این ناهنجاری ناشی از تحریک تخمک گذاری توسط تجویز گنادوتروپین های انسانی به زنانی است که دچار نارسایی اوولاسیون (تخمک گذاری) هستند و یا ناشی از درمان زنان با لقاح داخل آزمایشگاهی و انتقال جنین میباشد.
آمریکا از هر ۸۵ بارداری یک دوقلو (TWINS)از هر ۸۱۰۰ بارداری یک سه قلو (TRIPLETS)، از هر ۷۲۹۰۰۰ بارداری یک چهار قلو (QUADRUPLETS) و از هر ۶۵۶۱۰۰۰۰ بارداری یک چند قلو (QUINTUPLETS) به دنیا میآید .
اگر دوقلو ها از دو زیگوت (سلول تخم) به وجود آمده باشند آنها را دوقلوی دو تخمی یا غیر همسان DIZYGOTIC TWINS مینامند و اگر منشا آنها یک زیگوت (یک سلول تخم) باشد به آنها دو قلوی تکتخمی یا همسان MONO ZYGOTIC TWINS میگویند .
بر اساس منشا و نحوه ایجاد دو قلو ها وضعیت پردهها و جفتها فرق میکند. میزان دوقلوهای تک تخمی به سن مادر چندان ارتباطی ندارد ولی با افزایش سن مادر میزان تشکیل دوقلوی دو تخمی زیاد می شود . وراثت هم میزان شیوع دوقلوی دو تخمی را بر خلاف تکتخمی تحت تاثیر قرار می دهد.
چون باروری دو تخمک توسط دو اسپرم مختلف صورت می گیرد، دوقلو ممکن است از یک جنس یا از جنس مخالف (پسر و دختر) باشند و به همین دلیل شباهت آنان مانند برادر و خواهر معمولی است. تنها وجه مشترک آنان این است که همزمان در رحم مادر بودهاند. خطر امکان تکرار پدیده چند زایی در چنینی خانواده هایی ۳ برابر خانواده های معمولی است .
در این حالت فقط یک اووم (تخمک) بارور شده و یک زیگوت تکامل یافته است بنابر این دوقلو های تک تخمی همیشه همجنس هستند و از لحاظ ژنتیکی شباهت ظاهری زیادی به هم دارند . تفاوت های آنها به دلیل عوامل محیطی مثل تفاوت خونرسانی و آناستوموز عروق جفتی است . در اواخر هفته اول دوقلوهای تک تخمی از تقسیم توده سلول داخلی به دو رویان(جنین) اصلی به وجود میآیند . سپس هر رویان، داخل کیسه آمنیوتیک خود (کیسه آب)، با یک کیسه کوریونی و جفت مشترک به تکامل ادامه می دهد. در موارد نادری توده ۸ سلولی در ابتدای مسیر تکامل از هم جدا می شوند در این صورت ۲ آمنیون و ۲ کوریون دارند با جفت مشترک یا جدا. اگر جدا شدن دو قلو ها در هفته دوم اتفاق بیافتد یک کیسه آمنیون و یک کیسه کوریون دارند و میزان مرگ و میر این نوزادان به ۵۰ درصد میرسد و ندرتاٌ زنده به دنیا می آیند چون غالباٌ طناب نافی آنقدر دچار پیچیدگی می شود که جنین از کمخونی میمیرد .
انواع سه قلو :
۱- اگر زیگوت ( تخم) یکی باشد سه قلو همسان هستند .
۲- اگر زیگوتها دو تا باشند، در این حالت یک دوقلوی همسان و یک نوزاد جدا وجود دارد .
۳- اگر زیگوتها ۳ تا باشند، از لحاظ جنسیت میتوانند یکسان یا متفاوت باشند .
همچنین در مورد ۴ قلوها و ۵ قلوها و ۶ قلوها و ۷ قلوها چنین توضیحی وجود دارد .
"]
- حقایقی جالب در مورد چندقلوها :
۱ - بیشترین وزن هنگام تولد پنج قلوها مربوط به خانواده ویلکینسونز در آمریکا بوده که نزدیک ۱۰ کیلوگرم روی هم وزن داشته اند.
۲ - هم اکنون نزدیک ۱۰۰ سری ۵قلو در ایالات متحده زندگی میکنند.
۳ - والدین پنجقلوها نزدیک به ۳۵۰۰۰ پوشک بچه باید تعویض نمایند.
۴ - اولین سری از پنجقلوها در سال ۱۸۷۵ در ایالات متحده به دنیا آمد که هیچ کدام زنده نماندند
[
[چندقلوزایی چه عوارضی را برای مادر به همراه دارد؟ به دنبال استفاده از روشهای تحریک گذاری و شیوه های درمان ناباروری مثل IVF ، درصد دوقلو یا چندقلوزایی افزایش می یابد که خود می تواند عوارض و مشکلات بارداری را در مادر افزایش دهد.
بعلاوه خطر سقط جنین یا زایمان زودرس نیز در چندقلوزایی افزایش می یابد. براین اساس ، تکنیکی ارائه شده است که کاهش انتخابی جنین ها نامیده می شود.
ما نیز به این بهانه با دکتر محسن معینی ، متخصص زنان و عضو هیات علمی مرکز درمان ناباروری ابن سینا درارتباط با این شیوه به گفتگو نشسته ایم.
● شیوه های معمول جلوگیری از چندقلوزایی چه هستند؟
علت ایجاد چندقلویی ها در دهه گذشته استفاده از داروهای تحریک تخمک گذاری است. در روشهای تحریک تخمک گذاری با روش طبیعی ، برای جلوگیری از چندقلویی شدن می توان تخمدان های فرد را با سونوگرافی مورد بررسی قرار داد و در صورت تشکیل فولیکول های متعدد که خطر چندقلویی شدن را افزایش می دهد ، فرد را از تلاش برای باردار شدن منع کرد.
در روشهای تحریک تخمک گذاری با روشهای آزمایشگاهی مثل IVF ، برای جلوگیری از چندقلو شدن باید تعداد جنین های کمتری را به رحم بیمار منتقل کرد که متقابلا شانس باردار شدن بیمار را نیز کاهش خواهد داد. امروزه در کشورهای غربی به خانمهای زیر ۳۵ سال که از روش IVF استفاده می کنند ، فقط یک جنین انتقال داده می شود و به بالای ۳۵ سال حداکثر ۲ جنین. در ایران نیز برای انتقال جنین ، محدودیت خاصی وجود ندارد.
● چندقلوزایی چه عوارضی را برای مادر به همراه دارد؟
در حاملگی های چندقلویی تقریبا خطر ایجاد همه عوارض و مشکلات بارداری در مادر افزایش می یابد. به عنوان مثال فشار خون حاملگی ، کم خونی ، مسمومیت حاملگی ، دیابت بارداری ، خونریزی های دوران بارداری و پارگی کیسه آب را می توان نام برد. حاملگی های چندقلویی به خودی خود پرخطر هستند و به مراقبت های ویژه نیاز دارند. این حاملگی ها برای خود جنین ها نیز عوارض بیشتری به دنبال دارند. خطر مرده زایی ، مرگ پس از تولد و نوزادان CP که دچار عقب ماندگی ذهنی هستند ، بخصوص زایمان های زودرس در این حاملگی ها بیشتر است.
بسیاری از چندقلوها به علت زایمان زودرس به بستری شدن طولانی مدت در NICU نیاز دارند که برای خودشان خطر عوارض بعدی و برای پدر و مادر مشکلات روحی و مخارج و هزینه های بالا را دربر دارد.
● تشخیص چندقلویی در چه مقطعی از بارداری ممکن است؟
بهترین زمان برای تشخیص چندقلویی ها در ۳ ماهه اول بارداری با سونوگرافی است. بارها شنیده شده است که مادری باردار بوده و تا پس از تولد از چندقلو بودن جنین ها اطلاعی نداشته است.
سونوگرافی در ۳ ماهه اول بخصوص در حدود ۸ تا ۱۰ هفته اگر با دقت کافی انجام شود ، چندقلویی را مشخص و از عوارض بعدی آنها نیز جلوگیری خواهد کرد. تعداد جنین ها اگر از ۲ تا بیشتر باشد ، عوارض بیشتری را در پی خواهد داشت.
مطالعات نشان داده است ، دوقلوها ۸برابر بیشتر از یک قلوها خطر CP دارند ، در صورتی که این میزان در سه قلوها ۴۸ برابر بیشتر است.
چرا کاهش تعداد جنین های چندقلو اهمیت دارد؟ این کاهش با چه تکنیک هایی ممکن است؟
کاهش تعداد جنین ها در رحم مادر ، باعث کاهش عوارض حاملگی های چندقلویی شده و از زایمان زودرس مادر یا خطر سقط شدن زودرس همه جنین ها می کاهد و به سلامت حاملگی با تعداد جنین های کمتر کمک می کند. این روش از سالها پیش در کشورهای غربی انجام می شده ولی در سالهای گذشته با بهبود روش انجام آن خطر سقط پس از آن نیز کاهش یافته است.
در مواردی در چند قلویی ها ممکن است یک یا دو جنین ناهنجاری های مادرزادی داشته باشند یا دچار اختلال کروموزمی باشند که در این صورت می توان فقط آن را پس از تشخیص قطعی کاهش داد و جنین های سالم را نگه داشت.
به عنوان مثال سال گذشته در ۳ مورد بارداری دوقلویی مادران برای بررسی سلامت جنین ها ارجاع شده بودند ، بیماری منگولیسم یا سندرم داون در یکی از جنین های آنها تشخیص داده شد و تشخیص بیماری با کشت مایع جنینی آنها قطعی شد.
پس جنین هایی که بیمار بودند کاهش داده شدند ولی جنین های سالم دست نخورده باقی ماندند. این روش درمانی طبق اطلاعات موجود برای اولین بار در ایران انجام می شود و کاهش انتخابی جنین ها selective reduction نامیده می شود.
از جزییات این تکنیک برایمان بگویید. مراحل آن چگونه و در چه مقطع از بارداری انجام می گیرد؟
این تکنیک در کاهش جنین ها از طریق شکم یا واژینال انجام می شود. در این روش ابتدا طریقه قرار گرفتن ساکهای (جنین اولیه) حاملگی در رحم مادر با سونوگرافی به دقت بررسی می شود. پس زمان انجام عمل که بهترین زمان برای دستیابی به جنین های موردنظر بدون آسیب به ساکهای حاملگی دیگر است ، تعیین می شود. در زمان انجام عملی که بین هفته های ۹ تا حداکثر ۱۳ حاملگی است جنین های مورد نظر تحت کنترل سونوگرافی با استفاده از بی حسی موضعی در مادر، با به کار بردن سوزن های بسیار بلند و تزریق داروهای خاص کاهش داده می شوند و همیشه نتیجه عملی به پدر و مادر نشان داده می شود.
● آیا اجرای این تکنیک عوارضی به همراه ندارد؟
انجام آن با خطرات و عوارضی می تواند همراه باشد ، چرا که از سوزن های بسیار بلندی که وارد شکم مادر شده و سپس وارد رحم می شود استفاده می شود و این سوزنها می تواند در مسیر خود باعث صدمات جانبی به احشائ دیگر مادر شود. بنابراین توصیه می شود فقط افرادی که انجام تکنیک های مشابه را از قبل دارند، از این عمل استفاده کنند. تنها عارضه ای که مادران مورد درمان در معرض آن هستند ، سقط حاملگی است که در مطالعات بین المللی میزان آن ۶ تا ۱۲ درصد ذکر شده و برای بیماران آمار قابل توجهی است ، چرا که بیشتر آنها هزینه های هنگفتی را صرف کرده اند تا از روشهای لقاح آزمایشگاهی باردار شوند و حال باید به طور مجدد در خطر ۶ تا ۱۲ درصد سقط قرار گیرند تا تعداد جنین های آنها کاهش داده شود.
خوشبختانه تجربیات ما در مرکز ناباروری ابن سینا در این مورد بی نظیر است و درصد موفقیت ما پس از کاهش جنین ها بسیار بالاست بدین معنی که تا به حال سقط مستقیم پس از انجام کاهش جنین ها نداشته ایم.
از مواردی که در دنیا بی نظیر است ، کاهش جنین ها در یک بارداری ۱۱ قلویی است که ۹ عدد جنین کاهش داده شده و ۲ عدد باقی ماندند ، همچنین کاهش انتخابی جنین هایی که ناهنجاری مادرزادی یا اختلال کروموزومی دارند در این مرکز امکان پذیر است.
توصیه می کنم مادرانی که نگران ایجاد حامگی های چندقلویی هستند ، باید آن را با پزشک خود در میان گذارند و پزشکان می توانند در روشهای تحریک تخمدانی از روش طبیعی در صورت زیاد بودن تخمک ها ، بیمار را از تلاش برای باردارشدن منع کنند و در روشهای تحریک تخمدانی آزمایشگاهی اگر بیمار نگران چند قلویی است ، باید در انتقال بیش از ۲ جنین به رحم خودداری کرد.
منبع : تبیان
شرح موضوع 
