قبل از بارداري زنان ميتوان بيماري يا عامل نامساعد سلامت جنين را بررسي كرد و احتمال داشتن كودك ناسالم را به پدر و مادر يادآوري كرد.برخي از موارد با استفاده از روش هاي درماني، مي توان پيدايش برخي ناهنجاري هاي مادرزادي كودك رابه حداقل رساند.
مثلاً پيشگيري از عوارض سرخجه در جنين با تزريق واكسن سرخجه به مادر قبل از بارداري و يا استفاده از اسيد فوليك توسط مادر و در اوايل بارداري براي كاهش عوارض سيستم عصبي در نوزاد و پيشگيري از ناهنجاري هاي حاصل از بيماري قند در جنين از طريق كنترل قند خون مادر مبتلا به اين بيماري در مدت بارداري، تشخيص درمان بيماري خاص مادر كه اثر نامطلوب بر بارداري دارد و يا بيماريهايي كه در اثر بارداري شديد مي شوند(ديابت، بيماري قلبي مادر و ...) باعث نتيجه خوب بارداري و مادر و كودك سالم مي گردد. در مشاوره قبل از بارداري به مشكلات وارثتي و مصون سازي نيز توجه مي شود.
سن مناسب براي بارداري
بارداري زن در سن كمتر از 18 سال و بالاتر از 35 سال صلاح نيست. تحقيقات انجام شده نشان مي دهد كه در بارداري هاي زير 18 سال و بعد از 35 سال مشكلات و عوارض جدي براي كودك و مادر ممكن است به وجود آيد.
فاصله دو بارداري نيز بهتر است از 3 سال كمتر نباشد چرا كه باعث ضعيف شدن مادر خواهد شد.
تشخيص حاملگي
تشخيص حاملگي متكي به نشانه ها و علايم خاصي است كه با معاينات باليني و نتايج تست هاي آزمايشگاهي مشخص مي شود.شانه ها و علايم حاملگي را مي توان به سه دسته تقسيم كرد.
1.فرضي(حدسي): تهوع همراه با استفراغ يا بدون آن، خستگي، احساس حركات جنين، اختلالات در ادرار كردن، قطع قاعدگي، تعييرات پستان ها، تغيير رنگ مخاط واژن، افزايش رنگدانه هاي پوست و ظهور خطوط شكمي
2.علايم احتمالي: بزرگي شكم، تغيير در اندازه، شكل و قوام رحم، تغيير در دهانه رحم، انقباضات رحمي، حالت غوطه وري جنين در مايع آمنيوتيك، لمس جنين از روي شكم، آزمايشات هورموني بارداري
3.علايم قطعي(مثبت): تشخيص فعاليت قلب جنين ، احساس حركات جنين، تشخيص جنين با سنوگرافي، تشخيص جنين با راديو گرافي
زمان معاينات در حاملگي
معمولاً خانم ها بلا فاصله پس از تاخير در قاعدگي بايد به كاركنان بهداشتي مراجعه كنند. افرادي كه پيش از بارداري تحت مراقبت بوده اند حداكثر زمان مناسب جهت اولين ويزيت هفته 6 تا 8 حاملگي مي باشد ( از اولين روز آخرين قاعدگي). زمان مراجعات بعدي به شرح ذيل است:
تا هفته 28(ماه هفتم) بارداري هر ماه يك بار
هفته 36-28 (ماه هشتم) بارداري 2 هفته يك بار
هفته 36 تا 40 (ماه نهم) بارداري هفته اي يك بار
تغذيه دوران بارداري بين وزن پيش از بارداري و افزايش وزن دوران بارداري با وزن موقع تولد و سلامت نوزاد رابطه وجود دارد.
مقدار طبيعي افزايش وزن در كل دوران بارداري در زنان با وزن ايده آل بطور متوسط 11 تا 12 كيلوگرم است. در يك زن حامله حدود 300كيلو كالري در روز انرژي بيشتر مورد نياز است.
استفاده از تمام گروه هاي غذايي مثل شير و لبنيات، گوشت، حبوبات و تخم مرغ، نان و غلات، ميوه جات و سبزيجات تازه در رژيم غذايي زن باردار و نيز استفاده از آهن تكميلي از شروع سه ماهه ي دوم حاملگي به بعد توصيه مي شود. اندازه گيري مرتب و دوره اي وزن در دوران بارداري اهميت زيادي دارد.
خواب و استراحت
يك خانم حامله به حداقل 8 ساعت در شب و 1 تا 3 ساعت خواب در روز نيازمند است و بهتر است در طول روز چند بار استراحت نسبي داشته باشد.
كار و فعاليت
در دوران بارداري لازم نيست كه مادر فعاليت هاي خود را محدود نمايد ولي فعاليت او بايد در حدي باشد كه سبب خستگي و آسيب به خودش يا جنين نگردد.
مسافرت
مسافرت در زنان سالم باردار ضرري ندارد. بهتر است از مسافرت هاي طولاني در سه ماهه اول حاملگي و در سه ماهه آخر خصوصاً در كساني كه سابقه سقط و يا زايمان زودرس دارند، خودداري شود. توصيه مي شود در بين راه زن حامله حداقل هر دو ساعت يك بار استراحت كند و كمي قدم بزند.
استحمام
حمام كردن در حاملگي با زمان هاي ديگر چندان متفاوت نيست. بهتر است ازآب ولرم استفاده نمود و طول حمام كردن نيز كوتاه باشد. محدوديتي براي استحمام در دوران بارداري وجود ندارد ولي با توجه به سنگين شدن مادر در سه ماهه آخر حاملگي و احتمال به هم خوردن تعادلش در حمام، بهتر است مراقبت هاي لازم در اين مورد به عمل آيد. استفاده از سونا يا بخار زياد و وان بخصوص در ماه هاي آخر مناسب نيست.
لباس و كفش
لباس هاي مورد استفاده در دوران حاملگي بايد آزاد و راحت باشد. بايد از بستن كمربند و بند جوراب خودداري شود، چون مانع جريان طبيعي خون شده ممكن است ايجاد واريس يا ورم پاها نمايد. استفاده از سينه بند راحت به ويژه در ماه هاي آخر بارداري توصيه مي شود چون سنگيني پستان ها باعث ناراحتي و افتادگي آن مي شود.
بهتر است در دوران حاملگي از كفش داراي پاشنه مناسب استفاده شود. تا تعادل بدن حفظ و از پا درد جلوگيري به عمل آيد.
استفاده از هواي آزاد
زن باردار بايد روزانه حداقل يك تا دو ساعت در هواي آزاد پياده روي كند چون يكي از راه هاي به دست آوردن ويتامين "د" كه براي جنين ضروري است استفاده از آفتاب است. با تابش مستقيم آفتاب به پوست ويتامين"د" ايجاد مي گردد. اين كار در هواي گرم و آفتاب سوزان براي كساني كه پوست حساس دارند، صلاح نيست.
ورزش
محدود كردن ورزش در حاملگي لازم نيست به شرط اينكه ورزش باعث خستگي يا آسيب ديدگي زن حامله يا جنين نشود. تمرينات ورزشي در دوران بارداري باعث هماهنگي بيشتر عضلات مي شود، گردش خون در دست ها و پاها را افزايش مي دهد و برگشت بدن به حالت اوليه بعد از زايمان را تسريع مي كند.
احساس خستگي يك علامت هشدار دهنده در دوران بارداري است. تمرينات شديد نيز ايجاد خستگي مي كنند. بنابراين خانم هاي باردار بايد آماده باشند در زمان خستگي، درد و كوفتگي عضلاني، فعاليت هاي ورزشي را سريعاً متوقف كنندو در صورت مشاهده علايم خونريزي حتماً به پزشك مراجعه نمايند.
دهان و دندان
معاينه دندان ها بايد قسمتي از معاينه عمومي مراقبت هاي بارداري باشد. لازم است در طول دوران حاملگي ضمن استفاده از برنامه غذايي مناسب(مقدار مصرف كافي شير،ماست، پنير، سبزيجات و ديگر مواد غذايي) نظافت و بهداشت دهان و دندان بيشتر از قبل رعايت شود.
دارو و عكسبرداري
استفاده از داروها در دوران بارداري خصوصاً در سه ماهه اول بدون تجويز پزشك ممنوع است. مصرف غير مجاز بعضي از داروها سبب ناهنجاري و نقص عضو در جنين مي گردد. عكسبرداري از قسمت هاي داخلي بدن در دوران حاملگي بدن در دوران حاملگي مگر با اجازه پزشك ممنوع است.
دخانيات
بهتر است در دوران بارداري از استعمال هر نوع دخانيات خودداري گردد و چنانچه ترك آن غير ممكن است بايد از مقدار آن كاسته شود.
وزن نوزادان متولد شده از زنان سيگاري كمتر از وزن نوزادان ساير زنان است.
اجابت مزاج
مصرف مايعات، سبزيجات، ورزش، داروهاي ملين ضعيف در بارداري باعث تسهيل اجابت مزاج خواهد شد.
واكسيناسيون
در دوران بارداري واكسن هاي ويروسي زنده(سرخجه، سرخك، اوريون) ممنوع است. انجام واكسيناسيون كزاز در دوران بارداري در صورت عدم مصونيت مادر صورت مي پذيرد.
آميزش جنسي
آميزش جنسي به صورت معمول در شرايط طبيعي بلامانع است اما بهتر است در ماه آخر از نزديكي امتناع شود. در موارد پارگي زودرس كيسه آب، تهديد به سقط جنين، جفت سرراهي نيز نزديكي نبايد صورت صورت گيرد. وضعيت آميزش جنسي در بارداري بايد به نحوي باشد كه به شكم زن فشار وارد نيايد.
منبع: خانواده سالم
مثلاً پيشگيري از عوارض سرخجه در جنين با تزريق واكسن سرخجه به مادر قبل از بارداري و يا استفاده از اسيد فوليك توسط مادر و در اوايل بارداري براي كاهش عوارض سيستم عصبي در نوزاد و پيشگيري از ناهنجاري هاي حاصل از بيماري قند در جنين از طريق كنترل قند خون مادر مبتلا به اين بيماري در مدت بارداري، تشخيص درمان بيماري خاص مادر كه اثر نامطلوب بر بارداري دارد و يا بيماريهايي كه در اثر بارداري شديد مي شوند(ديابت، بيماري قلبي مادر و ...) باعث نتيجه خوب بارداري و مادر و كودك سالم مي گردد. در مشاوره قبل از بارداري به مشكلات وارثتي و مصون سازي نيز توجه مي شود.
سن مناسب براي بارداري
بارداري زن در سن كمتر از 18 سال و بالاتر از 35 سال صلاح نيست. تحقيقات انجام شده نشان مي دهد كه در بارداري هاي زير 18 سال و بعد از 35 سال مشكلات و عوارض جدي براي كودك و مادر ممكن است به وجود آيد.
فاصله دو بارداري نيز بهتر است از 3 سال كمتر نباشد چرا كه باعث ضعيف شدن مادر خواهد شد.
تشخيص حاملگي
تشخيص حاملگي متكي به نشانه ها و علايم خاصي است كه با معاينات باليني و نتايج تست هاي آزمايشگاهي مشخص مي شود.شانه ها و علايم حاملگي را مي توان به سه دسته تقسيم كرد.
1.فرضي(حدسي): تهوع همراه با استفراغ يا بدون آن، خستگي، احساس حركات جنين، اختلالات در ادرار كردن، قطع قاعدگي، تعييرات پستان ها، تغيير رنگ مخاط واژن، افزايش رنگدانه هاي پوست و ظهور خطوط شكمي
2.علايم احتمالي: بزرگي شكم، تغيير در اندازه، شكل و قوام رحم، تغيير در دهانه رحم، انقباضات رحمي، حالت غوطه وري جنين در مايع آمنيوتيك، لمس جنين از روي شكم، آزمايشات هورموني بارداري
3.علايم قطعي(مثبت): تشخيص فعاليت قلب جنين ، احساس حركات جنين، تشخيص جنين با سنوگرافي، تشخيص جنين با راديو گرافي
زمان معاينات در حاملگي
معمولاً خانم ها بلا فاصله پس از تاخير در قاعدگي بايد به كاركنان بهداشتي مراجعه كنند. افرادي كه پيش از بارداري تحت مراقبت بوده اند حداكثر زمان مناسب جهت اولين ويزيت هفته 6 تا 8 حاملگي مي باشد ( از اولين روز آخرين قاعدگي). زمان مراجعات بعدي به شرح ذيل است:
تا هفته 28(ماه هفتم) بارداري هر ماه يك بار
هفته 36-28 (ماه هشتم) بارداري 2 هفته يك بار
هفته 36 تا 40 (ماه نهم) بارداري هفته اي يك بار
تغذيه دوران بارداري بين وزن پيش از بارداري و افزايش وزن دوران بارداري با وزن موقع تولد و سلامت نوزاد رابطه وجود دارد.
مقدار طبيعي افزايش وزن در كل دوران بارداري در زنان با وزن ايده آل بطور متوسط 11 تا 12 كيلوگرم است. در يك زن حامله حدود 300كيلو كالري در روز انرژي بيشتر مورد نياز است.
استفاده از تمام گروه هاي غذايي مثل شير و لبنيات، گوشت، حبوبات و تخم مرغ، نان و غلات، ميوه جات و سبزيجات تازه در رژيم غذايي زن باردار و نيز استفاده از آهن تكميلي از شروع سه ماهه ي دوم حاملگي به بعد توصيه مي شود. اندازه گيري مرتب و دوره اي وزن در دوران بارداري اهميت زيادي دارد.
خواب و استراحت
يك خانم حامله به حداقل 8 ساعت در شب و 1 تا 3 ساعت خواب در روز نيازمند است و بهتر است در طول روز چند بار استراحت نسبي داشته باشد.
كار و فعاليت
در دوران بارداري لازم نيست كه مادر فعاليت هاي خود را محدود نمايد ولي فعاليت او بايد در حدي باشد كه سبب خستگي و آسيب به خودش يا جنين نگردد.
مسافرت
مسافرت در زنان سالم باردار ضرري ندارد. بهتر است از مسافرت هاي طولاني در سه ماهه اول حاملگي و در سه ماهه آخر خصوصاً در كساني كه سابقه سقط و يا زايمان زودرس دارند، خودداري شود. توصيه مي شود در بين راه زن حامله حداقل هر دو ساعت يك بار استراحت كند و كمي قدم بزند.
استحمام
حمام كردن در حاملگي با زمان هاي ديگر چندان متفاوت نيست. بهتر است ازآب ولرم استفاده نمود و طول حمام كردن نيز كوتاه باشد. محدوديتي براي استحمام در دوران بارداري وجود ندارد ولي با توجه به سنگين شدن مادر در سه ماهه آخر حاملگي و احتمال به هم خوردن تعادلش در حمام، بهتر است مراقبت هاي لازم در اين مورد به عمل آيد. استفاده از سونا يا بخار زياد و وان بخصوص در ماه هاي آخر مناسب نيست.
لباس و كفش
لباس هاي مورد استفاده در دوران حاملگي بايد آزاد و راحت باشد. بايد از بستن كمربند و بند جوراب خودداري شود، چون مانع جريان طبيعي خون شده ممكن است ايجاد واريس يا ورم پاها نمايد. استفاده از سينه بند راحت به ويژه در ماه هاي آخر بارداري توصيه مي شود چون سنگيني پستان ها باعث ناراحتي و افتادگي آن مي شود.
بهتر است در دوران حاملگي از كفش داراي پاشنه مناسب استفاده شود. تا تعادل بدن حفظ و از پا درد جلوگيري به عمل آيد.
استفاده از هواي آزاد
زن باردار بايد روزانه حداقل يك تا دو ساعت در هواي آزاد پياده روي كند چون يكي از راه هاي به دست آوردن ويتامين "د" كه براي جنين ضروري است استفاده از آفتاب است. با تابش مستقيم آفتاب به پوست ويتامين"د" ايجاد مي گردد. اين كار در هواي گرم و آفتاب سوزان براي كساني كه پوست حساس دارند، صلاح نيست.
ورزش
محدود كردن ورزش در حاملگي لازم نيست به شرط اينكه ورزش باعث خستگي يا آسيب ديدگي زن حامله يا جنين نشود. تمرينات ورزشي در دوران بارداري باعث هماهنگي بيشتر عضلات مي شود، گردش خون در دست ها و پاها را افزايش مي دهد و برگشت بدن به حالت اوليه بعد از زايمان را تسريع مي كند.
احساس خستگي يك علامت هشدار دهنده در دوران بارداري است. تمرينات شديد نيز ايجاد خستگي مي كنند. بنابراين خانم هاي باردار بايد آماده باشند در زمان خستگي، درد و كوفتگي عضلاني، فعاليت هاي ورزشي را سريعاً متوقف كنندو در صورت مشاهده علايم خونريزي حتماً به پزشك مراجعه نمايند.
دهان و دندان
معاينه دندان ها بايد قسمتي از معاينه عمومي مراقبت هاي بارداري باشد. لازم است در طول دوران حاملگي ضمن استفاده از برنامه غذايي مناسب(مقدار مصرف كافي شير،ماست، پنير، سبزيجات و ديگر مواد غذايي) نظافت و بهداشت دهان و دندان بيشتر از قبل رعايت شود.
دارو و عكسبرداري
استفاده از داروها در دوران بارداري خصوصاً در سه ماهه اول بدون تجويز پزشك ممنوع است. مصرف غير مجاز بعضي از داروها سبب ناهنجاري و نقص عضو در جنين مي گردد. عكسبرداري از قسمت هاي داخلي بدن در دوران حاملگي بدن در دوران حاملگي مگر با اجازه پزشك ممنوع است.
دخانيات
بهتر است در دوران بارداري از استعمال هر نوع دخانيات خودداري گردد و چنانچه ترك آن غير ممكن است بايد از مقدار آن كاسته شود.
وزن نوزادان متولد شده از زنان سيگاري كمتر از وزن نوزادان ساير زنان است.
اجابت مزاج
مصرف مايعات، سبزيجات، ورزش، داروهاي ملين ضعيف در بارداري باعث تسهيل اجابت مزاج خواهد شد.
واكسيناسيون
در دوران بارداري واكسن هاي ويروسي زنده(سرخجه، سرخك، اوريون) ممنوع است. انجام واكسيناسيون كزاز در دوران بارداري در صورت عدم مصونيت مادر صورت مي پذيرد.
آميزش جنسي
آميزش جنسي به صورت معمول در شرايط طبيعي بلامانع است اما بهتر است در ماه آخر از نزديكي امتناع شود. در موارد پارگي زودرس كيسه آب، تهديد به سقط جنين، جفت سرراهي نيز نزديكي نبايد صورت صورت گيرد. وضعيت آميزش جنسي در بارداري بايد به نحوي باشد كه به شكم زن فشار وارد نيايد.
منبع: خانواده سالم
شرح موضوع