•
علل بروز هموروئيد
هموروئيد که بيماري بسيار شايعی است ( تا ۵۰ سالگي دست کم ۵۰ درصد مردم آن را تجربه کرده اند ) علت هاي متعددي دارد . فشار ناشي از حاملگي و زاميان عمده ترين دليل بروز هموروئيد در زنان جوان است . يبوست ، به خصوص يبوست شديد و طولاني که با زور زدن هنگام دفع همراه است ، اسهال ، مصرف مداوم ، و زياد ملين ها ، حالات ايستادن و نشستن هاي طولاني و تغذيه ناکافي با مواد فيبري ، عدم تحرک کافي که منجر به کاهش قدرت عضلاني عضلات ناحيه ي لگن مي شود و عوامل زمينه اي يا ژنتيکي از علل ايجاد هموروئيد هستند .
مشخص گرديده است که در افراد مبتلا به هموروئيد داخلي فشار داخلي ناحيه مقعد در حال استراحت بيش از ميزان طبيعي بوده و همراه با امواج غيرطبيعي است .
•انواع هموروئيد
هموروئيد بر اساس محل قرارگيري ، به سه نوع داخلي ، خارجي و داخلي - خارجي تقسيم مي گردد:
هموروئيد داخلي : بالاي « خط آنورکتال » قرار دارد . گشاد شدن و پرخوني عروق اين شبکه نهايتاً مي تواند به تشکيل لخته ، تورم و زخم در ديواره ي عروق و خونريزي منجر شود .
هموروئيد داخلي را همچنين در درجه بندي چهارتايي ، درجه ي چهار نيز اطلاق مي نمايند . هموروئيد درجه يک وضعيتي است که به کانال آنال محدود مي گردد . درجه ي دو مي تواند به کانال آنال نزول کند ولي به تدريج به سر جاي خود برميگردد .
هموروئيد درجه سه با دست به داخل آنال بر ميگردد . هموروئيد درجه چهار دچار پرولاپس شده يعني از محل خودافتادگي پيدا کرده و به داخل برنمي گردد .
هموروئيد خارجي به تورم پوست و عروق خوني اطراف مقعد اطلاق مي گردد . در اين حالت چنانچه لخته خوني در اين ناحيه ايجاد شده باشد که بسيار دردناک نيز هست ، نوع ترومبوزه را ايجاد مي کند . هموروئيد خارجي از داخل توسط بافت پوستي پوشيده شده است . چنانچه اين « پوست » توسط وضعيت ترومبوزه ( تجمع لخته خوني ) کشيده شود ، درد شديد و ناگهاني ايجاد مي کند .
هموروئيد داخلي - خارجي : گاهي هر دو نوع داخلي و خارجي با هم بروزمي کنند که آن را نوع مختلط نيز مي نامند .
•علائم
علائم معمول عبارتند از :
احساس ناراحتي به خصوص هنگام دفع ، خارش که همواره انعکاسي از يک التهاب متوسط است ، درد مشخص يا درد مبهم ، سوزش به شکل خون روشن ، قبل ، بعد و يا هنگام دفع مدفوع ، خونريزي مزمن از هموروئيد داخلي گاهي مي تواند آن قدر شديد باشد که باعث کمبود آهن در بدن شود . بيرون زدگي در نوع هموروئيد خارجي که در واقع بيرون افتادگي بافت رکتال از کانال مقعد بوده و در اندازه هاي متفاوت رخ مي دهد . معمولاً بعد از دفع و ايستادن هاي طولاني يا ساير فشارها به اين ناحيه اتفاق مي افتد .
از آنجائيکه علائم هموروئيد مشابه علائم برخي بيماري هاي جدي ناحيه تحتاني دستگاه گوارش و کولون است ، توصيه مي شود در موارد زير از خوددرماني پرهيز و هر چه سريعتر به پزشک مراجعه گردد :
-خونريزي قابل توجه
-وجود خون تيره در مدفوع
-هر نوع تغيير در عادات دفع
-درد شکمي و احساس پري در ناحيه شکم
-کاهش وزن
-تهوع و استفراغ مکرر
-خروج موکوس ( حالت بلغمي )
برخي داروها ممکن است علامت هاي هموروئيد را تشديد کنند . به طور مثال داروهاي ضدانعقاد ، آسپرين ، مسکن و ضدالتهاب هايي مانند ايبوپروفن ( Ibuprofen ) ، داروهاي ضد اسيد حاوي املاح آلومينيوم مثل قرص يا شربت « آلومينيوم ام جي » و مسکن هايي که کدئين دارند مي توانند باعث تشديد يبوست شوند .
•درمان
درمان مشتمل بر انواع غيردارويي و دارويي است .
•درمان غيردارويي
شستشوي کامل ناحيه مقعد بعد از هر اجابت مزاج که خوشبختانه ريشه در آداب روزانه ما دارد و عمل بسيار مفيدي است ، جزو اولين توصيه ها به اين بيماران در کشورهايي است که اين عادت مناسب را ندارند . کمپرس با آب گرم يکي از مؤثرترين روش ها براي بهبود و تسکين علائم است . بدين ترتيب که روزانه ۳ تا ۴ بار به خصوص بعد از هر اجابت مزاج به مدت ۱۵ دقيقه در آب گرم با دماي حدود ۴۵ درجه سانتي گراد بنشينند . براي اين کار مي توان از يک لگن پلاستيکي که به خوبي و کاملاً تميز شده باشد ، استفاده کرد ، استفاده از توالت ايراني در اين موارد به هيچ وجه توصيه نمي شود زيرا با فشاري که وارد مي کند حالت بيرون افتادگي و ساير علائم را تشديد مي نمايد بنابراين اگر در منزل توالت فرنگي موجود نيست مي توان از انواع صندلي هايي که به مدل توالت فرنگي تعبيه شده اند ، استفاده نمود . يکي از مهم ترين اقدامات درماني ، پيشگيري از يبوست و به وجود آمدن مدفوع ساخت است که از عوامل عمده ي ايجاد هموروئيد به شمار مير ود . براي اينکار استفاده از ميزان کافي مواد غذايي حاوي فيبر ، انواع سبزي و ميوه به خصوص ميوه هاي ملين مانند گلابي ، آلو ، انجير و ... نان سبوس دار و نوشيدن مايعات و به خصوص آب کافي در روز ( حدود ۸ ليوان )توصيه مي شود . از آنجاييکه عدم تحرک کافي نيز جزو عوامل ايجاد کننده ي زمينه اي به شمار مي رود گنجاندن نوعي فعاليت بدني مانند پياده روي يا ساير ورزشه هاي ملايم در برنامه ي روزانه پيشنهاد مي شود . در موارد تشديد علائم ، استراحت در حالت دراز کش به طوري که ناحيه پايين کمر بالاتر قرار بگيرد و پرهيز از ايستادن و نشستن طولاني کمک کننده است . نکته ي قبل تأکيد اين است که اقدامات پيشگيرانه ذکر شده بايد همواره و به طور مستمر اجرا شود يعني دايماً بايد از يبوست پيشگيري و مدفوع را نرم نگه داشته و از حالات عمودي پرفشار ( ايستادن و نشستن طولاني ) پرهيز نمود .
هموروئيدهايي که افتادگي و اتساع زيادي پيدا کرده اند ، معمولاً با جراحي درمان مي شوند بدين ترتيب که طي عمل هموروئيدکتومي ( Hemorrhoidectomy ) ناحيه ي آسيب ديده برداشته مي شود . روش هاي غيرجراحي شامل اين مواردند :
-بستن هموروئيد با باند الاستيک ( جزو موفق ترين روش هاست ) . لازم به ذکر است که در اين مورد بايد مراقب عفونت احتمالي بود .
-براي هموروئيدهاي داخلي که مرتب خونريزي و افتادگي پيدا مي کنند ، يکي از مناسب ترين راه ها تزريق يک ماده ي اسکلروزان ( سفت کننده ) به زير مخاط آن ناحيه است .
-روش نسبتاً جديدتر و بسيار نويدبخش ، فوتوکواگولاسيون ( photocoagulation ) است . در اين روش در صورتي که هموروئيد همراه با لخته شدن خون در ناحيه باشد با استفاده از بي حسي موضعي لخته را جدا مي سازند .
•درمانهاي دارويي
مواد دارويي که براي درمان و تخفيف و تسکين علائم هموروئيد به کار مي روند شامل : بي حس کننده هاي موضعي ، تنگ کننده هاي عروقي ، مواد قابض ، ضد عفوني کننده ها ، مواد محافظت کننده ، مسکن ها ، ضد خارش ها و ضدالتهاب ( عمدتاً کورتن ها ) هستند .
بيشتر ترکيبات فوق الذکر جزو داروهاي بدون نسخه يا OTC به شمار مي روند . در بيشتر کشورهاي اروپائي انواع متعددي از محصولات فوق در دسترس است . اخيراً برخي مواد گياهي نيز در فرمول اين داروها به کار مي رود . مصرف بي حس کننده هاي موضعي بايد محدود به ناحيه مقعد و يا قسمت پاييني کانال آنال باشد زيرا در اين نواحي بيشترين اعصاب حسي وجود دارند که اثر گذاري بر روي آنها مي تواند به تسکين درد و سوزش و خارش منجر شود . همچنين بي حس کننده ها مي توانند به راحتي از مخاط رکتال جذب شده و عوارض ناخواسته ي سمي ايجاد کنند در حالي پوست نواحي ذکر شده چنين جذبي ندارد .
تنگ کننده هاي عروقي با منقبض کردن رگ ها ،به تدريج باعث کاهش تورم ، احساس ناراحتي ، خارش و التهاب مي شوند ولي به دليل احتمال بروز عوارض جانبي ناخواسته ، حتي از طريق استفاده جلدي در بيماريهايي مانند فشار خون بالا ، ديابت ، پرکاري تيروئيد ، بزرگي پروستات و بيماران مصرف کننده برخي داروهاي اعصاب ( مانند ضدافسردگي ها ) مصرف محدودتري دارند . مواد محافظت کننده ، مانند لانولين ، روغن معدني ، وازلين و ... با ايجاد يک لايه ي پوششي از تحريک و خشکي ناحيه ي آسيب ديده پيشگيري مي کنند . در حالي که مواد قابض ، مانند اکسيد دوزنگ و کالامين ، با منعقد کردن پروتئين سلول پوست در نتيجه محافظت لايه ي بافت زيرين و کاهش حجم سلول و خشک کردن ناحيه احساس تحريک و سوزش و خارش را تسکين مي دهند .
از آنجائي که اصولاً در مدفوع ميکروارگانيسم هاي فراواني موجود است ، مواد ضدعفوني کننده که به طور عمده از رشد ميکروب ها جلوگيري مي کنند فقط در برخي محصولات ضد هموروئيدي به کار مي روند زيرا هنوز در مورد اينکه چقدر مي توانند مؤثر باشند ، اختلاف نظر وجود دارد.
هموروئيد که بيماري بسيار شايعی است ( تا ۵۰ سالگي دست کم ۵۰ درصد مردم آن را تجربه کرده اند ) علت هاي متعددي دارد . فشار ناشي از حاملگي و زاميان عمده ترين دليل بروز هموروئيد در زنان جوان است . يبوست ، به خصوص يبوست شديد و طولاني که با زور زدن هنگام دفع همراه است ، اسهال ، مصرف مداوم ، و زياد ملين ها ، حالات ايستادن و نشستن هاي طولاني و تغذيه ناکافي با مواد فيبري ، عدم تحرک کافي که منجر به کاهش قدرت عضلاني عضلات ناحيه ي لگن مي شود و عوامل زمينه اي يا ژنتيکي از علل ايجاد هموروئيد هستند .
مشخص گرديده است که در افراد مبتلا به هموروئيد داخلي فشار داخلي ناحيه مقعد در حال استراحت بيش از ميزان طبيعي بوده و همراه با امواج غيرطبيعي است .
•انواع هموروئيد
هموروئيد بر اساس محل قرارگيري ، به سه نوع داخلي ، خارجي و داخلي - خارجي تقسيم مي گردد:
هموروئيد داخلي : بالاي « خط آنورکتال » قرار دارد . گشاد شدن و پرخوني عروق اين شبکه نهايتاً مي تواند به تشکيل لخته ، تورم و زخم در ديواره ي عروق و خونريزي منجر شود .
هموروئيد داخلي را همچنين در درجه بندي چهارتايي ، درجه ي چهار نيز اطلاق مي نمايند . هموروئيد درجه يک وضعيتي است که به کانال آنال محدود مي گردد . درجه ي دو مي تواند به کانال آنال نزول کند ولي به تدريج به سر جاي خود برميگردد .
هموروئيد درجه سه با دست به داخل آنال بر ميگردد . هموروئيد درجه چهار دچار پرولاپس شده يعني از محل خودافتادگي پيدا کرده و به داخل برنمي گردد .
هموروئيد خارجي به تورم پوست و عروق خوني اطراف مقعد اطلاق مي گردد . در اين حالت چنانچه لخته خوني در اين ناحيه ايجاد شده باشد که بسيار دردناک نيز هست ، نوع ترومبوزه را ايجاد مي کند . هموروئيد خارجي از داخل توسط بافت پوستي پوشيده شده است . چنانچه اين « پوست » توسط وضعيت ترومبوزه ( تجمع لخته خوني ) کشيده شود ، درد شديد و ناگهاني ايجاد مي کند .
هموروئيد داخلي - خارجي : گاهي هر دو نوع داخلي و خارجي با هم بروزمي کنند که آن را نوع مختلط نيز مي نامند .
•علائم
علائم معمول عبارتند از :
احساس ناراحتي به خصوص هنگام دفع ، خارش که همواره انعکاسي از يک التهاب متوسط است ، درد مشخص يا درد مبهم ، سوزش به شکل خون روشن ، قبل ، بعد و يا هنگام دفع مدفوع ، خونريزي مزمن از هموروئيد داخلي گاهي مي تواند آن قدر شديد باشد که باعث کمبود آهن در بدن شود . بيرون زدگي در نوع هموروئيد خارجي که در واقع بيرون افتادگي بافت رکتال از کانال مقعد بوده و در اندازه هاي متفاوت رخ مي دهد . معمولاً بعد از دفع و ايستادن هاي طولاني يا ساير فشارها به اين ناحيه اتفاق مي افتد .
از آنجائيکه علائم هموروئيد مشابه علائم برخي بيماري هاي جدي ناحيه تحتاني دستگاه گوارش و کولون است ، توصيه مي شود در موارد زير از خوددرماني پرهيز و هر چه سريعتر به پزشک مراجعه گردد :
-خونريزي قابل توجه
-وجود خون تيره در مدفوع
-هر نوع تغيير در عادات دفع
-درد شکمي و احساس پري در ناحيه شکم
-کاهش وزن
-تهوع و استفراغ مکرر
-خروج موکوس ( حالت بلغمي )
برخي داروها ممکن است علامت هاي هموروئيد را تشديد کنند . به طور مثال داروهاي ضدانعقاد ، آسپرين ، مسکن و ضدالتهاب هايي مانند ايبوپروفن ( Ibuprofen ) ، داروهاي ضد اسيد حاوي املاح آلومينيوم مثل قرص يا شربت « آلومينيوم ام جي » و مسکن هايي که کدئين دارند مي توانند باعث تشديد يبوست شوند .
•درمان
درمان مشتمل بر انواع غيردارويي و دارويي است .
•درمان غيردارويي
شستشوي کامل ناحيه مقعد بعد از هر اجابت مزاج که خوشبختانه ريشه در آداب روزانه ما دارد و عمل بسيار مفيدي است ، جزو اولين توصيه ها به اين بيماران در کشورهايي است که اين عادت مناسب را ندارند . کمپرس با آب گرم يکي از مؤثرترين روش ها براي بهبود و تسکين علائم است . بدين ترتيب که روزانه ۳ تا ۴ بار به خصوص بعد از هر اجابت مزاج به مدت ۱۵ دقيقه در آب گرم با دماي حدود ۴۵ درجه سانتي گراد بنشينند . براي اين کار مي توان از يک لگن پلاستيکي که به خوبي و کاملاً تميز شده باشد ، استفاده کرد ، استفاده از توالت ايراني در اين موارد به هيچ وجه توصيه نمي شود زيرا با فشاري که وارد مي کند حالت بيرون افتادگي و ساير علائم را تشديد مي نمايد بنابراين اگر در منزل توالت فرنگي موجود نيست مي توان از انواع صندلي هايي که به مدل توالت فرنگي تعبيه شده اند ، استفاده نمود . يکي از مهم ترين اقدامات درماني ، پيشگيري از يبوست و به وجود آمدن مدفوع ساخت است که از عوامل عمده ي ايجاد هموروئيد به شمار مير ود . براي اينکار استفاده از ميزان کافي مواد غذايي حاوي فيبر ، انواع سبزي و ميوه به خصوص ميوه هاي ملين مانند گلابي ، آلو ، انجير و ... نان سبوس دار و نوشيدن مايعات و به خصوص آب کافي در روز ( حدود ۸ ليوان )توصيه مي شود . از آنجاييکه عدم تحرک کافي نيز جزو عوامل ايجاد کننده ي زمينه اي به شمار مي رود گنجاندن نوعي فعاليت بدني مانند پياده روي يا ساير ورزشه هاي ملايم در برنامه ي روزانه پيشنهاد مي شود . در موارد تشديد علائم ، استراحت در حالت دراز کش به طوري که ناحيه پايين کمر بالاتر قرار بگيرد و پرهيز از ايستادن و نشستن طولاني کمک کننده است . نکته ي قبل تأکيد اين است که اقدامات پيشگيرانه ذکر شده بايد همواره و به طور مستمر اجرا شود يعني دايماً بايد از يبوست پيشگيري و مدفوع را نرم نگه داشته و از حالات عمودي پرفشار ( ايستادن و نشستن طولاني ) پرهيز نمود .
هموروئيدهايي که افتادگي و اتساع زيادي پيدا کرده اند ، معمولاً با جراحي درمان مي شوند بدين ترتيب که طي عمل هموروئيدکتومي ( Hemorrhoidectomy ) ناحيه ي آسيب ديده برداشته مي شود . روش هاي غيرجراحي شامل اين مواردند :
-بستن هموروئيد با باند الاستيک ( جزو موفق ترين روش هاست ) . لازم به ذکر است که در اين مورد بايد مراقب عفونت احتمالي بود .
-براي هموروئيدهاي داخلي که مرتب خونريزي و افتادگي پيدا مي کنند ، يکي از مناسب ترين راه ها تزريق يک ماده ي اسکلروزان ( سفت کننده ) به زير مخاط آن ناحيه است .
-روش نسبتاً جديدتر و بسيار نويدبخش ، فوتوکواگولاسيون ( photocoagulation ) است . در اين روش در صورتي که هموروئيد همراه با لخته شدن خون در ناحيه باشد با استفاده از بي حسي موضعي لخته را جدا مي سازند .
•درمانهاي دارويي
مواد دارويي که براي درمان و تخفيف و تسکين علائم هموروئيد به کار مي روند شامل : بي حس کننده هاي موضعي ، تنگ کننده هاي عروقي ، مواد قابض ، ضد عفوني کننده ها ، مواد محافظت کننده ، مسکن ها ، ضد خارش ها و ضدالتهاب ( عمدتاً کورتن ها ) هستند .
بيشتر ترکيبات فوق الذکر جزو داروهاي بدون نسخه يا OTC به شمار مي روند . در بيشتر کشورهاي اروپائي انواع متعددي از محصولات فوق در دسترس است . اخيراً برخي مواد گياهي نيز در فرمول اين داروها به کار مي رود . مصرف بي حس کننده هاي موضعي بايد محدود به ناحيه مقعد و يا قسمت پاييني کانال آنال باشد زيرا در اين نواحي بيشترين اعصاب حسي وجود دارند که اثر گذاري بر روي آنها مي تواند به تسکين درد و سوزش و خارش منجر شود . همچنين بي حس کننده ها مي توانند به راحتي از مخاط رکتال جذب شده و عوارض ناخواسته ي سمي ايجاد کنند در حالي پوست نواحي ذکر شده چنين جذبي ندارد .
تنگ کننده هاي عروقي با منقبض کردن رگ ها ،به تدريج باعث کاهش تورم ، احساس ناراحتي ، خارش و التهاب مي شوند ولي به دليل احتمال بروز عوارض جانبي ناخواسته ، حتي از طريق استفاده جلدي در بيماريهايي مانند فشار خون بالا ، ديابت ، پرکاري تيروئيد ، بزرگي پروستات و بيماران مصرف کننده برخي داروهاي اعصاب ( مانند ضدافسردگي ها ) مصرف محدودتري دارند . مواد محافظت کننده ، مانند لانولين ، روغن معدني ، وازلين و ... با ايجاد يک لايه ي پوششي از تحريک و خشکي ناحيه ي آسيب ديده پيشگيري مي کنند . در حالي که مواد قابض ، مانند اکسيد دوزنگ و کالامين ، با منعقد کردن پروتئين سلول پوست در نتيجه محافظت لايه ي بافت زيرين و کاهش حجم سلول و خشک کردن ناحيه احساس تحريک و سوزش و خارش را تسکين مي دهند .
از آنجائي که اصولاً در مدفوع ميکروارگانيسم هاي فراواني موجود است ، مواد ضدعفوني کننده که به طور عمده از رشد ميکروب ها جلوگيري مي کنند فقط در برخي محصولات ضد هموروئيدي به کار مي روند زيرا هنوز در مورد اينکه چقدر مي توانند مؤثر باشند ، اختلاف نظر وجود دارد.
** براي ديدن تصاوير اين بيماري اینجا کليک کنيد.
شرح موضوع 
