اولسر معده به زخمی گفته می شود که در دیواره معده یا دئودنوم ، ابتدای روده کوچک ، ایجاد می شود.
زخم معده بیماری شایعی است و یکی از علل اصلی آن عفونت باکتریایی است اما برخی زخم ها بواسطه استفاده طولانی مدت از داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب مانند آسپرین و ایبوپروفن ایجاد می شوند.
در موارد معدودی تومورهای سرطانی در معده یا پانکراس نیز می توانند باعث ایجاد زخم شوند.
استرس یا خوردن غذاهای تند و ادویه دار زخم معده ایجاد نمی کند اما باعث بدتر شدن آن می شوند.
هلیکوباکتر پایلوری
محققان بر این باورند که این باکتری عامل اصلی ایجاد اکثر زخم های معدی است اما بسیاری از افراد هم در عین آلودگی به آن دچار زخم نمی شوند.
اینکه چرا هلیکو باکتر در برخی افراد زخم معده ایجاد نمی کنند مشخص نیست. به احتمال زیاد نتیجه به ویژگی های فرد آلوده شده ، نوع هلیکوباکتر و سایر فاکتورهایی دارد که تا کنون شناخته نشده اند.
نقش هلیکوباکتر در ایجاد زخم معده
هلیکوباکتر مخاط پوشاننده معده و دئودنوم را ضعیف می کند و به این ترتیب اسید معده به زیر دیواره معده که حساس است راه می یابد. اسید معده و خود باکتری دیواره معده را ملتهب نموده باعث ایجاد زخم می شوند.
هلیکوباکتر پایلوری قادر است در شرایط اسیدی معده زنده بماند زیرا آنزیم هایی ترشح می کند که این اسید را خنثی می کنند. مکانیسم فوق به هلیکوباکتر این امکان را می دهد که به یک ناحیه امن ، لایه مخاطی حفاظت کننده معده ، راه یابد. به محض رسیدن به این قسمت شکل مارپیچ باکتری به آن کمک می کند پنهان شود.
علائم اولسر معده
ناراحتی های شکمی شایع ترین علامت اولسر معده هستند. این مشکلات غالبا شامل موارد زیر است :
- درد آرامی که آزار دهنده است
- چند روز یا چند هفته یکبار عود می کند
- 2 تا 3 ساعت پس از خوردن غذا شروع می شود
- نیمه شب ، زمانی که معده خالی است رخ می دهد
- با خوردن غذا تسکین می یابد
- با داروهای ضد اسیدی بهتر می شود
دیگر نشانه ها شامل کاهش وزن ، کم اشتهایی ، آروغ زدن ، تهوع ، استفراغ هستند.
تشخیص زخم ناشی از هلیکوباکتر پایلوری
برای فهمیدن منشا درد های معده پزشک معمولا عکسبرداری با اشعه ایکس یا انجام اندوسکپی را توصیه می کند.
برای عکس برداری بیمار باید مایع گچ مانند سفیدی به نام باریم را بخورد تا قسمت های فوقانی دستگاه گوارش شامل مری ، معده و دئودنوم یا ابتدای روده باریک را شفاف شود.
اندوسکپی بررسی است که برای انجام آن از یک اندوسکپ استفاده می شود. اندوسکپ لوله باریکی است که دوربین کوچکی در انتهای آن قرار دارد.
با مصرف کمی داروی آرامبخش ، بیمار آرامش می یابد و پزشک به دقت اندوسکپ را وارد دهان و از آنجا وارد حلق می کند تا به معده و دئودنوم می رسد.
به این ترتیب پزشک می تواند دیواره مری ، معده و دئودنوم را مشاهده کند ، از زخم های موجود عکس بگیرد و حتی نمونه بسیار کوچکی از بافت معده را گرفته زیر میکروسکپ مشاهده کند.
به این کار بیوپسی گویند. اگر زخمی خونریزی کرده باشد پزشک می تواند با استفاده از اندوسکپ داروهای انعقاد خون را به محل زخم تزریق کرده یا یک پروب حرارتی را به محل منتقل کرده زخم را داغ کند.
تشخیص هلیکوباکتر پایلوری
اگر زخمی تشخیص داده شود ، پزشک ، بیمار را از لحاظ عفونت با هلیکوباکتر پایلوری بررسی می کند. این آزمایش حائز اهمیت است زیرا درمان زخم ایجاد شده در اثر عفونت با هلیکوباکتر پایلوری بادرمان زخم ناشی از مصرف داروهای غیر استروئیدی متفاوت است.
در حال حاضر تشخیص آلودگی هلیکوباکتر پایلوری با آزمایش خون ، تست تنفس ، آزمایش مدفوع و بررسی های بافتی صورت می گیرد.
تست تنفس اوره نیز روش تشخیصی مفیدی است. معمولا از این تست پس از دوره درمان نیز استفاده می کنند تا از حذف کامل باکتری اطمینان حاصل شود. بیمار یک محلول حاوی اوره نشاندار که کربن آزاد می کند ، می نوشد سپس خون این کربن را به ریه ها می رساند و از اینجا بابازدم بیمار خارج می شود. صحت این تست 96 تا 98 درصد است.
آزمایشات بافتی معمولا با استفاده از نمونه بیوپسی که به کمک اندوسکپ گرفته می شود ، به سه صورت انجام می گیرد :
• تست سریع اوره آز که در آن آنزیم اوره آز تولید شده توسط هلیکوباکتر پایلوری تشخیص داده می شود.
• تست بافت شناسی که برای یافتن و بررسی باکتری ها صورت می گیرد.
• تست کشت که مستلزم رشد هلیکوباکتر در نمونه بافت است.
در تشخیص هلیکوباکتر پایلوری ، اغلب آزمایشات خون ، تنفس ، و مدفوع پیش از تست بافت انجام می شوند زیرا غیر تهاجمی تر و آسانتر ند اما آزمایش خون پس از اتمام دروه درمان برای تشخیص موفقیت درمان انجام نمی گیرد به دلیل آنکه خون بیمار پس از درمان نیز ممکن است نتایج مثبت کاذب را نشان دهد.
درمان هلیکوباکتر پایلوری
زخم های ناشی از عفونت هلیکوباکتر با داروهایی درمان می شوندکه باکتری ها را کشته ، اسید معده را کاهش داده و دیواره معده را حفاظت می کنند.
آنتی بیوتیک ها برا ی کشتن باکتری ها بکار می روند. دو نوع داروی ضد اسید شامل مسدود کننده های هیدروژن و با زدارنده های پمپ پروتونی هستند.
اثر مسدود کننده های هیدروژن از طریق توقف هیستامین که ترشح اسید را تحریک می کند ، اعمال می شود.
این داروها پس از چند هفته به کاهش درد ناحیه زخم کمک می کنند. بازدارنده های پمپ پروتونی هم تولید اسید را مهار می کنند.
استفاده از این دارو ها به تنهایی ، هلیکوباکتر را ریشه کن ننموده و لذا زخم را درمان نمی کند.
بیسموت ساب سالیسیلات هم دارویی است که علاوه بر حفاظت دیواره معده از اثر اسید ، به کشتن باکتری نیز کمک می کند.
درمان معمولا مستلزم استفاده همزمان از چند دارو شامل آنتی بیوتیک ها ، مهار کننده های اسیدی و حفاظت کنند های معده است.
متاسفانه این نحوه درمان گاهی بیماران را با مشکلاتی مواجه می کند زیرا در برخی موارد لازم است بیمار 20 قرص در روز بخورد که عوارض جانبی رانیز ممکن است به همراه داشته باشد.
پیشگیری
از آنجا که هنوز هم کسی دقیقا نمی داند هلیکوباکتر پایلوری چگونه منتشر می شود ، نحوه پیشگیری از آن هم کاملا مشخص نیست. به هرحال آنچه کاملا مشخص است این است که :
• اولسر پپتیک ، زخمی است که در دیواره معده یا ابتدای روده کوچک ایجاد می شود
• اکثر زخم های معده بوسیله هلیکوباکتر پایلوری ایجاد می شوند. عامل بسیاری از آنها نیز داروهای غیر استروئیدی هستند
• هلیکوباکتر پایلوری در صورت تماس نزدیک از فردی به فرد دیگر منتقل می شود
• شستن دست پس از دستشویی و قبل از خوردن غذا به جلوگیری از انتقال میکرب کمک می کند
• مجموعه ای از آنتی بیوتیک ها و سایر داروها موثرترین درمان زخم های معدی ناشی از این باکتری است
منبع : جام جم آنلاین
زخم معده بیماری شایعی است و یکی از علل اصلی آن عفونت باکتریایی است اما برخی زخم ها بواسطه استفاده طولانی مدت از داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب مانند آسپرین و ایبوپروفن ایجاد می شوند.
در موارد معدودی تومورهای سرطانی در معده یا پانکراس نیز می توانند باعث ایجاد زخم شوند.
استرس یا خوردن غذاهای تند و ادویه دار زخم معده ایجاد نمی کند اما باعث بدتر شدن آن می شوند.
هلیکوباکتر پایلوری
محققان بر این باورند که این باکتری عامل اصلی ایجاد اکثر زخم های معدی است اما بسیاری از افراد هم در عین آلودگی به آن دچار زخم نمی شوند.
اینکه چرا هلیکو باکتر در برخی افراد زخم معده ایجاد نمی کنند مشخص نیست. به احتمال زیاد نتیجه به ویژگی های فرد آلوده شده ، نوع هلیکوباکتر و سایر فاکتورهایی دارد که تا کنون شناخته نشده اند.
نقش هلیکوباکتر در ایجاد زخم معده
هلیکوباکتر مخاط پوشاننده معده و دئودنوم را ضعیف می کند و به این ترتیب اسید معده به زیر دیواره معده که حساس است راه می یابد. اسید معده و خود باکتری دیواره معده را ملتهب نموده باعث ایجاد زخم می شوند.
هلیکوباکتر پایلوری قادر است در شرایط اسیدی معده زنده بماند زیرا آنزیم هایی ترشح می کند که این اسید را خنثی می کنند. مکانیسم فوق به هلیکوباکتر این امکان را می دهد که به یک ناحیه امن ، لایه مخاطی حفاظت کننده معده ، راه یابد. به محض رسیدن به این قسمت شکل مارپیچ باکتری به آن کمک می کند پنهان شود.
علائم اولسر معده
ناراحتی های شکمی شایع ترین علامت اولسر معده هستند. این مشکلات غالبا شامل موارد زیر است :
- درد آرامی که آزار دهنده است
- چند روز یا چند هفته یکبار عود می کند
- 2 تا 3 ساعت پس از خوردن غذا شروع می شود
- نیمه شب ، زمانی که معده خالی است رخ می دهد
- با خوردن غذا تسکین می یابد
- با داروهای ضد اسیدی بهتر می شود
دیگر نشانه ها شامل کاهش وزن ، کم اشتهایی ، آروغ زدن ، تهوع ، استفراغ هستند.
تشخیص زخم ناشی از هلیکوباکتر پایلوری
برای فهمیدن منشا درد های معده پزشک معمولا عکسبرداری با اشعه ایکس یا انجام اندوسکپی را توصیه می کند.
برای عکس برداری بیمار باید مایع گچ مانند سفیدی به نام باریم را بخورد تا قسمت های فوقانی دستگاه گوارش شامل مری ، معده و دئودنوم یا ابتدای روده باریک را شفاف شود.
اندوسکپی بررسی است که برای انجام آن از یک اندوسکپ استفاده می شود. اندوسکپ لوله باریکی است که دوربین کوچکی در انتهای آن قرار دارد.
با مصرف کمی داروی آرامبخش ، بیمار آرامش می یابد و پزشک به دقت اندوسکپ را وارد دهان و از آنجا وارد حلق می کند تا به معده و دئودنوم می رسد.
به این ترتیب پزشک می تواند دیواره مری ، معده و دئودنوم را مشاهده کند ، از زخم های موجود عکس بگیرد و حتی نمونه بسیار کوچکی از بافت معده را گرفته زیر میکروسکپ مشاهده کند.
به این کار بیوپسی گویند. اگر زخمی خونریزی کرده باشد پزشک می تواند با استفاده از اندوسکپ داروهای انعقاد خون را به محل زخم تزریق کرده یا یک پروب حرارتی را به محل منتقل کرده زخم را داغ کند.
تشخیص هلیکوباکتر پایلوری
اگر زخمی تشخیص داده شود ، پزشک ، بیمار را از لحاظ عفونت با هلیکوباکتر پایلوری بررسی می کند. این آزمایش حائز اهمیت است زیرا درمان زخم ایجاد شده در اثر عفونت با هلیکوباکتر پایلوری بادرمان زخم ناشی از مصرف داروهای غیر استروئیدی متفاوت است.
در حال حاضر تشخیص آلودگی هلیکوباکتر پایلوری با آزمایش خون ، تست تنفس ، آزمایش مدفوع و بررسی های بافتی صورت می گیرد.
تست تنفس اوره نیز روش تشخیصی مفیدی است. معمولا از این تست پس از دوره درمان نیز استفاده می کنند تا از حذف کامل باکتری اطمینان حاصل شود. بیمار یک محلول حاوی اوره نشاندار که کربن آزاد می کند ، می نوشد سپس خون این کربن را به ریه ها می رساند و از اینجا بابازدم بیمار خارج می شود. صحت این تست 96 تا 98 درصد است.
آزمایشات بافتی معمولا با استفاده از نمونه بیوپسی که به کمک اندوسکپ گرفته می شود ، به سه صورت انجام می گیرد :
• تست سریع اوره آز که در آن آنزیم اوره آز تولید شده توسط هلیکوباکتر پایلوری تشخیص داده می شود.
• تست بافت شناسی که برای یافتن و بررسی باکتری ها صورت می گیرد.
• تست کشت که مستلزم رشد هلیکوباکتر در نمونه بافت است.
در تشخیص هلیکوباکتر پایلوری ، اغلب آزمایشات خون ، تنفس ، و مدفوع پیش از تست بافت انجام می شوند زیرا غیر تهاجمی تر و آسانتر ند اما آزمایش خون پس از اتمام دروه درمان برای تشخیص موفقیت درمان انجام نمی گیرد به دلیل آنکه خون بیمار پس از درمان نیز ممکن است نتایج مثبت کاذب را نشان دهد.
درمان هلیکوباکتر پایلوری
زخم های ناشی از عفونت هلیکوباکتر با داروهایی درمان می شوندکه باکتری ها را کشته ، اسید معده را کاهش داده و دیواره معده را حفاظت می کنند.
آنتی بیوتیک ها برا ی کشتن باکتری ها بکار می روند. دو نوع داروی ضد اسید شامل مسدود کننده های هیدروژن و با زدارنده های پمپ پروتونی هستند.
اثر مسدود کننده های هیدروژن از طریق توقف هیستامین که ترشح اسید را تحریک می کند ، اعمال می شود.
این داروها پس از چند هفته به کاهش درد ناحیه زخم کمک می کنند. بازدارنده های پمپ پروتونی هم تولید اسید را مهار می کنند.
استفاده از این دارو ها به تنهایی ، هلیکوباکتر را ریشه کن ننموده و لذا زخم را درمان نمی کند.
بیسموت ساب سالیسیلات هم دارویی است که علاوه بر حفاظت دیواره معده از اثر اسید ، به کشتن باکتری نیز کمک می کند.
درمان معمولا مستلزم استفاده همزمان از چند دارو شامل آنتی بیوتیک ها ، مهار کننده های اسیدی و حفاظت کنند های معده است.
متاسفانه این نحوه درمان گاهی بیماران را با مشکلاتی مواجه می کند زیرا در برخی موارد لازم است بیمار 20 قرص در روز بخورد که عوارض جانبی رانیز ممکن است به همراه داشته باشد.
پیشگیری
از آنجا که هنوز هم کسی دقیقا نمی داند هلیکوباکتر پایلوری چگونه منتشر می شود ، نحوه پیشگیری از آن هم کاملا مشخص نیست. به هرحال آنچه کاملا مشخص است این است که :
• اولسر پپتیک ، زخمی است که در دیواره معده یا ابتدای روده کوچک ایجاد می شود
• اکثر زخم های معده بوسیله هلیکوباکتر پایلوری ایجاد می شوند. عامل بسیاری از آنها نیز داروهای غیر استروئیدی هستند
• هلیکوباکتر پایلوری در صورت تماس نزدیک از فردی به فرد دیگر منتقل می شود
• شستن دست پس از دستشویی و قبل از خوردن غذا به جلوگیری از انتقال میکرب کمک می کند
• مجموعه ای از آنتی بیوتیک ها و سایر داروها موثرترین درمان زخم های معدی ناشی از این باکتری است
منبع : جام جم آنلاین
شرح موضوع