رشد چاي بسيار خوب است.درجه حرارت كمتر از صفر درجه سانتي گراد را تحمل نمي كند و رشد آن متوقف مي شود. محصول چاي مربوط به مزارع چايكاري در ارتفاع كم و هم سطح دريا ،داراي كيفيت بالايينيست و چاي با كيفيت عالي در ارتفاعات 2000-1500 متري اين مناطق به دست مي آيد.
براي اينكه چيدن برگ چاي به سهولت انجام گيرد با هرس كردن درختچه چاي مانع از ان مي شوند كه ارتفاع آن از حد دسترسي خارج مي شود.
به طور كلي در بازار سه نوع چاي عرضه مي شود:چاي سياه،چاي سبز، و سرانجام چاي تخته اي كه به صورت تخته هاي شبيه آجر يا بسته هاي كوجك فشرده شده ويا قرص تهيه مي شود. نوع اخير چاي را معمولا در چين و در روسيه از باقي مانده هاي چاي سبز و چاي سياه در كارخانجات درست ميكنند. چاي سبز و چاي سياه هر دو از برگهاي چاي تهيه مي شوند و فقط از نظر رنگ و نوع و روش تهيه باهم اختلاف دارند.
چاي سبز كه به سبب رنگ سبز برگش ،بهاين نام گفته مي شود بيشتر چاي سياه محرك است و در چين ،ژاپن و آفريقاي جنوبي ودر روسيه مستعمل است.
چاي خيلي سريع بوها را به خود مي گيرد و در نگهداري آن بايد دقت شود كه در نزديكي و تماس با چيز هاي بودار نباشد به همين دليل معمولا آن را در قوطي و ظرفها و جعبه هاي دو جداره بسته بندي ميكنند.براي مصارف جاري نيز بايد سعي كرد در قوطي هاي فلزي يا در شيشه كه درب آن خيلي خوب بسته شود، نگهداري شود.
تركيبات شيميايي
از نظر تركيبات شيميايي ،كيفيت مخصوص چاي به عناون يك نوشيدني دلپذير ،مربوط به كافئين يا تئين چند پولي فنول واسانس در آن است .در برگهاي آن كاروتن ،رايبوفلاوين ،نيكوتي نيك اسيد و پانتوتنيك اسيد،اسكوربيك اسيد،ماليك اسيد ،اكساليك اسيد ،كمپفروك اسيد و فلوئورايد وجود دارد.
برگهاي تازه بهاره چاي در حدود 014/0 درصد و برگهاي تازه تابستانه چاي در حدود 007/0 درصد اسانس دارد. وجود كزانتين و تئوفيلين وآدنين در برگ چاي موجب آن مي شود كه در صورت اسراف در خوردن چاي عوارضي به نام تئيسم ايجاد شود. دم كرده چاي منبع غني از فلوئورايد است.
[كي گل]معتقد است كه تانن چاي را بايد به نام پولي فنول ناميد.
خواص وكاربرد
دم كرده اي از برگهاي چاي و جوانه هاي ان تهيه مي شود،مقوي معده [روا]،ضد تشنج و معرق [دراگن درف]،تقويت كننده اعصاب [اپهولف]،نرم كننده سينه و مدر [چيو]،آرامبخش [ايشي دويا]،كمك كننده به هاضمه و ضد اسهال خوني مي باشد و محرك قلب و مغز است.طبق آنچه در pen ts kang Mu آمده است چاي صاف كننده صدا ،درخشان كننده چشممي باشد.فعاليتهاي مغري و فكري را كمك مي كند و آن را تقويت مي نمايد و نفخ را از بين مي برد و در جه حرارت بدن را تنضيم مي كند.
دم كرده چاي براي شست و شوي چشم به عنوان محلول ضد عقوني كننده قابض مفيد است.
چاي طبق نظر حكماي طب سنتي از نظر طبيعت گرم و خشك است و از نظر خواص ،مقوي روح و فكر است و معده و نيروي جنسي سرد مزاجان و منعظ است.بازكننده گرفتگي هاو انسداد و اعتدال دهنده اخلاط و رقيق كننده مواد غليظه و معرق و مدر است .سردرد را تسكين مي دهد و عطش كاذب را رفع مي كند.صاف كننده خون و درخشان كننده رنگ چهره مي باشد و براي خفقان و بيماري هاي قلب و انتصاب نفس (سخت نفس كشيدن و در مواردي كه ناچار بايد سر را بالا نگاهداشت و كمر را راست كردتا نفس راحت بيرون بيايد)ورفع غم ،يرقان،استسقا ،بواسير و بند آمدن مكرر ادرار نافع است.دم كرده آن دبش و كمي تلخ كه مورد پسند اكثر علاقه مندان به آن است.اگر بجوشانند تلخي و دبشي آن رفع مي شود.بخصوص كه با قند يا نبات خورده شود .به همين چهت اغلب چاي را شيرين مي خورند.خوردن چاش بسيار مضر است بخصوص در فصل گرما و براي گرم مزاجان و جوانان ،اگر بعد از طعام گرم خورده شود مفيد است .خوردن چاي بعد از طعام باعث سهولت هضم آن مي شود.بهترين اصلاح كننده چاي براي گرم مزاجان اين است كه با فوفل و شيرين بخورند ، ولي براي تقويت اصلاح كننده چاي براي سرد مزاجان خوردن با مشك ،قرنفل ،باديان ختائي و زنجبيل و دارچين و براي تقويت قواي جنسي با خصي الثعلب ،دارچين ،عنبر،نبات ،شير و به طور كلي با انواع داروهايي كه آثار مختلف آن را در جهتي كه موردنظر است تقويت نمايد ،توصيه مي شود مثلا اگر با تربدو ترند و ريشه شيرين بيان و گل ختمي ويا پونه و سناي مكي بجوشانند و صاف كنند و كمي نمك طعام و شكر خام و روغن گل داخل آن كرده و تنقيه كنند،مسهل خوبي براي خارج ساختن فضول لزج سرد مي باشد.
قهوه آن بسيار مقوي روح و نيروي جنسي مي باشد و منعظ است.براي تهيه قهوه به اين ترتيب عمل مي شود :چاي اعلا 2 گرم ،دارچين 2 گرم،خصي الثعب 2 گرم ،كبابه چيني 1 گرم بيختهو كوبيده و دم كنند و قدري عنبر در آن ريخته و آن قدر قند يا نبات بريزند كه شيرين شود و بخورند.اگر 5 عدد قرنفل نيز در ان بريزند بهتر وموثر تر مي شود.
نظري به تحقيقات علمي جديد در مورد خواص در ماني چاي
ممكن است در بادي امر به نظر كمي نامعقول برسد كه چاي يعني معمولي ترين نوشابه غير الكلي بين المللي كه فقط با ريختن شايد كمتر از يك گرم برگ آن در آب جوش به دست مي آيد،يك نوشايه اي با خواص درماني متعددي باشد .ولي دانشمندان كه چاي را ازنظر بررسي خواص درماني زير زره بين تحقيق قرار داده اند در چلي سبز و سياه كه در چين و هند و ساير مناطق دنيا مي باشد،خواص متعددي رماني را يافته اند كه شايد هيچ يك از آن خواص مورد توجه و شناخت مردم مصرف كننده نمي باشد.چاي داراي موادشيميايي متعددي است كه ويروسها و باكتري ها را از بين مي برند و فعاليت عوامل سرطانزا را خنثي مي كنند و فشار خون و كلسترول زياد را كاهش مي دهند و رگهاي خوني را حمايت مي كنند و سر انجام نوشابه آرامبخش است و در دانش غذا درماني از موضوع هاي بسيار جالب و مورد توجه است.
چاي به عنوان ضد ويروس
چاي شايد به سبب داشتن انواع تانن كه به ان طعم مخصوصي را مي دهد ،بدون ترديد يك ضد باكتري و پد ويروس است.در 1940 دانشمندان آمريكايي كشف كرده اند كه تانن يك نوع ويروس آنفلوانزا را منترل مي نمايد.دانشمندان اخيرا پس از تحقيقاتي اعلام نمودند كه چاي ه صورت مايع دم شده است و همچنين تانن چاي ،ويروس تب خال را مهار ميكند ولي فقط دم كرده آن فعاليت ويروس پوليو رامتوقف مي سازد .در تحقيقاتي كه در كانادا به عمل آمده مشاهده شده است كه چاي در لوله هاي آزمايش تعداد زيادي از انواع ويروس هاي بيماري زا را غير فعال نموده است.
چاي به عنوان يك مايع شست وشوي دهان و ضد كرم خوردگي و فساد دندان است.
چاي در درجه اول به علت داشتن مقدار قابل ملاحظه اي تانن و فلوتورايد ،عامل ناسازگار نيرومندي با فساد و كرم خوردگي و پوسيدگي دندان است.طبق تحقيقاتي كه دكتر شلبي كاشكت ،از محققان درجه اول مركز تحقيقات دندان پزشكي فورسيت در بوستون به عمل آورده،چاي از ايجاد حفره ،پوسيدگي در دندانها جلوگير مي نمايد.بررسي هاي دانشمندان ژاپني نيز نشان داده كودكاني كه از انواع چاي كه داراي مقدار زيادي فلوئورايد است مي نوشند خيلي كم به پوسيدگي و كرم خوردگي دندان دجار مي شوند.ژاپني ها اخيرا يك نوع خمير دندان ساخته و به بازار عرضه كرده اند كه پايه ساخت آن تانن مي باشد طبق تحقيقلتي كه روي جانوران آزمايشگاهي به عمل آمده است نيز وجود نيروي پد فساد دندان در چاي مود تاييد قرار گرفته است. ضمنا دم كرده چند نوع چاي شامل دم كرده برگهاي چاي سبز چيني ودم كرده برگهاي چاي سياه هندي و انواع ديگر آماده نموده اند كه موشها به مدت 5 هفته آن چاي ها را نوشيدند.د انتهاي مدت آزمايش البته چند لكه روي دندان هاي موشها ظاهر شده بود ولي خيلي كمتر از موشهايي كه دراين ايام از اين چاي ها نخورده بودند و فقط آب ساده خورده بودند.يكي از انواع چاي به نام يونگ هايزن تعداد لكه هاي سياه پوسيدگي را به نصف تقليل داده بودند.
محققان مركز تحقيقات فوريست در پژوهشهاي خود دريافتند كه بين چندين نوع مواد خوراكي موثر ضد پوسيدگي دندان شامل قهوه،عصاره ميوه ها و... چاي از همه موثرتر است.
چاي به عنوان نوشابه ضد سرطان
دانشمندان هر سال از عمر پژوهشي آنها مي گذرد بيشتر به ضد سرطان بودند چاي معتقد مي شوند.تحقيقات نشان مي دهد همان انواع تاننهاي موجود در چاي كه ويروسها و باكتري ها را از بين مي برد ةمي توان پيشرفت انواعي از سرطان را نيز متوقف كرد در ژاپن كه دانشمندان مرتبا با تلاشي قابل تحسين در صدد پيدا كردن ضد سرازانهاي طبعي خوراكي هستند و تحقيقات دامنه داري انجام مي دهند معتقدند كه تا به حال چاي يا به عبارت روشنتر چاي سبز مقام اول را احزار نموده است.در سال 1985 عده اي از دانشمندان درجه اول موسسه ملي ژنتيك ژاپن سي گزارشي اعلام كردند كه در چاي سبز ژاپن يك نوه تازه تانن به نام اپي گالو- كاتچين-گالات وجود دارد كه عوامل نيومند ضد موتاسيون سلولي را و درنتيجه از عوامل ضد سرطان است.بين صدها نوع گياهي كه دانشمندان ژاپني در يك برنامه وسيع مطالعاتي به منظور يافتن بهترين و موثرتر گياه ضد موتاسيون سلوليتحت بررسيقرار دادند ،چاي سبز در آزمايشگاه نيرومند ترين اثر را داشته است.و قسمت بسيار جالب در اين تحقيقات به طور كلي ژاپني ها اعلام كردند چاي سبز براي سركوبس تومورهاي ساركوما در موشها نيز موثر است و به علاوه اشخاصي كه معمولا چاي سبز مي نوشند نرخ ابتلاي به سرطان معده در آنها كمتر از ساير اشخاص است.
ساركوما سرطاني است كه معمولا در ماهيچه ها،استخوانها و ساير نسوج ارتباطي ظاهر ديده مي شود و ممكن است در استخوانها ،مثانه كليه ،كبد ،ريه ها و طحال نيز ديده شود.
در پژوهشهاي ديگري تاييد شده كه چاي و قهوه هر دو تشكيل نينروزامين راحتي در انسان متوقف كرده اندودكتر استيچ تا انجا به خواص ضد سرطاني چاي معتقد است كه براي متوقف ساختن پيشرفت سرطان دهان در مورد اشخاصي كه در مناطق مختلف دنيا توتون ميجوند و يا اشخاصي كه از انفيه به كار مي برند،معمولا كپسولهاي كاتچين كه از برگهاي چاي استخراج شده باشد،به كار مي برد.به علاوه تحقيقاتجديد علمي ديگري در ژاپن ،روسيه و هند نشان مي دهد كه چاي ممكن است بدن انسان را از آْثار زيان آور تشعشعات در دراز مدت حفظ كند.
آثار چاي در بيماري هاي قلبي و عروقي
دانشمندان روسي پس از اجراي طرحهاي تحقيقاتي گسترده اي روي بيماران دريافته اند كه چاي بخصوص كاتچينهاي موجود در چاي آثار نيرومندي براي تاخير انداختن پيشرفت تصلب شرايين و تقويت عروق مويين ورقيق كننده خون و كاهش دهنده فشار خون،در متابوليسم بدن انسان دارد.مثلا ميخائيل بوكوچاوا در موسسه بيوشيمي باخ در مسكو گزارش مي دهد كه در بيماران روسي چاي فشار خون بالارا كاهشش داده ،سردرد را برطرف مي كند ،عروق خوني را تقويت نموده و از ايجاد لخته خون در گها جلوگيري مي نمايد ،او معتقد است كه كاتچينهاي چاي از هر دارويي براي تقويت عروق موبين موثر تر است.تحقيقات ديگري نشانمي دهد آثار مفيد چاي رادر حمايت عروق قلبي تاييد مي نمايد.در اواخر سالهاي 1960 دانشمندان آزمايشگاه لارونس ليومور در دانشگاه كاليفرنيا درجه تصلب شرايين را در شريانهاي اكليلي قلب وشريانهاي مغز در حدود 300 نفر از قفقازي ها كه عادت به خوردن قهوه دارند و 100 نفر چيني كه چاي خور بوده اند طي 14 سال در بررسي جسد آنها اندازه گيري نمودند.نتيجه اين است كه:آنهايي كه چاي مي خوردند فقط 3/2 آنهايي كه قهوه مي خورده اند آسيب عروقي و قلبي داشته اند و همچنين آنها كه چاي خورده اند3/1 آنهايي كه قهوه خورده اند عروق مغزي آنها آسيب ديده است.سپس براي آزمايش به رژيم غذايي تعدادي از خرگوشان كه به عنوان نوشابه چاي خورده اند از همه كمتر به آئورت آنها آسيب وارد شده است،حتي از خرگوشهايي كه آب ساده خورده اند نيز كمتر دچار ناراحتي و آسيب آئورت شده اند و به اين ترتيب نشان داده شد كه چاي از حاميان آئورت است و از تشكيل آتروما (تشكيل پلاكهاي انسداد عروقي)در آئورت جلوگيري مي كند.اگر چاي بي درنگ بعد از غذا هاي پر چربي خورده شود خيلي بهتر با تصلب شرايين مبارزه مي كند.
تحقيقات ژاپني ها در سالهاي 1980 نشان مي دهد كه چاي كلسترول و بري گليسريد را در حيوانات و انسان كه از غذاهاي پر چربي استفاده مي كنند كاهش مي دهد و در اين باره نظريه اين است كه تاننهاي موجود در چاي سبز ميزان كلسترول را در سطح عادي نگه مي دارد و در تحقيقات ديگري نشان داده شده است كه تاننهاي چاي كبد را نيز محافظت مي كند.
چاي به عناون مسكن ملايم و كاهنده فشار خون
دانشمندا و محققان كاليفرنيا در 1984 گزارش نمودند چاي سبز كه كافئين آن گرفته شده باشد خاصيت مسكن ملايم در موش نشان داده است. طبق نظر دكتر جيمز هانري يكي از استادان روانپزشكي در دانشكده پزشكي لوماليندا،چاي بدون كافئين تاثيري كه روي اعصاب مركزي و سيستم اعصاب و ترشحات غدد داخلي جانوران مي گذارد به نظر مي رسد كه اثر مسكن وآرامبخش دارد.چاي قطعا در كاهش فشار خون جانوران تاثير دارد و به علاوه ديده شده است موشهايي كه مرتبا چاي خورده اند بيشتر عمر كرده ا ند دانشمندان فرانسوي نيز تاييد كردهاند موشهايي كه با دونوع خاص تركيبات فلانوئيد تغذيه مي كنند فشار خون آنها محسوسا كاهش يافته است.محققان فرانسوي معتقدند كه خاصيت بايوفلاوونوئيدها در مورد كاهش فشار خون احتمالا شبيه اقر داروهاي بتابلوكر نظير ايندرال است.
دانشمندان ژاپني ماده اي از چاي سبز و سياه جدا كرده اند كه قند خون را كاهش مي دهد. دانشمندان ژاپني درعين حال كه خواص بسيار خوبي را براي چاي عنوان نمودهاند معتقدند كه هيچ يك از اين خواص ناشي از يك ماده خاص در چاي نيست ،بلكه تاثير مجموعهاي از انواع مواد شفا بخش در چاي است كه به طور توام و باهم در يك مجموعه اين آثار را دارند.ژاپني ها از چاي 4 نوع مختلف كاتچين جداكرده اند كه همه آنها ضد اكسيد كننده ها هستند. ضد اكسيد كننده ها به مقدار زياد در برگ چاي خشك و در چاي دم كرده از برگ در هر دو وجود دارد.محققان و كارشناسان روسي و كانادايي نيز خاصيت ضد اكسيد كننده بودن چاي را تاييد مي كنند.
توصيه ها
چاي سبز در تحقيقات مختلف از نظر خواص درماني آثاري قوي تر از چاي سياه نشان داده است.مقدار انواع كاتچين در برگهاي چاي سبز دو برابر بيشتر از چاي سياه است.البته هر قدر چاي پررنگ تر باشد خواص آن از اين نظر بيشتر است.(البته بايد به مضرات چاي پر رنگ از ساير جهات نيز توجه داشت)
2-اگر به دلايل پزشكي خاصي كافئين براي شخصي مناسب نيست ممكن است از چاي هاي بدون كافئين استفاده كندگرفتن كافئين از برگهاي چاي اثري در ظرفيت درماني ساير تركيبات شيميايي ندارد.
3-همواره سعي شود چاي داغ خورده نشود.دلايلي در دست است كه خوردن چاي خيلي داغ (نظير هر نوع نوشابه داغ)ممكن است به مخاط گلو و ناي آسيب برساند و منجر به سرطان شود.در يك تحقيق جديدي كه در هند انجام شده ديده شده است اشخاصي كه زياد چاي مي خورند بيشتر مستعد ابتلاي سرطان ناي هستند تا چند سال قبل دانشمندان تصور مي كردند شايد چاي عاملي در خود دارد كه موجب سرطان ناي مي شود ولي حالا معتقدند كه اين ضرر چاي مربوط به چاي داغ خوردن است در ژاپن به مردم اخطار و اعلام مي شود كه از خوردن چاي داغ پرهيز كنند.
مضرات احتمالي چاي
1-چاي دندانها را لك دار و سياه مي كند.
2-در چاي تركيباتي از جمله كافئين وجودارد كه احتمال مبتلا شدن به بيماري ايجاد سيست در پستان را در برخي زنها آفزايش مي دهد ،البته اين موضوع هنوز كاملا و صد در صد تائيد نشده است.مقدار كافئين موجود در برگهاي چاي زياد است ولي در يك فنجان مايع چي دم شده ثلث يك فنجان كافئين وجود دارد.كافئين از محركهاي سيستم اعصاب مركزي است.
3-چاي ترشح اسيد معدي را تحريك مي كند ،بنابراين براي اشخاصي كه زخم معده دارند توصيه نمي شود ولي آن را مي توان با كمي شير و شكر مخلوط كرد.ولي بايد توجه كرد كه شير برخي از تركيبت مفيد چاي نظير تاننها را خنثي و بي آثر مي كند.
4-افراط در خوردن چاي ممكن است جذب آهن آلي از خوراكي هاي گياهي را متعسر سازد و موجب كم خوني شود.بخصوص در مورد اطفال توصيه مي شودكه زياد چاي نخورند تا مبادا موجب كم خوني آنها شود
5-افراط در خوردن چاي يعني در حدود 2 ليتر در روز ممكن است ايجاد يبوست نمايد.
بحثي درباره رسم انگليسي درمورد اضافه كردن شير به چاي
حداقل تا سال 1660ميلادي چاي در انگلستان يك نوشابه غريب خارجي زيان آور تلقي مشد و فقط در برخي ناراحتي ها به عنوان دارو مصرف مي شد،ولي از زماني كه صاحب نظران پزشكي آن سامان اعلام كردند چاي را مي توان خورد مشروط بر اينكه كمي شير به آن اضافه شود چاي در انگلستان مرسوم شد.پروتئيشير فعاليت تاننهاي چاي را مهار مي كرده وزيانهاي آن را از بين ميبرد، وهنوز هم عده اي فكر مي كنند كه علت كمي سرطان ناي در انگلستان در اثر عادت خوردن چاي با شير است.ولي تابه حال هيچ قراين علمي اين نظريه را تاييد ننموده است.اضافه كردن شير به چاي ممكن است برخي از آثار نافع چاي را خنثي كند از جمله ممكن است آثار ضد سرطاني آن را كه ناشي از وجود تركيبات تانن مي باشد از بين ببرد.شير همچنين فعاليت فلورايد مفيدضد كرم خوردگي دندان موجود در چاي را متوقف مي كند .ولي فقط اگر شخصي مبتلا به اولسر باشد ممكن است اضافه كردن شير به چاي فكر خوبي باشد،زيرا شير توانايي آثار تاننهاي چاي را كه محرك افزايش ترشحات عصير معده هستند خنثي مي كند.
منبع:
http://rasekhoon.net/article/show-31026.aspx
دركتب طب سنتي با نام «چاي خطائي» و عربي «شاي» نام برده مي شود.به فرانسوي در ختچه يا بوته آن را theier و به انگليسيtea plant نامند.
گياهي است از خانواده ternsnstroemiaceaeو Theaceae , camelliaceae نيز گويند نام علمي Camellia sinensis L. o .kutze آن و مترادف آنcamellia theifera از طرف گياه شناسان مختلف نامگذاري شده است. برگهاي جوان بوته چاي كه به فارسي چاي نامند به فرانسوي the و به انگليسيTea گفته مي شود.
مشخصات
درختچه چاي در حدود 5 هزار سال قبل در چين شناخته شده بوده و مصرف مي شده ،امروزه در اغلب كشورها ي آسيا كه براي چاي اقليم مناسبي باشند ،كاشته مي شود.چاي را در قرن سيزدهم ميلادي براي اولين بار ماركوپولو سياح ونيزي به اروپا وارد كرد و مدتها به علت گراني و كمياب بودن ان فقط مشوب لوكس طبقات بالاي جامعه اوپا و درباريان بود است. از اوايل قرن هجدهم هلندي ها و انگليسي ها از طريق كمپاني معروف هند ورود چاي را به اروپا آغاز كردند. تا قبل از قرن حاظر در ايران چاي كاشته نمي شد و از خارج واردمي گرديد و دراوايل قرن حاضر تخم چاي را كاشف السلطنه از چين به ايران آورد و در سواحل درياي خزر كه داراي خاك غير آهكي است و از نظر خاك و تا اندازهاي درجه حرارت مناسب چاي مي باشد ةكاشته مي شد يزرا چاي مناطق سرد را تحمل نمي كند و در سالهايي كه در شمال ايران در زمستان درجه حرارت خيلي پايين مي آيد ،رشد آن كمي متوقف مي شود.
گياه چاي درختچه يا درخت كوچكي است كه داراي برگهاي هميشه سبز و ناخزان به رنگ سبز تيره مايل به سياه است،ارتفاع آن تا 2 متر و در خاكها و مناطق خيلي مناسب تا 7 متر نيز مي رسد.برگهاي آن بيضي نوك تيز كه با دمبرگ به ساقه چاي متصل مي شود.گلهاي آن كوچك سفيد اغلب منفرد است.از نطر آب و هوا درختچه چاي مناطق خيلي گرم و مرطوب را دوست دارد و در مناطقي نزديك به استوا مانند جاوه و سيلان كه گرم و مرطوب است ،رشد چاي بسيار خوب است.درجه حرارت كمتر از صفر درجه سانتي گراد را تحمل نمي كند و رشد آن متوقف مي شود. محصول چاي مربوط به مزارع چايكاري در ارتفاع كم و هم سطح دريا ،داراي كيفيت بالايينيست و چاي با كيفيت عالي در ارتفاعات 2000-1500 متري اين مناطق به دست مي آيد.
براي اينكه چيدن برگ چاي به سهولت انجام گيرد با هرس كردن درختچه چاي مانع از ان مي شوند كه ارتفاع آن از حد دسترسي خارج مي شود.
به طور كلي در بازار سه نوع چاي عرضه مي شود:چاي سياه،چاي سبز، و سرانجام چاي تخته اي كه به صورت تخته هاي شبيه آجر يا بسته هاي كوجك فشرده شده ويا قرص تهيه مي شود. نوع اخير چاي را معمولا در چين و در روسيه از باقي مانده هاي چاي سبز و چاي سياه در كارخانجات درست ميكنند. چاي سبز و چاي سياه هر دو از برگهاي چاي تهيه مي شوند و فقط از نظر رنگ و نوع و روش تهيه باهم اختلاف دارند.
چاي سبز كه به سبب رنگ سبز برگش ،بهاين نام گفته مي شود بيشتر چاي سياه محرك است و در چين ،ژاپن و آفريقاي جنوبي ودر روسيه مستعمل است.
چاي خيلي سريع بوها را به خود مي گيرد و در نگهداري آن بايد دقت شود كه در نزديكي و تماس با چيز هاي بودار نباشد به همين دليل معمولا آن را در قوطي و ظرفها و جعبه هاي دو جداره بسته بندي ميكنند.براي مصارف جاري نيز بايد سعي كرد در قوطي هاي فلزي يا در شيشه كه درب آن خيلي خوب بسته شود، نگهداري شود.
تركيبات شيميايي
از نظر تركيبات شيميايي ،كيفيت مخصوص چاي به عناون يك نوشيدني دلپذير ،مربوط به كافئين يا تئين چند پولي فنول واسانس در آن است .در برگهاي آن كاروتن ،رايبوفلاوين ،نيكوتي نيك اسيد و پانتوتنيك اسيد،اسكوربيك اسيد،ماليك اسيد ،اكساليك اسيد ،كمپفروك اسيد و فلوئورايد وجود دارد.
برگهاي تازه بهاره چاي در حدود 014/0 درصد و برگهاي تازه تابستانه چاي در حدود 007/0 درصد اسانس دارد. وجود كزانتين و تئوفيلين وآدنين در برگ چاي موجب آن مي شود كه در صورت اسراف در خوردن چاي عوارضي به نام تئيسم ايجاد شود. دم كرده چاي منبع غني از فلوئورايد است.
[كي گل]معتقد است كه تانن چاي را بايد به نام پولي فنول ناميد.
خواص وكاربرد
دم كرده اي از برگهاي چاي و جوانه هاي ان تهيه مي شود،مقوي معده [روا]،ضد تشنج و معرق [دراگن درف]،تقويت كننده اعصاب [اپهولف]،نرم كننده سينه و مدر [چيو]،آرامبخش [ايشي دويا]،كمك كننده به هاضمه و ضد اسهال خوني مي باشد و محرك قلب و مغز است.طبق آنچه در pen ts kang Mu آمده است چاي صاف كننده صدا ،درخشان كننده چشممي باشد.فعاليتهاي مغري و فكري را كمك مي كند و آن را تقويت مي نمايد و نفخ را از بين مي برد و در جه حرارت بدن را تنضيم مي كند.
دم كرده چاي براي شست و شوي چشم به عنوان محلول ضد عقوني كننده قابض مفيد است.
چاي طبق نظر حكماي طب سنتي از نظر طبيعت گرم و خشك است و از نظر خواص ،مقوي روح و فكر است و معده و نيروي جنسي سرد مزاجان و منعظ است.بازكننده گرفتگي هاو انسداد و اعتدال دهنده اخلاط و رقيق كننده مواد غليظه و معرق و مدر است .سردرد را تسكين مي دهد و عطش كاذب را رفع مي كند.صاف كننده خون و درخشان كننده رنگ چهره مي باشد و براي خفقان و بيماري هاي قلب و انتصاب نفس (سخت نفس كشيدن و در مواردي كه ناچار بايد سر را بالا نگاهداشت و كمر را راست كردتا نفس راحت بيرون بيايد)ورفع غم ،يرقان،استسقا ،بواسير و بند آمدن مكرر ادرار نافع است.دم كرده آن دبش و كمي تلخ كه مورد پسند اكثر علاقه مندان به آن است.اگر بجوشانند تلخي و دبشي آن رفع مي شود.بخصوص كه با قند يا نبات خورده شود .به همين چهت اغلب چاي را شيرين مي خورند.خوردن چاش بسيار مضر است بخصوص در فصل گرما و براي گرم مزاجان و جوانان ،اگر بعد از طعام گرم خورده شود مفيد است .خوردن چاي بعد از طعام باعث سهولت هضم آن مي شود.بهترين اصلاح كننده چاي براي گرم مزاجان اين است كه با فوفل و شيرين بخورند ، ولي براي تقويت اصلاح كننده چاي براي سرد مزاجان خوردن با مشك ،قرنفل ،باديان ختائي و زنجبيل و دارچين و براي تقويت قواي جنسي با خصي الثعلب ،دارچين ،عنبر،نبات ،شير و به طور كلي با انواع داروهايي كه آثار مختلف آن را در جهتي كه موردنظر است تقويت نمايد ،توصيه مي شود مثلا اگر با تربدو ترند و ريشه شيرين بيان و گل ختمي ويا پونه و سناي مكي بجوشانند و صاف كنند و كمي نمك طعام و شكر خام و روغن گل داخل آن كرده و تنقيه كنند،مسهل خوبي براي خارج ساختن فضول لزج سرد مي باشد.
قهوه آن بسيار مقوي روح و نيروي جنسي مي باشد و منعظ است.براي تهيه قهوه به اين ترتيب عمل مي شود :چاي اعلا 2 گرم ،دارچين 2 گرم،خصي الثعب 2 گرم ،كبابه چيني 1 گرم بيختهو كوبيده و دم كنند و قدري عنبر در آن ريخته و آن قدر قند يا نبات بريزند كه شيرين شود و بخورند.اگر 5 عدد قرنفل نيز در ان بريزند بهتر وموثر تر مي شود.
نظري به تحقيقات علمي جديد در مورد خواص در ماني چاي
ممكن است در بادي امر به نظر كمي نامعقول برسد كه چاي يعني معمولي ترين نوشابه غير الكلي بين المللي كه فقط با ريختن شايد كمتر از يك گرم برگ آن در آب جوش به دست مي آيد،يك نوشايه اي با خواص درماني متعددي باشد .ولي دانشمندان كه چاي را ازنظر بررسي خواص درماني زير زره بين تحقيق قرار داده اند در چلي سبز و سياه كه در چين و هند و ساير مناطق دنيا مي باشد،خواص متعددي رماني را يافته اند كه شايد هيچ يك از آن خواص مورد توجه و شناخت مردم مصرف كننده نمي باشد.چاي داراي موادشيميايي متعددي است كه ويروسها و باكتري ها را از بين مي برند و فعاليت عوامل سرطانزا را خنثي مي كنند و فشار خون و كلسترول زياد را كاهش مي دهند و رگهاي خوني را حمايت مي كنند و سر انجام نوشابه آرامبخش است و در دانش غذا درماني از موضوع هاي بسيار جالب و مورد توجه است.
چاي به عنوان ضد ويروس
چاي شايد به سبب داشتن انواع تانن كه به ان طعم مخصوصي را مي دهد ،بدون ترديد يك ضد باكتري و پد ويروس است.در 1940 دانشمندان آمريكايي كشف كرده اند كه تانن يك نوع ويروس آنفلوانزا را منترل مي نمايد.دانشمندان اخيرا پس از تحقيقاتي اعلام نمودند كه چاي ه صورت مايع دم شده است و همچنين تانن چاي ،ويروس تب خال را مهار ميكند ولي فقط دم كرده آن فعاليت ويروس پوليو رامتوقف مي سازد .در تحقيقاتي كه در كانادا به عمل آمده مشاهده شده است كه چاي در لوله هاي آزمايش تعداد زيادي از انواع ويروس هاي بيماري زا را غير فعال نموده است.
چاي به عنوان يك مايع شست وشوي دهان و ضد كرم خوردگي و فساد دندان است.
چاي در درجه اول به علت داشتن مقدار قابل ملاحظه اي تانن و فلوتورايد ،عامل ناسازگار نيرومندي با فساد و كرم خوردگي و پوسيدگي دندان است.طبق تحقيقاتي كه دكتر شلبي كاشكت ،از محققان درجه اول مركز تحقيقات دندان پزشكي فورسيت در بوستون به عمل آورده،چاي از ايجاد حفره ،پوسيدگي در دندانها جلوگير مي نمايد.بررسي هاي دانشمندان ژاپني نيز نشان داده كودكاني كه از انواع چاي كه داراي مقدار زيادي فلوئورايد است مي نوشند خيلي كم به پوسيدگي و كرم خوردگي دندان دجار مي شوند.ژاپني ها اخيرا يك نوع خمير دندان ساخته و به بازار عرضه كرده اند كه پايه ساخت آن تانن مي باشد طبق تحقيقلتي كه روي جانوران آزمايشگاهي به عمل آمده است نيز وجود نيروي پد فساد دندان در چاي مود تاييد قرار گرفته است. ضمنا دم كرده چند نوع چاي شامل دم كرده برگهاي چاي سبز چيني ودم كرده برگهاي چاي سياه هندي و انواع ديگر آماده نموده اند كه موشها به مدت 5 هفته آن چاي ها را نوشيدند.د انتهاي مدت آزمايش البته چند لكه روي دندان هاي موشها ظاهر شده بود ولي خيلي كمتر از موشهايي كه دراين ايام از اين چاي ها نخورده بودند و فقط آب ساده خورده بودند.يكي از انواع چاي به نام يونگ هايزن تعداد لكه هاي سياه پوسيدگي را به نصف تقليل داده بودند.
محققان مركز تحقيقات فوريست در پژوهشهاي خود دريافتند كه بين چندين نوع مواد خوراكي موثر ضد پوسيدگي دندان شامل قهوه،عصاره ميوه ها و... چاي از همه موثرتر است.
چاي به عنوان نوشابه ضد سرطان
دانشمندان هر سال از عمر پژوهشي آنها مي گذرد بيشتر به ضد سرطان بودند چاي معتقد مي شوند.تحقيقات نشان مي دهد همان انواع تاننهاي موجود در چاي كه ويروسها و باكتري ها را از بين مي برد ةمي توان پيشرفت انواعي از سرطان را نيز متوقف كرد در ژاپن كه دانشمندان مرتبا با تلاشي قابل تحسين در صدد پيدا كردن ضد سرازانهاي طبعي خوراكي هستند و تحقيقات دامنه داري انجام مي دهند معتقدند كه تا به حال چاي يا به عبارت روشنتر چاي سبز مقام اول را احزار نموده است.در سال 1985 عده اي از دانشمندان درجه اول موسسه ملي ژنتيك ژاپن سي گزارشي اعلام كردند كه در چاي سبز ژاپن يك نوه تازه تانن به نام اپي گالو- كاتچين-گالات وجود دارد كه عوامل نيومند ضد موتاسيون سلولي را و درنتيجه از عوامل ضد سرطان است.بين صدها نوع گياهي كه دانشمندان ژاپني در يك برنامه وسيع مطالعاتي به منظور يافتن بهترين و موثرتر گياه ضد موتاسيون سلوليتحت بررسيقرار دادند ،چاي سبز در آزمايشگاه نيرومند ترين اثر را داشته است.و قسمت بسيار جالب در اين تحقيقات به طور كلي ژاپني ها اعلام كردند چاي سبز براي سركوبس تومورهاي ساركوما در موشها نيز موثر است و به علاوه اشخاصي كه معمولا چاي سبز مي نوشند نرخ ابتلاي به سرطان معده در آنها كمتر از ساير اشخاص است.
ساركوما سرطاني است كه معمولا در ماهيچه ها،استخوانها و ساير نسوج ارتباطي ظاهر ديده مي شود و ممكن است در استخوانها ،مثانه كليه ،كبد ،ريه ها و طحال نيز ديده شود.
در پژوهشهاي ديگري تاييد شده كه چاي و قهوه هر دو تشكيل نينروزامين راحتي در انسان متوقف كرده اندودكتر استيچ تا انجا به خواص ضد سرطاني چاي معتقد است كه براي متوقف ساختن پيشرفت سرطان دهان در مورد اشخاصي كه در مناطق مختلف دنيا توتون ميجوند و يا اشخاصي كه از انفيه به كار مي برند،معمولا كپسولهاي كاتچين كه از برگهاي چاي استخراج شده باشد،به كار مي برد.به علاوه تحقيقاتجديد علمي ديگري در ژاپن ،روسيه و هند نشان مي دهد كه چاي ممكن است بدن انسان را از آْثار زيان آور تشعشعات در دراز مدت حفظ كند.
آثار چاي در بيماري هاي قلبي و عروقي
دانشمندان روسي پس از اجراي طرحهاي تحقيقاتي گسترده اي روي بيماران دريافته اند كه چاي بخصوص كاتچينهاي موجود در چاي آثار نيرومندي براي تاخير انداختن پيشرفت تصلب شرايين و تقويت عروق مويين ورقيق كننده خون و كاهش دهنده فشار خون،در متابوليسم بدن انسان دارد.مثلا ميخائيل بوكوچاوا در موسسه بيوشيمي باخ در مسكو گزارش مي دهد كه در بيماران روسي چاي فشار خون بالارا كاهشش داده ،سردرد را برطرف مي كند ،عروق خوني را تقويت نموده و از ايجاد لخته خون در گها جلوگيري مي نمايد ،او معتقد است كه كاتچينهاي چاي از هر دارويي براي تقويت عروق موبين موثر تر است.تحقيقات ديگري نشانمي دهد آثار مفيد چاي رادر حمايت عروق قلبي تاييد مي نمايد.در اواخر سالهاي 1960 دانشمندان آزمايشگاه لارونس ليومور در دانشگاه كاليفرنيا درجه تصلب شرايين را در شريانهاي اكليلي قلب وشريانهاي مغز در حدود 300 نفر از قفقازي ها كه عادت به خوردن قهوه دارند و 100 نفر چيني كه چاي خور بوده اند طي 14 سال در بررسي جسد آنها اندازه گيري نمودند.نتيجه اين است كه:آنهايي كه چاي مي خوردند فقط 3/2 آنهايي كه قهوه مي خورده اند آسيب عروقي و قلبي داشته اند و همچنين آنها كه چاي خورده اند3/1 آنهايي كه قهوه خورده اند عروق مغزي آنها آسيب ديده است.سپس براي آزمايش به رژيم غذايي تعدادي از خرگوشان كه به عنوان نوشابه چاي خورده اند از همه كمتر به آئورت آنها آسيب وارد شده است،حتي از خرگوشهايي كه آب ساده خورده اند نيز كمتر دچار ناراحتي و آسيب آئورت شده اند و به اين ترتيب نشان داده شد كه چاي از حاميان آئورت است و از تشكيل آتروما (تشكيل پلاكهاي انسداد عروقي)در آئورت جلوگيري مي كند.اگر چاي بي درنگ بعد از غذا هاي پر چربي خورده شود خيلي بهتر با تصلب شرايين مبارزه مي كند.
تحقيقات ژاپني ها در سالهاي 1980 نشان مي دهد كه چاي كلسترول و بري گليسريد را در حيوانات و انسان كه از غذاهاي پر چربي استفاده مي كنند كاهش مي دهد و در اين باره نظريه اين است كه تاننهاي موجود در چاي سبز ميزان كلسترول را در سطح عادي نگه مي دارد و در تحقيقات ديگري نشان داده شده است كه تاننهاي چاي كبد را نيز محافظت مي كند.
چاي به عناون مسكن ملايم و كاهنده فشار خون
دانشمندا و محققان كاليفرنيا در 1984 گزارش نمودند چاي سبز كه كافئين آن گرفته شده باشد خاصيت مسكن ملايم در موش نشان داده است. طبق نظر دكتر جيمز هانري يكي از استادان روانپزشكي در دانشكده پزشكي لوماليندا،چاي بدون كافئين تاثيري كه روي اعصاب مركزي و سيستم اعصاب و ترشحات غدد داخلي جانوران مي گذارد به نظر مي رسد كه اثر مسكن وآرامبخش دارد.چاي قطعا در كاهش فشار خون جانوران تاثير دارد و به علاوه ديده شده است موشهايي كه مرتبا چاي خورده اند بيشتر عمر كرده ا ند دانشمندان فرانسوي نيز تاييد كردهاند موشهايي كه با دونوع خاص تركيبات فلانوئيد تغذيه مي كنند فشار خون آنها محسوسا كاهش يافته است.محققان فرانسوي معتقدند كه خاصيت بايوفلاوونوئيدها در مورد كاهش فشار خون احتمالا شبيه اقر داروهاي بتابلوكر نظير ايندرال است.
دانشمندان ژاپني ماده اي از چاي سبز و سياه جدا كرده اند كه قند خون را كاهش مي دهد. دانشمندان ژاپني درعين حال كه خواص بسيار خوبي را براي چاي عنوان نمودهاند معتقدند كه هيچ يك از اين خواص ناشي از يك ماده خاص در چاي نيست ،بلكه تاثير مجموعهاي از انواع مواد شفا بخش در چاي است كه به طور توام و باهم در يك مجموعه اين آثار را دارند.ژاپني ها از چاي 4 نوع مختلف كاتچين جداكرده اند كه همه آنها ضد اكسيد كننده ها هستند. ضد اكسيد كننده ها به مقدار زياد در برگ چاي خشك و در چاي دم كرده از برگ در هر دو وجود دارد.محققان و كارشناسان روسي و كانادايي نيز خاصيت ضد اكسيد كننده بودن چاي را تاييد مي كنند.
توصيه ها
چاي سبز در تحقيقات مختلف از نظر خواص درماني آثاري قوي تر از چاي سياه نشان داده است.مقدار انواع كاتچين در برگهاي چاي سبز دو برابر بيشتر از چاي سياه است.البته هر قدر چاي پررنگ تر باشد خواص آن از اين نظر بيشتر است.(البته بايد به مضرات چاي پر رنگ از ساير جهات نيز توجه داشت)
2-اگر به دلايل پزشكي خاصي كافئين براي شخصي مناسب نيست ممكن است از چاي هاي بدون كافئين استفاده كندگرفتن كافئين از برگهاي چاي اثري در ظرفيت درماني ساير تركيبات شيميايي ندارد.
3-همواره سعي شود چاي داغ خورده نشود.دلايلي در دست است كه خوردن چاي خيلي داغ (نظير هر نوع نوشابه داغ)ممكن است به مخاط گلو و ناي آسيب برساند و منجر به سرطان شود.در يك تحقيق جديدي كه در هند انجام شده ديده شده است اشخاصي كه زياد چاي مي خورند بيشتر مستعد ابتلاي سرطان ناي هستند تا چند سال قبل دانشمندان تصور مي كردند شايد چاي عاملي در خود دارد كه موجب سرطان ناي مي شود ولي حالا معتقدند كه اين ضرر چاي مربوط به چاي داغ خوردن است در ژاپن به مردم اخطار و اعلام مي شود كه از خوردن چاي داغ پرهيز كنند.
مضرات احتمالي چاي
1-چاي دندانها را لك دار و سياه مي كند.
2-در چاي تركيباتي از جمله كافئين وجودارد كه احتمال مبتلا شدن به بيماري ايجاد سيست در پستان را در برخي زنها آفزايش مي دهد ،البته اين موضوع هنوز كاملا و صد در صد تائيد نشده است.مقدار كافئين موجود در برگهاي چاي زياد است ولي در يك فنجان مايع چي دم شده ثلث يك فنجان كافئين وجود دارد.كافئين از محركهاي سيستم اعصاب مركزي است.
3-چاي ترشح اسيد معدي را تحريك مي كند ،بنابراين براي اشخاصي كه زخم معده دارند توصيه نمي شود ولي آن را مي توان با كمي شير و شكر مخلوط كرد.ولي بايد توجه كرد كه شير برخي از تركيبت مفيد چاي نظير تاننها را خنثي و بي آثر مي كند.
4-افراط در خوردن چاي ممكن است جذب آهن آلي از خوراكي هاي گياهي را متعسر سازد و موجب كم خوني شود.بخصوص در مورد اطفال توصيه مي شودكه زياد چاي نخورند تا مبادا موجب كم خوني آنها شود
5-افراط در خوردن چاي يعني در حدود 2 ليتر در روز ممكن است ايجاد يبوست نمايد.
بحثي درباره رسم انگليسي درمورد اضافه كردن شير به چاي
حداقل تا سال 1660ميلادي چاي در انگلستان يك نوشابه غريب خارجي زيان آور تلقي مشد و فقط در برخي ناراحتي ها به عنوان دارو مصرف مي شد،ولي از زماني كه صاحب نظران پزشكي آن سامان اعلام كردند چاي را مي توان خورد مشروط بر اينكه كمي شير به آن اضافه شود چاي در انگلستان مرسوم شد.پروتئيشير فعاليت تاننهاي چاي را مهار مي كرده وزيانهاي آن را از بين ميبرد، وهنوز هم عده اي فكر مي كنند كه علت كمي سرطان ناي در انگلستان در اثر عادت خوردن چاي با شير است.ولي تابه حال هيچ قراين علمي اين نظريه را تاييد ننموده است.اضافه كردن شير به چاي ممكن است برخي از آثار نافع چاي را خنثي كند از جمله ممكن است آثار ضد سرطاني آن را كه ناشي از وجود تركيبات تانن مي باشد از بين ببرد.شير همچنين فعاليت فلورايد مفيدضد كرم خوردگي دندان موجود در چاي را متوقف مي كند .ولي فقط اگر شخصي مبتلا به اولسر باشد ممكن است اضافه كردن شير به چاي فكر خوبي باشد،زيرا شير توانايي آثار تاننهاي چاي را كه محرك افزايش ترشحات عصير معده هستند خنثي مي كند.
منبع:
http://rasekhoon.net/article/show-31026.aspx
شرح موضوع