آمبولی ریوی
آمبولی ریوی عبارت است از انسداد شریان ریه توسط جسمی خارجی که در خون وجود دارد . در اثر این عارضه اکسیژن کافی به شش ها نمی رسد .
خون داخل سیاهرگهای عمقی گاهاً در شرایط بی حركتی طولانی بعلت تجمع و ساكن بودن در این شرایط مستعد تشكیل لخته می شود. مسافرت طولانی مدت با وسایل نقلیه، بستری در بیمارستان مخصوصاً بعد از عمل جراحی و یا شكستگی اندام تحتانی عوامل خطرساز می باشند.
برخی از افراد به صورت ژنتیكی استعداد به تشكیل لخته های وریدی دارند و ضمناً برخی داروها از قبیل داروهای ضدبارداری خوراكی با افزایش خطر این عارضه همراه می باشند.
تشكیل لخته وریدی اندام تحتانی( DVT )با درد و تورم و گرمی اندام تحتانی مبتلا همراه بوده و معمولاً عضلات پا سفت شده و پوست ملتهب به نظر می رسد. در صورت ایجاد این علایم فرد مبتلا باید از ایستادن برروی پا پرهیز كرده و اندام درگیر شده بی حركت حفظ شود.
مراجعه فوری به بیمارستان الزامی است. بیمار معمولاً برای یك هفته در بیمارستان بستری شده واز داروهای ضد انعقادی استفاده می شود. در اغلب موارد داروی وارفارین برای مدت ۶-۳ ماه توصیه می شود.
خطرناكترین عارضه ایجاد شده براثر تشكیل لخته های وریدی كنده شدن لخته می باشد. لخته كنده شده از طریق سیاهرگ های بزرگ و پس از عبور از حفره های راست قلب وارد سرخرگ ریوی شده ودر این سرخرگها گیر كرده و منجر به انسداد آنها می شود.
این عارضه خطرناك كه اصطلاحاً آمبولی ریه نام دارد با تنگی نفس ناگهانی و گاهاً درد قفسه سینه و یا غش (سنكوپ) همراه افت فشار خون تظاهر می یابد. بیمار مبتلا باید در بخش ویژه بستری شده و داروهای ضد انعقادی سریعاً تزریق شوند. گاهاً در صورت وجود لخته های بزرگ در شریان ریوی استفاده از داروهای حل كننده لخته لازم می باشد.
عمل جراحی باز قفسه سینه برای خارج كردن لخته در تعداد بسیار كمی از مراكز درمانی كشور به صورت اورژانسی انجام می شود.
بیمار حداقل یك هفته در بیمارستان بستری بوده و در صورت بهبود وضعیت بالینی با توصیه به مصرف وارفارین برای حداقل ۶ ماه مرخص می شود
آمبولي ريوي هنگامي‌رخ مي‌دهد كه لخته خوني از وريد‌هاي بخش ديگري از بدن اغلب ساق پا به رگ‌هاي ريه وارد مي‌شود.
لخته‌خون در شريان ريوي گير مي‌كند و انسدادي كه در مسير جريان خون به وجود مي‌آورد ممكن است به آسيب ريه‌ها و ساير اندام‌ها منجر شود. آمبولي ريوي در بسياري موارد مرگبار است.
موسسه ملي قلب، ريه و خون آمريكا مي‌گويد كه هر سال در اين كشور تقريبا ۶۰۰۰۰۰ مورد آمبولي ريوي تشخيص داده مي‌شود كه ۶۰۰۰۰ مورد آنها به مرگ بيماران مي‌انجامد.
افرادي كه به علت دچار بودن به بيماري‌هاي مختلف مجبورند مدت‌ها در بستر دراز بكشند بيش از همه مستعد آمبولي ريوي
علل بروز بيماري :
۱ـ بي‌تحركي به مدت طولاني
۲ـ سوختگي‌ها
۳ـ د‌رمان‌هاي شيميايي
۴ـ نارسايي احتقاني قلب
۵ـ سابقه لخته در وريد عمقي
۶ـ شكستگي‌هاي استخواني
۷ـ همولتيك (كم‌خوني ليزكنند‌ه)
۸ـ هپارين (ضد‌لخته‌اي كه با كاهش گلبول قرمز همراه است)
۹ـ وجود هموسيستين در ادرار
۱۰ـ حاملگي
۱۱ـ داروهاي استروژن (به مقدار زياد)
۱۲ـ ازد‌ياد چربي‌هاي خون
۱۳ـ چاقي
۱۴ـ سكته قلبي
۱۵ـ مصرف قرص‌هاي ضد‌بارد‌اري
۱۶ـ سنين بالا
۱۷ـ مصرف فنوتيازين
۱۸ـ گروههاي خوني A
۱۹ـ لوله‌هاي اد‌راري (سوند)
۲۰ـ پد‌يد‌ه بهجت (د‌انشمند ترك كه وجود لخته در شبكيه و از دست رفتن بينايي بر اثر ويروس را كشف كرد… البته لخته مي‌تواند در تمام اندام و اعضاء ايجاد مشكل كند.)
وضعيت ظاهري بدن: بنابر گزارش سازمان جهاني بهداشت، افراد چاق در خطر بيشتري براي ايجاد لخته هستند. علت دقيق اين مسئله هنوز معلوم نيست ولي يک فرضيه اين است که هورمون «لپتين» در ايجاد لخته موثر است. اين هورمون توسط سلول‌هاي چربي توليد مي‌شود و افراد چاق هم سلول‌هاي چربي بيشتري دارند. بر پايه گزارش سازمان جهاني بهداشت، همچنين افراد قدبلند (بلندتر از ۱۹۰سانتيمتر) و کوتاه قد (کوتاهتر از ۱۶۰ سانتيمتر) نيز در خطر بيشتري قرار دارند.
جراحي: اعمال جراحي به‌ويژه جراحي‌هاي تعويض مفصل زانو يا لگن از دلايل عمده ايجاد لخته به شمار مي‌روند. به همين دليل در اين افراد قبل و بعد از عمل، داروهاي ضد انعقاد خون تجويز مي‌شود. شکستگي‌هاي عمده که دوره بهبودي طولاني‌مدت دارند، مانند شکستگي استخوان ران پا و لگن نيز وضعيت مشابهي دارند، زيرا در اين حالات بيمار به مدت طولاني نمي‌تواند پاهاي خود را حرکت دهد. به‌طور کلي هر عاملي که باعث شود شما مجبور شويد به مدت طولاني در بستر استراحت کنيد، خطر تشکيل لخته را بالا مي‌برد.
بارداري: خانم‌هاي باردار يا خانم‌هايي که به تازگي زايمان داشته‌اند، در خطر بيشتري براي ابتلا به ترومبوز وريد عمقي هستند. در واقع، آمبولي ريوي شايعترين علت مرگ زنان در هنگام زايمان است.
مصرف قرص‌هاي پيشگيري از بارداري: خانم‌هايي که OCP مصرف مي‌کنند، ۳ تا ۴ برابر بيشتر از ديگران در خطر ابتلا به تشکيل لخته هستند. اين خطر در خانم‌هاي سيگاري يا داراي اضافه وزن بيشتر است. البته هورمون درماني جايگزين در خانم‌هاي يائسه (HRT) هم اين خطر را افزايش مي‌دهد. هورمون استروژن موجود در OCP و HRT باعث افزايش فاکتورهاي انعقادي مي‌شود.
افزايش فاکتورهاي انعقادي در خون: برخي از انواع سرطان‌ها به‌ويژه سرطان پانکراس، ريه و تخمدان باعث افزايش انعقاد‌پذيري خون مي‌شوند و شيمي درماني هم اين وضع را تشديد مي‌کند.
بيماري‌هاي قلبي: افراد مبتلا به بيماري‌هاي قلبي- عروقي يا افرادي که سابقه سکته قلبي يا مغزي دارند، بيشتر در خطر تشکيل لخته در سياهرگ‌ها هستند. فشار خون بالا و ابتلا به بيماري‌هاي التهابي روده (نظير کوليت اولسراتيو و کرون) نيز خطر ايجاد لخته را افزايش مي‌دهند.
سابقه خانوادگي يا شخصي ترومبوز وريد عمقي: بيش از نيمي از موارد آمبولي ريوي ناشي از ترومبوز وريد عمقي، مربوط به يک اختلال انعقادي ارثي است.
فلج: افرادي که به هر دليل فلج شده‌اند، به‌دليل بي‌حرکتي در خطر بيشتري قرار دارند.
سيگار: به‌دلايلي که به‌طور دقيق مشخص نشده، مصرف تنباکو برخي افراد را مستعد تشکيل لخته مي‌کند، به‌ويژه اگر با ساير عوامل خطرساز فوق همراه باشد.
علاوه بر علت‌هاي مطرح‌شد‌ه، د‌و علت شاخص و اساسي ديگر وجود دارد كه نقش مهّمي در بروز آمبولي ريه ايفا مي‌كند.
۱ـ ايست در وريد‌ها به مدت طولاني (در نتيجه استراحت مطلق يا نسبي)
۲ـ اخيراً به اثبات رسيد‌ه است كه مقاومت به يك نوع پروتئين فعال به نام پروتئين C شايعترين علت ماد‌رزاد‌ي براي لخته‌شد‌ن در وريد عمقي بوده است.
نارسايي اولّيه يا اكتسابي در پروتئين C به وجود آورند‌ة لخته در وريد عمقي شده كه منجر به آمبولي ريوي مي‌شود.
عوامل تشدید کننده بیماری
سن بالای ۶۰ سال
هرگونه آسیب یا بیماری مستلزم استراحت طولانی در بستر
نشستن در یک وضعیت ثابت به مدت طولانی مثلاً در طی مسافرت با هواپیما
جراحی اخیر
نارسایی احتقانی قلب
اختلالات ریتم قلب
پلی‌سیتمی؛ کم خونی همولیتیک
شکستگی استخوان
چاقی؛ استعمال دخانیات
بارداری
مصرف قرص‌های ضد بارداری به خصوص در خانم‌های سیگاری
ذكر اين نكته ضروري است كه پرد‌اختن به ورزش علمي و اصولي نقش سازند‌ه‌اي در درمان بيماري‌هاي قلبي ـ عروقي و آمبولي ريوي دارد و بايد خاطرنشان كرد كه سستي در ورزش و قطع آن احتمال بروز بيماري‌ها و بالعكس، اهتمام ورزيد‌ن به ورزش و استمرار در آن، موجب ايجاد سلامتي در انسان خواهد شد.
علایم شایع
کوتاهی نفس ناگهانی
غش کردن یا حالت غش پیدا کردن
درد قفسه سینه
سرفه (گاهی همراه با خلط خونی)
تندی ضربان قلب
تب خفیف قبل از بروز علایم فوق معمولاً تورم و درد اندام تحتانی وجود دارد.
علائم بالینی :
این بیماری به طور ناگهانی ظاهر می شود و درد شدیدی در یک طرف سینه منتشر می شود . بیمار سرفه های خشکی می کند و به سختی نفس می کشد . پوست کبود می شود ، بیمار مضطرب است و احساس سنکوپ به او دست می دهد .
پزشک معالج :
باید سریعا به متخصص قلب یا متخصص دستگاه تنفسی مراجعه کرد .
درمان :
باید بیمار را بستری کرد و
داروهای ضد لخته شدن خون ، اکسیژن و مراقبت شدید تجویز نمود . این بیماری کشنده است و تشخیص آن به دلیل کمی علائم آسان نیست .
پیشگیری
از استراحت طولانی‌مدت در بستر در طی بیماری خودداری کنید. در طی دوره نقاهت از جوراب کشی استفاده کنید (چه در هنگام استراحت در بستر و چه در هنگام برخاستن از بستر)
پس از جراحی هر چه سریعتر حرکت اندام‌های تحتانی و راه رفتن را شروع کنید.
خودداری از استعمال دخانیات، به خصوص در خانم‌های ۳۵ سال به بالا که قرص ضد بارداری مصرف می‌کنند.
اجتناب از جراحی‌های غیر ضروری. در این موارد از روش‌های دیگری غیر از جراحی استفاده کنید.
در طی سفر هر ۲-۱ ساعت مدتی ایستاده و راه بروید.
مصرف یک قرص
آسپرین در روز ممکن است نقش پیشگیری کننده در این زمینه داشته باشد؛ در این باره با پزشک خود مشورت کنید.
عواقب مورد انتظار
معمولاً مراقبت‌های ویژه در عرض ۱۴-۱۰ روز بهبود می‌یابد.
عوارض احتمالی
مرگ سریع‌الوقوع در اثر یک لخته بزرگ که بیش از ۵۰% جریان خون ریه ها را مسدود کند.
خونریزی شدید داخل ریه دراثر لخته‌های کوچکتر
درمان
اصول کلی
بررسی‌های تشخیصی ممکن است شامل رادیوگرافی قفسه سینه، اسکن ریه، آنژیوگرافی ریه، نوار قلب، سمع قلب و ریه، و آزمایش‌های خون جهت اندازه‌گیری عوامل انعقادی و زمان پروترومبین باشد.
هدف درمانی عبارتست‌از:
حفظ عملکرد قلب و ریه در حد قابل قبول (تا برطرف شدن لخته) و جلوگیری از عود آمبولی
جراحی ممکن است به منظور بستن ورید بزرگ منتهی به قلب و ریه (ورید اجوف) یا قرار دادن یک صافی در داخل آن برای جلوگیری از عبور لخته‌ها به سمت قلب لازم باشد (به ندرت)
استفاده از جوراب‌کشی یا پیچیدن ساق پا با باند کشی
از نشستن به حالتی که ساق‌ها یا مچ پاها را روی یکدیگر بیندازید خودداری کنید.
در هنگام نشستن طولانی مدت طوری بنشینید که پاها بالاتر از ران‌ها قرار گیرند.
در هنگام خوابیدن پاها را بالاتر از سطح بستر قرار دهید.
داروها
داروهای ضد انعقاد در جهت حل کردن لخته و جلوگیری از ایجاد دوباره آن. سطح داروهای ضد انعقاد باید به طور مرتب اندازه‌گیری شود تا اطمینان حاصل شود سطح آنها در حد مطلوب و بی‌خطر است.
تجویز اکسیژن، در صورت نیاز
آنتی بیوتیک ها، در موارد آمبولی عفونی
فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
تا هنگام برطرف شدن علایم التهابی ناشی از لخته شدن خون در بستر استراحت نمایید. در طی استراحت در بستر اندام‌های تحتانی را به طور مکرر حرکت دهید تا به جریان یافتن خون در آنها کمک شود
رژیم غذایی
رژیم خاصی نیاز نیست.
درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟:
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان دارای علایم آمبولی ریه باشید. این حالت یک اورژانس است!
بروز موارد زیر در طی درمان:
درد قفسه سینه
سرفه همراه خلط خونی
کوتاهی نفس
تشدید تورم و درد ساق پا
منبع :
سایت پزشکان بدون مرز 
شرح موضوع 
