آیا دوباره خواهند دید؟

در دنیا حدود دو تا سه میلیون نفر از نوعی بیماری رتینال چشمی رنج می‌برند که متاسفانه درمانی ندارد. بیماری با علایمی مانند عدم تشخیص رنگ اشیا، از دست دادن شفافیت دید و شب کوری شروع می‌شود. تشخیص اینکه بیماری تا چه پیشرفت خواهد کرد ناممكن است. محققان دانشگاه آخن آلمان دستگاهی طراحی کرده‌اند که امید می‌رود به کمک آن بخشی از بینایی از دست رفته این بیماران به آنها بازگردانده شود.

تنها در آلمان بیش از چهل هزار نفر از نوعی بیماری رتینال چشمی به نام رتینیتس پیگمنتوزا (Retinitis Pigmentosa) رنج می‌برند. این بیماری که متاسفانه درمانی ندارد رفته رفته منجر به نابینایی بیمار می‌شود.

هانس یواخیم اشتورم (Hans-Joachim Sturm) یکی از این بیماران است که بیست سال پیش متوجه شد که به بیماری رتینیتیس پیگمنتوزا مبتلا شده است. برای او که نام این بیماری را هم نشنیده بود پذیرش این واقعیت که به تدریج نابینا خواهد شد شوکه کننده بود. بیماری با علایمی مانند عدم تشخیص رنگ اشیا از دست دادن شفافیت دید و شب کوری شروع می‌شود. تشخیص اینکه بیماری تا چه پیشرفت خواهد کرد و بیمار در انتها چه درصدی از بینایی‌اش را از دست خواهد داد، از عهده پزشکان نیز خارج است. اشتورم می‌گوید:  در اصل خیلی آهسته پیش می‌رود، به مرور زمان. یکدفعه اصلا متوجه نمی‌شوید که قبلاً بهتر دیده می‌دیدید بعد از گذشت سالها متوجه میشی که کمتر و کمتر میبینی و بیماری شدیدتر میشه

نکته مهم این بیماری در آن است که تنها سلولهای حساس به نور شبکیه، کارایی خود را از دست می‌دهند. سلولهای که اطلاعات مربوط به تصویر دیده شده را برای تجزیه و تحلیل به مغز مخابره می‌کنند. در بهترین حالت بیماری یک سوم این سلولها سالم باقی می‌مانند. حال اگر بتوان جایگزینی برای عملکرد این سلولها پیدا کرد بیمار قادر خواهد بود که دوباره ببیند.  این همان نکته‌ای است که محققان میکوشند از طریق آن درمانی پیدا کنند. دستگاه محققان آلمانی رتینای مصنوعی نام دارد، دستگاه سه قسمتی‌ای که یک فسمت آن دوربین کوچکی است که در یک عینک جاسازی می‌شود،  قسمت دوم میکروچیپی است که روی لنز جاسازی می‌شود و بخش سوم  قطعه‌ای‌ست که در ساختمان داخلی چشم پیوند زده می‌شود.

میکرودوربینی که در عینک است سیگنالها مخصوصی که برای دید یک تصویر باید به مغز فرستاده شوند ضبط و محاسبه می‌کند. سیگنالهای مورد نظر بدون نیاز به سیم رابط به یک میکروچیپ  گیرنده که در لنز کار گذاشته شده ارسال می‌شوند. از این جا به بعد سیگنالها توسط کابلهای بسیار ظریفی به قطعه مصنوعی که به شبکیه پیوند زده شده فرستاده می‌شوند. این قطعه رشته‌های عصبی‌ای که در این بخش از ساختمان چشم قرار دارند تحریک می‌کند و پبام به مغز مخابره می‌شود. پس از پردازش سیگنالها  در مغز فرد قادر به دیدن است. کل سیستم مانند یک دوربین فیلمبرداری عمل می‌کند.

البته این روش جایگزین کاملی برای بینایی از دست رفته نیست.  پروفسور پتروالتر (Peter Walter) از دانشگاه آخن می‌گوید: تصویری که بیمار می‌بیند در ابتدا خیلی مبهم است. اما به یک بیمار نابینا کمک می‌کند که دست کم شب و روز را از هم تشخیص دهد. موانع سر راهش را ببیند در و پنجره را پیدا کند. البته مطمئناً برای خواندن و یا تشخیص چهره دیگران کافی نخواهد بود.

وضوح تصویری که بیمار مشاهده خواهد کرد بستگی به تعداد الکترودهایی دارد که در شبکیه نصب می‌شوند. با آنکه از الکترودهای بسیار ظریف استفاده خواهد شد اما نمی‌توان بیشتر از یک تعداد معین الکترود در شبکیه نصب کرد. به علت اینکه ارسال و دریافت سیگنالها توسط الکترودهای گیرنده و فرستنده گرمای تولید می‌کند که باعث بالارفتن حرارت داخل کره چشم و آسیب بافت داخلی آن می‌شود. هم اکنون چندین تیم بزرگ تحقیقاتی بر روی این طرح کار می‌کنند. تیمهای از کشورهای انگستان، فرانسه، کانادا، امریکا و آلمان که در حال حاضر پیشتاز است.  محققان آلمانی امیدوارند بتوانند از این تکنیک برای درمان سایر بیماریهای چشمی نیز استفاده کنند پروفسور ویلفرید موکوا (Wilfried Mokwa) یکی دیگر از اعضا تیم تحقیقاتی دانشگاه آخن می‌گوید:  بله، من تصور می‌کنم ما می‌توانیم به بیمارانی را که از نوع دیگری از بیماریهای چشمی رنج می‌برند کمک کنیم. مثلا در نوعی از پیر چشمی که بسیار شایع است.

البته کامل شدن این طرح نیازمند زمان بیشتری است. تیم تحقیقاتی دانشگاه آخن تخمین می‌زند پنج تا هفت سال طول خواهد کشید تا این سیستم وارد بازار شود.