مقعد یا رکتوم انتهایی ترین قسمت دستگاه گوارش می باشد که وظیفه کنترل و دفع مواد زائد را بر عهده دارند. این ناحیه از بدن بسیار حساس بوده و از بخشهای متعددی تشکیل می شود. در این مطلب با ما همراه باشید تا به طور کامل با <mark>ساختار مقعد، رکتوم (عضلات اسفنکتر داخلی و خارجی)</mark> آشنا شده، انواع بیماری های مقعدی و حتی ناحیه رکتوم را شناخته و با علائم آن آشنا شوید.
رکتوم چیست و کجاست؟رکتوم یا همان روده بزرگ، ناحیه ای است که آخرین بخش هضم مواد غذایی که مصرف کرده ایم در آن اتفاق می افتد و قبل از مقعد قرار دارد.
طول اندازه رکتوم به طور کلی 10 الی 20 سانت می باشد و محل قرار گیری مدفوع است؛ زمانی که این مخزن پر شود، اعصاب روده بزرگ موجب تحریک و نیاز فرد به تخلیه شده و اجابت مزاج احساس می شود. وارد شدن آسیب و فشار یا کهولت سن موجب بیرون زدگی این عضوشده و بیماری پرولاپس رکتوم را به وجود می آورد.
مقعد چیست؟مقعد یا anus، یکی از اصلی ترین بخش های دستگاه گوارش بوده که از بخش ابتدایی آن دهان تا بخش انتهایی آن یعنی مقعد امتداد دارد. به طور کلی مقعد وظیفه دفع مواد غذایی جذب و گوارش شده از بدن را دارد. این مواد زائده غذایی که فرد دریافت کرده بوده و می بایست از بدن خارج شود.
به طور کلی محل قرار گیری مقعد، بعد از روده بزرگ یا رکتوم بوده و طول اندازه کانال مقعد 2 الی 3 سانتی متر می باشد که محل قرار گیری مدفوع به شمار می رود. همچنین این ناحیه دارای دو عضله به نام های اسفنکتر بوده که یکی در داخل (اسفنکتر داخلی) و دیگری در ناحیه خارجی (اسفنکتر خارجی) قرار دارد که وظیفه باز و بسته کردن دهانه مقعد را بر عهده دارند.
ساختار مقعدساختار مقعد، به دلیل نیاز به پر و خالی شدن از جنس ارتجاعی تشکیل شده که دارای دو عضو مهم به اسم اسفنکتر می باشد. <mark>اسفنکتر نیز خود از دو بخش داخلی و خارجی</mark> تشکیل شده که نقش بسیار اساسی دارند. برای مثال یکی از وظایف آنها، ایجاد انقباض و ارادی سازی اجابت مزاج می باشد.
برای مثال زمانی که مدفوع در رکتوم قرار می گیرد، اگر عضلات اسفنکتر به خوبی عمل نکنند، موجب خروج غیر ارادی مدفوع می گردد. بنابراین کنترل اجابت مزاج یا دفع آن وابسته به این عضلات است. برای همین است که افراد دچار بی اختیاری مدفوع یا حتی گاز روده، مبتلا به آسیب دیدگی عضلات اسفنکتر هستند.
البته این نکته را به خاطر داشته باشید پر بودن بیش از حد رکتوم نیز می تواند سبب ایجاد اختلال در این عضلات شده و فرد نتواند مدفوع را کنترل کند.بنابراین اجابت مزاج دیر هنگام می تواند یکی از دلایل ضعف اسفنکتر باشد.
اسفنکتر داخلی و خارجیهمانطور که گفته شد، اسفنکتر یکی از اعضای داخلی مقعد میباشد که وظیفه کنترل مدفوع را به همراه دارد. اسفنکتر به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم می شود که هرکدام وظیفه مربوط به خود را به همراه دارند. اسفنکتر داخلی، یک عضله غیر ارادی است که زمانی که مخزن رکتوم پر شود آن را به سمت قسمت خارجی هدایت میکند.
اما اسفنکتر خارجی، یک عضله ارادی می باشد که و با آگاهی فرد باز و بسته میشود. البته این نکته را به خاطر داشته باشید، که درست است که این عضله کاملا ارادی است، اما زمانی که رکتوم بیش از حد پر شود، فرد کنترل مدفوع را نداشته و ممکن است بدون اراده شخص از آن خارج شود. علاوه بر آن وارد شدن هرگونه آسیب به این عضله از جمله عمل جراحی ناموفق، برقراری رابطه مقعدی یا حتی ضربه، می تواند فرد را برای همیشه دچار بی اختیاری مدفوع یا گاز روده کند.
چه موقع دچار بیماری مقعدی شده ایم؟هر زمانی که فرد احساس ناراحتی یا مشکلی در اجابت مزاج داشته باشد ممکن است دچار بیماری مقعدی شده باشد. برای مثال احساس درد، سوزش، خارش، خونریزی یا حتی مشاهده ترشح مقعدی ، عدم توانایی در کنترل گاز یا مدفوع می تواند خبر از وجود یک بیماری در ناحیه مقعد باشد. بنابر این هنگامی که علائم مشابهی مشاهده کردید، سریعا به پزشک متخصص بیماری های مقعدی مراجعه کنید.
بیماری های رکتوم و مقعدبیماری های مقعدی انواع مختلفی دارد که معمولا علائم آن ها با یکدیگر مشابه هستند و به این علت با یکدیگر اشتباه گرفته میشوند. برخی از این بیماری ها عبارت اند از:
- بواسیر: بواسیر یا هموروئید شایع ترین نوع بیماری مقعدی می باشد که در اثر ایجاد فشار(برای مثال یبوست یا اسهال) موجب بروز تورم عروق ناحیه مقعد گشته و این بیماری را به وجود می آورد.
- شقاق : شقاق یا فیشر به نوعی زخم یا شکاف و ترک خوردگی گفته می شود که ممکن است در اثر یبوست یا ضربه ایجاد شده و موجب بروز علائمی مثل سوزش و خونریزی در فرد شود.
- فیستول مقعد: فیستول مقعد نیز یکی از بیماری های عفونی ناحیه مقعد بوده که در اثر ایجاد یک مجرای عفونی میان دو بافت بدن ایجاد شده و موجب خروج ترشحات و درد شدید در ناحیه میشود.
- آبسه مقعد: آبسه مقعد نیز به مسدود شدن غدد درون مقعد در مراحل ابتدایی و و ایجاد جوش در ناحیه مقعد گفته شده که در اثر بی توجهی به آبسه تبدیل می شوند.
- بی اختیاری مدفوع: بی اختیاری مدفوع یک اختلال ناشی از آسیب به عضلات اسفنکتر بوده که به راحتی نیز قابل درمان نیست.
- سرطان رکتوم: سرطان رکتوم که به رشد یک بافت غیر طبیعی درون رکتوم و راست روده ایجاد می شود گفته می شود و دارای علائمی چون خون در مدفوع، کاهش وزن، مشاهده خون در مدفوع، نفخ و دل درد می باشد.
- زگیل مقعدی: زگیل مقعد زائده و برجستگی های پوستی ناشی از ابتلا به ویروس اچ پی وی بوده که در ناحیه مقعد به وجود می آید و موجب بروز توده های گوشتی در ناحیه مقعد می شوند.
- پرولاپس رکتوم: پرولاپس رکتوم یا بیرون زدگی مقعد، نوعی بیماری ناشی از افتادگی یا بیرون آمدن رکتوم یعنی راست روده می باشد.
- علائم تمامی بیماری های ذکر شده معمولا یکسان بوده که به طور کلی عبارت اند از:
- درد شدید
- خونریزی
- پارگی مقعد
- تورم، التهاب و قرمزی
- سوزش و خارش
چرا که مقعد یک ناحیه بسیار حساس بوده که بی توجهی به علائم، می تواند موجب بروز بیماری های مقعدی و انجام جراحی برای درمان آن ها باشد که سبب اختلال عملکرد مقعد می شوند.
شرح موضوع