رژیم غذایی و درمان بیش فعالی کودکان
بيش فعالي يك اختلال رفتاري شايع است كه حدود 8 تا 10 درصد از كودكان سنين پيش دبستاني به آن مبتلا هستند.
احتمال ابتلا به اين اختلال در پسران 3 برابر بيشتر از دختران است، اما علت اين تفاوت هنوز ناشناخته است . مطالعات فراواني روي نقش عوامل تغذيه اي در بيش فعالي كودكان مبتلا انجام شده است كه نتايج برخي از آنها را مرور مي‌كنيم.
1- اسیدهای چرب ضروری:
تحقیقات بسیاری نشان داده اند که غلظت اسیدهای چرب "امگا-3" و "امگا-6" در این افراد به مقدار زیادی پایین تر است و این کودکان، علائم کمبود اسیدهای چرب ضروری مانند تشنگی زیاد را نشان می دهند بهترين منبع اسيد‌هاي چرب امگا -3 ، ماهي‌هاي آزاد مثل سالمون، ساردين، ميگو و شاه ماهي است و منابع اسيد‌هاي چرب امگا-6، كنجد، تخمه كدو تنبل و تخمه آفتابگردان هستند. ديگر منابع اسيد‌هاي چرب ضروري (امگا- 3 و امگا- 6 ) آجيل‌ها، لوبياي سويا ، روغن بادام زميني و روغن زيتون است
2- روی
مطالعات يافته‌هاي مختلف ارتباط بين كمبود روي و بيش فعالي را نشان داده است، به طوري كه سطح سرمي روي در كودكان مبتلا به بيش فعالي به طور قابل توجهي پايين تر از كودكان طبيعي بوده است.كمبود روي در كودكان مشكلاتي از قبيل خشونت،كج خلقي،گريه‌هاي زياد، بيزاري و نفرت و ناتواني در تمركز را ايجاد مي كند. گوشت، ماكيان، شير و محصولات لبني 80درصد كل ميزان روي غذايي را تشكيل مي دهند. انواع سايرگوشت‌ها، جگر، پنير، غلات كامل، لوبياهاي خشك، مغزها و محصولات سويا نيز منابع نسبتا خوب روي هستند.
3- کلسیم
كمبود كلسيم ممكن است بيش فعالي را به وجود آورد. بنابر اين مي توان با تنظيم يك برنامه غذايي مناسب حاوي كلسيم نظير شير، پنير، نان، بستني، ماست، سبزيجات برگ سبز مانند كلم، برگ‌هاي سبز شلغم، يا مكمل‌هاي كلسيم، اين كمبود را بر طرف كرد.
4- ویتامین B6:
ویتامین B6 یک کوفاکتور ضروری برای اغلب مسیرهای متابولیکی اسیدهای آمینه، شامل مسیرهای دکربوکسیلاسیون برای دوپامین، آدرنالین، وسروتونین می باشد. از این طریق، ویتامین های گروه B سبب بهبود رفتار در برخی کودکان مبتلا به ADHD شده است. در برخی کودکان بیش فعال، سطح سروتونین خون پایین است، در نتیجه دوز بالای ویتامین B6 با افزایش میزان سروتونین خون سبب بهبود علائم می شود.
این ویتامین در گوشتها ،غلات کامل (بخصوص گندم ) ،سبزیجات و مغزها یافت می شود .
5- آهن:
کمبود آهن، دقت و توجه را به میزان قابل توجهی کاهش داده و به مکمل یاری پاسخ مثبت می دهد. برخی مطالعات نشان داد که با مکمل یاری آهن، 30 درصد بهبود در این کودکان مشاهده شده است.
بهترین منبع آهن جگر ،غذاهای دریایی ،قلب ،کلیه گوشت کم چرب و ماکیان و ماهی می باشد .
غذاهایی که باید از خوردن آن ها اجتناب نمود عبارت اند از:
1- شكر
يافته‌هاي برخي از مطالعات نشان داده اند كه مصرف شكر ممكن است سطح آدرنالين را در كودكان به ميزان 10 برابر افزايش دهد. بنابراين اين نتايج بيانگر ارتباط مستقيم بين رفتارهاي خشونت آميز با دريافت شكر بالاست. ويتامين‌هاي گروه B :كمبود ويتامين‌هاي گروه B در كودكان بيش فعال شايع است. نتايج يك مطالعه روي 27 كودك مبتلا به بيش فعالي نشان داد كه مصرف روزانه 200 تا 300 گرم فسفاتيديل سرين به مدت 2ماه منجر به بهبودي قابل توجهي -92درصد- در ظرفيت يادگيري و رفتاري آنان شده است . اگرچه اغلب شکر به عنوان علتی برای بیش فعالی ذکر می شود،اما مطالعات کنترل شده، تاثیرات منفی آن را بر روی رفتار اثبات ننموده اند. گرچه شواهد اندکی موید تاثیر شکر بر روی رفتار است، اما باید فواید کاهش مصرف شکر را مد نظر داشت.
غلات صبحانه، نان جو، برنج، ماکارونی و سیب زمینی از مواد غذایی نشاسته ای هستند که عوارض جانبی ندارند.
2 - بادام، سیب، زردآلو، کشمش، هلو، آلو، پرتقال، توت، گوجه فرنگی و خیار (حاوی سالیسیلات های طبیعی).
3 - رنگ ها مانند تارترازین (نوعی رنگ غذایی به رنگ نارنجی) که در غذاهای آماده بسته بندی شده، آدامس، شکلات، آب لیمو، سس ها، کمپوت ها، کنسرو نخودفرنگی، نوشابه های گازدار وجود دارد.
4 - اسید بنزوئیک (نوعی نگهدارنده مواد غذایی)، در مرباها،پوره میوه ها، آب میوه ها، ترشی ها و سس های سالاد استفاده می شود.
5 - نوشابه های گازدار که به دلیل محتوای بالای فسفر آن ها و برهم زدن تعادل کلسیم و فسفر بدن می توانند منجر به بیش فعالی شوند.
6- قهوه، چای، کولا و سایر نوشیدنی های حاوی کافئین می توانند علائم بیماری را تشدید نمایند.
7- افزودني ها
پژوهشگران انگليسي هشدار دادند، غذاهاي حاوي افزودني ها احتمال بروز بيش فعالي را در كودكان افزايش مي دهد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از پايگاه خبري نيوكرالا؛ در اين پژوهش، محققان انگليسي با بررسي 300 كودك دريافتند، نوشيدني هاي حاوي تركيبات افزودني باعث بروز بيش فعالي مي شود، آن ها اعلام كردند، 5 تا 10 درصد از دانش آموزان از اختلال بيش فعالي با علائم كاهش تمركز و فعاليت بسيار رنج مي برند كه اين بيماري در پسران بيش از دختران مشاهده مي شود.
در اين پژوهش آمده است، افزودني هايي چون رنگ هاي مصنوعي، بنزات سديم و مواد موجود در بستني ها نيز خطر بروز بيش فعالي را در كودكان افزايش مي دهد. در پژوهش حاضر، محققان هشدار دادند، والدين بايد از مصرف مواد غذايي حاوي افزودني در كودكان خود جلوگيري كنند.
آلرژي‌هاي غذايي
آلرژي‌هاي غذايي مي توانند باعث بروز نشانه‌هايي از بيش فعالي شوند براي مثال : شكر، شكلات، تخم مرغ،گندم ، رنگ‌ها، طعم دهنده‌ها، افزودني‌ها و ذرت. (در حال حاضر حذف اين مواد از برنامه غذايي كودكان آسان نيست زيرا به راحتي در دسترس كودكان است.)اگر اين مواد غذايي را تا 2 هفته حذف كنيم بعد از 2 هفته هر 2روز در ميان مي توانيم به غذاي كودك هر كدام را اضافه كنيم. به‌وسيله حذف كردن اين مواد از برنامه غذايي و بازگرداندن آن بعد از مدتي مي توانيد تشخيص دهيد كه آيا كودكان نشانه‌هايي از بيش فعالي دارند يا خير ؟
توصيه‌هاي تغذيه اي براي كودكان مبتلا به بيش فعالي
رژيم كم شكر، پرهيز از خوردن قندهاي ساده و شيريني‌ها
· استفاده بيشتر از پروتئين‌ها مثل مرغ، تخم مرغ، گوشت قرمز
· حذف يا كاهش آلرژن‌هاي غذايي مثل: بادام زميني، تخم مرغ، شكلات، پنير، شكر، گندم، سويا، گيلاس، آلبالو، توت فرنگي،كشمش، نوشابه‌ها، هلو، آلو، پرتقال، بيسكويت، سيب، توت، گوجه فرنگي، خيار، آدامس، سس، آبليمو، كنسروها، مربا، ترشي، كمپوت‌ها، قهوه و چاي .
· درمان كمبودهاي تغذيه اي و استفاده از مكمل‌هاي غذايي
· حذف يا كاهش افزودني‌هاي خوراكي و رنگ‌هاي مصنوعي مثل : بادام بو داده ، ادويه‌هاي معطر ، آبنبات‌ها، كيك‌ها، دسرها، غلات صبحانه و نوشابه‌ها
· استفاده از منابع غذايي حاوي امگا- 3 مانند ماهي ، روغن زيتون و گردو در برنامه غذايي روزانه
· استفاده از ميوه و سبزي تازه
· حذف غذاهاي سرخ شده محدوديت مصرف فرآورده‌هاي لبني
· حذف كاكائو، شكلات‌هاي حاوي قهوه ونسكافه، نوشابه‌هاي رنگي، چيپس و پفك
· افزايش مصرف آب
نکات مهم:
تجمع فلزات سمی همانند سرب، آرسنیک، آلومینیوم، جیوه، یا کادمیوم نیز می تواند سبب مشکلاتی در یادگیری و رفتار کودکان شود. سرب می تواند سبب تخریب ادراک و رفتار کودکان شود. بر اساس تحقیقات، اصلاح سطح سرب بدن ( از طریق مواد شلاته کننده مانند ویتامین)، در کودکان بیش فعالی که میزان سرب بالاتری داشتند، موجب بهبود رفتار قابل ملاحظه ای گردید.
مصرف مکرر آنتی بیوتیک ها ( به ویژه برای عفونت های گوش) در دوران کودکی می تواند سبب عدم تعادل باکتری های مفید در کودکان و در نتیجه علائم جسمانی و تغییرات رفتاری در آن ها شود. مصرف پروبیوتیک مناسب به همراه یک رژیم کم شکر و بدون کربوهیدرات های تصفیه شده می تواند در برقراری مجدد این تعادل موثر باشد.
احتمال خطر کمبودهای حاشیه ای برخی ریز مغذی ها در کودکان مبتلا به ADHD، به دلیل عادات غذایی نامعقول و کاهش اشتهای ناشی از درمان با داروهای محرک بیشتر است.
منبع : معاونت غذا و دارو دانشکده علوم پزشکی اصفهان
بيش فعالي يك اختلال رفتاري شايع است كه حدود 8 تا 10 درصد از كودكان سنين پيش دبستاني به آن مبتلا هستند.
احتمال ابتلا به اين اختلال در پسران 3 برابر بيشتر از دختران است، اما علت اين تفاوت هنوز ناشناخته است . مطالعات فراواني روي نقش عوامل تغذيه اي در بيش فعالي كودكان مبتلا انجام شده است كه نتايج برخي از آنها را مرور مي‌كنيم.
1- اسیدهای چرب ضروری:
تحقیقات بسیاری نشان داده اند که غلظت اسیدهای چرب "امگا-3" و "امگا-6" در این افراد به مقدار زیادی پایین تر است و این کودکان، علائم کمبود اسیدهای چرب ضروری مانند تشنگی زیاد را نشان می دهند بهترين منبع اسيد‌هاي چرب امگا -3 ، ماهي‌هاي آزاد مثل سالمون، ساردين، ميگو و شاه ماهي است و منابع اسيد‌هاي چرب امگا-6، كنجد، تخمه كدو تنبل و تخمه آفتابگردان هستند. ديگر منابع اسيد‌هاي چرب ضروري (امگا- 3 و امگا- 6 ) آجيل‌ها، لوبياي سويا ، روغن بادام زميني و روغن زيتون است
2- روی
مطالعات يافته‌هاي مختلف ارتباط بين كمبود روي و بيش فعالي را نشان داده است، به طوري كه سطح سرمي روي در كودكان مبتلا به بيش فعالي به طور قابل توجهي پايين تر از كودكان طبيعي بوده است.كمبود روي در كودكان مشكلاتي از قبيل خشونت،كج خلقي،گريه‌هاي زياد، بيزاري و نفرت و ناتواني در تمركز را ايجاد مي كند. گوشت، ماكيان، شير و محصولات لبني 80درصد كل ميزان روي غذايي را تشكيل مي دهند. انواع سايرگوشت‌ها، جگر، پنير، غلات كامل، لوبياهاي خشك، مغزها و محصولات سويا نيز منابع نسبتا خوب روي هستند.
3- کلسیم
كمبود كلسيم ممكن است بيش فعالي را به وجود آورد. بنابر اين مي توان با تنظيم يك برنامه غذايي مناسب حاوي كلسيم نظير شير، پنير، نان، بستني، ماست، سبزيجات برگ سبز مانند كلم، برگ‌هاي سبز شلغم، يا مكمل‌هاي كلسيم، اين كمبود را بر طرف كرد.
4- ویتامین B6:
ویتامین B6 یک کوفاکتور ضروری برای اغلب مسیرهای متابولیکی اسیدهای آمینه، شامل مسیرهای دکربوکسیلاسیون برای دوپامین، آدرنالین، وسروتونین می باشد. از این طریق، ویتامین های گروه B سبب بهبود رفتار در برخی کودکان مبتلا به ADHD شده است. در برخی کودکان بیش فعال، سطح سروتونین خون پایین است، در نتیجه دوز بالای ویتامین B6 با افزایش میزان سروتونین خون سبب بهبود علائم می شود.
این ویتامین در گوشتها ،غلات کامل (بخصوص گندم ) ،سبزیجات و مغزها یافت می شود .
5- آهن:
کمبود آهن، دقت و توجه را به میزان قابل توجهی کاهش داده و به مکمل یاری پاسخ مثبت می دهد. برخی مطالعات نشان داد که با مکمل یاری آهن، 30 درصد بهبود در این کودکان مشاهده شده است.
بهترین منبع آهن جگر ،غذاهای دریایی ،قلب ،کلیه گوشت کم چرب و ماکیان و ماهی می باشد .
غذاهایی که باید از خوردن آن ها اجتناب نمود عبارت اند از:
1- شكر
يافته‌هاي برخي از مطالعات نشان داده اند كه مصرف شكر ممكن است سطح آدرنالين را در كودكان به ميزان 10 برابر افزايش دهد. بنابراين اين نتايج بيانگر ارتباط مستقيم بين رفتارهاي خشونت آميز با دريافت شكر بالاست. ويتامين‌هاي گروه B :كمبود ويتامين‌هاي گروه B در كودكان بيش فعال شايع است. نتايج يك مطالعه روي 27 كودك مبتلا به بيش فعالي نشان داد كه مصرف روزانه 200 تا 300 گرم فسفاتيديل سرين به مدت 2ماه منجر به بهبودي قابل توجهي -92درصد- در ظرفيت يادگيري و رفتاري آنان شده است . اگرچه اغلب شکر به عنوان علتی برای بیش فعالی ذکر می شود،اما مطالعات کنترل شده، تاثیرات منفی آن را بر روی رفتار اثبات ننموده اند. گرچه شواهد اندکی موید تاثیر شکر بر روی رفتار است، اما باید فواید کاهش مصرف شکر را مد نظر داشت.
غلات صبحانه، نان جو، برنج، ماکارونی و سیب زمینی از مواد غذایی نشاسته ای هستند که عوارض جانبی ندارند.
2 - بادام، سیب، زردآلو، کشمش، هلو، آلو، پرتقال، توت، گوجه فرنگی و خیار (حاوی سالیسیلات های طبیعی).
3 - رنگ ها مانند تارترازین (نوعی رنگ غذایی به رنگ نارنجی) که در غذاهای آماده بسته بندی شده، آدامس، شکلات، آب لیمو، سس ها، کمپوت ها، کنسرو نخودفرنگی، نوشابه های گازدار وجود دارد.
4 - اسید بنزوئیک (نوعی نگهدارنده مواد غذایی)، در مرباها،پوره میوه ها، آب میوه ها، ترشی ها و سس های سالاد استفاده می شود.
5 - نوشابه های گازدار که به دلیل محتوای بالای فسفر آن ها و برهم زدن تعادل کلسیم و فسفر بدن می توانند منجر به بیش فعالی شوند.
6- قهوه، چای، کولا و سایر نوشیدنی های حاوی کافئین می توانند علائم بیماری را تشدید نمایند.
7- افزودني ها
پژوهشگران انگليسي هشدار دادند، غذاهاي حاوي افزودني ها احتمال بروز بيش فعالي را در كودكان افزايش مي دهد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از پايگاه خبري نيوكرالا؛ در اين پژوهش، محققان انگليسي با بررسي 300 كودك دريافتند، نوشيدني هاي حاوي تركيبات افزودني باعث بروز بيش فعالي مي شود، آن ها اعلام كردند، 5 تا 10 درصد از دانش آموزان از اختلال بيش فعالي با علائم كاهش تمركز و فعاليت بسيار رنج مي برند كه اين بيماري در پسران بيش از دختران مشاهده مي شود.
در اين پژوهش آمده است، افزودني هايي چون رنگ هاي مصنوعي، بنزات سديم و مواد موجود در بستني ها نيز خطر بروز بيش فعالي را در كودكان افزايش مي دهد. در پژوهش حاضر، محققان هشدار دادند، والدين بايد از مصرف مواد غذايي حاوي افزودني در كودكان خود جلوگيري كنند.
آلرژي‌هاي غذايي
آلرژي‌هاي غذايي مي توانند باعث بروز نشانه‌هايي از بيش فعالي شوند براي مثال : شكر، شكلات، تخم مرغ،گندم ، رنگ‌ها، طعم دهنده‌ها، افزودني‌ها و ذرت. (در حال حاضر حذف اين مواد از برنامه غذايي كودكان آسان نيست زيرا به راحتي در دسترس كودكان است.)اگر اين مواد غذايي را تا 2 هفته حذف كنيم بعد از 2 هفته هر 2روز در ميان مي توانيم به غذاي كودك هر كدام را اضافه كنيم. به‌وسيله حذف كردن اين مواد از برنامه غذايي و بازگرداندن آن بعد از مدتي مي توانيد تشخيص دهيد كه آيا كودكان نشانه‌هايي از بيش فعالي دارند يا خير ؟
توصيه‌هاي تغذيه اي براي كودكان مبتلا به بيش فعالي
رژيم كم شكر، پرهيز از خوردن قندهاي ساده و شيريني‌ها
· استفاده بيشتر از پروتئين‌ها مثل مرغ، تخم مرغ، گوشت قرمز
· حذف يا كاهش آلرژن‌هاي غذايي مثل: بادام زميني، تخم مرغ، شكلات، پنير، شكر، گندم، سويا، گيلاس، آلبالو، توت فرنگي،كشمش، نوشابه‌ها، هلو، آلو، پرتقال، بيسكويت، سيب، توت، گوجه فرنگي، خيار، آدامس، سس، آبليمو، كنسروها، مربا، ترشي، كمپوت‌ها، قهوه و چاي .
· درمان كمبودهاي تغذيه اي و استفاده از مكمل‌هاي غذايي
· حذف يا كاهش افزودني‌هاي خوراكي و رنگ‌هاي مصنوعي مثل : بادام بو داده ، ادويه‌هاي معطر ، آبنبات‌ها، كيك‌ها، دسرها، غلات صبحانه و نوشابه‌ها
· استفاده از منابع غذايي حاوي امگا- 3 مانند ماهي ، روغن زيتون و گردو در برنامه غذايي روزانه
· استفاده از ميوه و سبزي تازه
· حذف غذاهاي سرخ شده محدوديت مصرف فرآورده‌هاي لبني
· حذف كاكائو، شكلات‌هاي حاوي قهوه ونسكافه، نوشابه‌هاي رنگي، چيپس و پفك
· افزايش مصرف آب
نکات مهم:
تجمع فلزات سمی همانند سرب، آرسنیک، آلومینیوم، جیوه، یا کادمیوم نیز می تواند سبب مشکلاتی در یادگیری و رفتار کودکان شود. سرب می تواند سبب تخریب ادراک و رفتار کودکان شود. بر اساس تحقیقات، اصلاح سطح سرب بدن ( از طریق مواد شلاته کننده مانند ویتامین)، در کودکان بیش فعالی که میزان سرب بالاتری داشتند، موجب بهبود رفتار قابل ملاحظه ای گردید.
مصرف مکرر آنتی بیوتیک ها ( به ویژه برای عفونت های گوش) در دوران کودکی می تواند سبب عدم تعادل باکتری های مفید در کودکان و در نتیجه علائم جسمانی و تغییرات رفتاری در آن ها شود. مصرف پروبیوتیک مناسب به همراه یک رژیم کم شکر و بدون کربوهیدرات های تصفیه شده می تواند در برقراری مجدد این تعادل موثر باشد.
احتمال خطر کمبودهای حاشیه ای برخی ریز مغذی ها در کودکان مبتلا به ADHD، به دلیل عادات غذایی نامعقول و کاهش اشتهای ناشی از درمان با داروهای محرک بیشتر است.
منبع : معاونت غذا و دارو دانشکده علوم پزشکی اصفهان
شرح موضوع