بيوگرافى جنين:
توجه و دقت به مراحل مختلف زندگى جنين، اعتقاد و يقين ما را به حكمت و قدرت بىپايان الهى بيشتر نموده، معلوم مىكند كه چه نظم دقيق و شگفتانگيزى بر خلقت الهى حكمفرماست. شكلگيرى جنين از ابتدا تا پايان دوره حاملگى و سپس روند زايمان از عجايب خلقت و حكمت بىنظير خداوند است. از آنجا كه روند رشد و تقسيمات سلولى جنين و تكامل تدريجى وجود چند ميليمترى، بسيار دقيق و جالب است، شرح مختصرى از نه ماه زندگى جنينى را بيان مىكنيم:
پس از اينكه سلول تخم يا «زايگوت» تشكيل شد، سى ساعت بعد از لقاح به مرحله دو سلولى مىرسد و چهل تا پنجاه ساعت بعد از لقاح تقريبا به چهار سلول تقسيم مىشود. وقتى به مرحله دوازده تا شانزده سلولى رسيد ـ يعنى روز سوم يا چهارم ـ به شكل دانه توت در مىآيد و در اين مرحله به داخل حفره رحم مىرسد. روز هفتم بعد از لقاح اين موجود بسيار كوچك در ديواره رحم جايگزين مىشود تا ارتباط غذايى خود را از طريق جفت با مادر آغاز نمايد. روز هشتم سه لايه زاييده به نامهاى «اكتودرم ـ آندودرم و مزودرم» تشكيل مىشوند. روز نهم حفرههاى متعددى در جنين ايجاد مىشود و سپس روز يازده تا دوازده جريان خون رحمى ـ جفتى جنين برقرار مىگردد ... و سرانجام، تا پايان ماه دوم حاملگى، تمام قسمتهاى خارجى بدن جنين بطور كامل مشخص مىشوند و هر كدام از سه لايه زاييده در جهت مخصوص به خود شروع به تغيير و تكامل نموده، بافتها و اعضاى بخصوصى را به وجود مىآورد، بطورى كه تا پايان اين دوره، تمام دستگاههاى اصلى بدن ساخته مىشود.
قلب و عروق جنين تقريبا از اواسط هفته سوم از لايه زاييده مزودرم مشتق و شروع به تكامل مىكنند. همچنين بافت همبند، غضروف، استخوان و مفاصل، ماهيچهها، سلولهاى خونى و لنفى، كليهها، غدد تناسلى، طحال ـ قشر غدد فوق كليوى از لايه مزودرم تشكيل مىشوند.
لايه آنودرم تا آخر ماه اول، پوشش سطح داخلى روده اوليه، پوشش مجراى تنفس، پوشش گوش ميانى و شيپور استاش، پوشش قسمتى از مثانه و پيشابراه، پارانشيم لوزهها، تيروئيد و پاراتيروئيد، تيموس، كبد و لوزالمعده را ايجاد مىنمايد.
سرانجام، لايه اكتودرم تا آخر هفته چهارم دستگاه عصبى مركزى، اعصاب محيطى، پوشش حسى ارگانهاى حساس شنوايى، قسمت مركزى غدد فوقكليوى، پوشش قسمت قدامى دهان و مهبل ـ مو و ناخن، پستانها، هيپوفيز و ميناى دندانها را تشكيل مىدهد.
شكل خارجى جنين در ماه دوم تكامل:
شكل ظاهرى جنين در ماه دوم، ارتباط زيادى با تشكيل دست، پا، صورت، گوش، بينى و چشمهاى جنين دارد. طول فرق سر تا دنبالچه جنين در ماه دوم در حدود 28 ـ 30 ميليمتر است.
در آغاز هفته پنجم، دست و پا به صورت جوانههاى پارومانندى تشكيل مىشوند. با رشد بيشتر جنين، انتهاى پايينى اين جوانهها پهن مىگردد و از قسمت بالايى متمايز مىشود، ولى قسمت بالايى استوانهاى شكل مىگردد و با ايجاد يك حلقه تنگ بين اين دو قسمت، مچ پا يا مچ دست به وجود مىآيد. بزودى چهار ناودان شعاعمانند، پنج قسمت ضخيمتر را در قسمت انتهايى جوانهها مشخص مىكند كه بعدها انگشتان دست و پا را تشكيل مىدهند.
تا اين هنگام هنوز اعضاى تناسلى خارجى نامشخص است. بنابراين نمىتوان جنس جنين را از روى شكل خارجى آن تعيين كرد.
هر ماه جنينى برابر 28 روز است و مدت زندگى جنين از لقاح تا هنگام تولد، به طور متوسط ده ماه جنينى يا 280 روز است. از شروع ماه سوم به بعد، رشد بدن جنين به سرعت انجام مىگيرد. اين در حالى است كه اختصاصى شدن و تمايز بافتها و اندامها اهميت كمترى دارند؛ آنچه در سه ماهه اول زندگى جنين، اهميت دارد پيشگيرى از علل و عواملى است كه تشكيل و تمايز و اختصاصى شدن اعضا و اندامها را به خطر مىاندازد و منجر به نقايص مادرزادى مىشود.
در طول ماه سوم، صورت جنين شباهت بيشترى به انسان پيدا مىكند. چشمها كه ابتدا در دو طرف سر بودند، در قسمت جلوى صورت قرار مىگيرند. گوشها در محل اصلى خود يعنى در دو طرف سر قرار مىگيرند. اندازه دست و پا متناسب مىشود، ولى هنوز پاها اندكى كوتاهترند و نسبت به دستها تكامل كمترى يافتهاند. در ماه سوم، اعضاى تناسلى خارجى مشخص شدهاند، به طورى كه در آخر ماه سوم جنسيت جنين قابل تشخيص است.
در طول ماه چهارم و پنجم رشد قدى جنين سريعتر مىشود و در پايان نيمه اول زندگى جنينى، قد جنين به 23 سانتيمتر مىرسد، ولى وزن جنين هنوز كم است و در پايان ماه پنجم كمتر از پانصد گرم وزن دارد. مادر، حركات جنين را به طور معمول در ماه پنجم حس مىكند. وزن جنين در طول نيمه دوم زندگى داخل رحمى به طور قابل توجهى افزايش مىيابد. پوست جنين ابتدا به علت فقدان چربى زير جلدى، چروكدار است، ولى بعد عادى مىشود. يك جنين طبيعى، در موقع تولد حدود پنجاه سانتيمتر قد و حدود 2/3 كيلوگرم وزن دارد.
نویسنده : دكتر آذر آذرى ـ دكتر حسين برهانى
منبع :
مجله پیام زن 
شرح موضوع 
