براساس تحقيقات علمي و پژوهشي، چاقي عامل بروز بيماريهاي خطرناكي همچون ديابت، سرطان، بيماريهاي قلبي عروقي، سكته ها و... شناخته شده و براي پيشگيري از ابتلاي به آنها از سوي متخصصان و كارشناسان كاهش وزن و لاغري توصيه شده است. بررسي هاي به عمل آمده نشان داده است، چاقي در خانمها آمار بيشتري را به خود اختصاص مي دهد كه متأسفانه اغلب با رژيم هاي سخت و آزاردهنده عوارض خطرناك و غيرقابل برگشتي را براي آنها به همراه دارد. با توجه به آنچه گفته شد، اين پرسش مطرح مي شود كه رژيم هاي مناسب و مورد تأييد كدام است و چگونه مي توان غذا خورد، ولي لاغر شد؟ و...
* چرا با اينكه اغلب افراد علاقمند به لاغري يا كاهش وزن هستند، روز به روز به تعداد افراد چاق اضافه مي شود؟
مهمترين عامل افزايش وزن در زندگي امروز، عدم تحرك، پرخوري و تغيير الگوي غذايي مثل(مصرف نانهاي شيرين، غذاهاي آماده، انواع شيريني ها، تنقلات، نوشابه ها و...) است. در حال حاضر 15 درصد افراد جامعه ما را افراد چاق تشكيل مي دهند. بد نيست بدانيد در تحقيقي كه به تازگي انجام شده يك سوم خانمهاي تهراني دچار چاقي و اضافه وزن هستند. چون خانمها به علت تغييرات هورموني و روشهاي غلط غذايي كه به آنها توصيه مي شود، بيشتر از ساير گروهها در معرض چاقي قرار دارند. مثلاً يك خانم باردار كه به 300 كالري مازاد نياز روزانه احتياج دارد با توصيه هاي غلط شايد تا 1000 كالري مازاد بر نياز دريافت كند، در حالي كه مي تواند با خوردن يك ليوان شير 150 كالري و با اضافه كردن يك برش نان و يك ميوه اضافي به رژيم غذايي روزانه اش 300 كالري را تأمين كند. از طرف ديگر، كاهش مصرف سبزيجات و استفاده از مواد غذايي تصفيه شده مثل آردهاي تهيه نان در گسترش چاقي و اضافه وزن تأثير بسزايي دارد.
* عوارض چاقي :
چاقي داراي پيامدهاي فردي و اجتماعي فراوان است، زيرا علاوه بر عوارض فردي كه ريسك بيماريهاي قلبي عروقي، كانسرها، سكته ها، ديابت، فشار خون، افسردگي، كاهش قدرت باروري، آسم، عدم تمركز و كاهش يادگيري، خرخر كردن هنگام خواب، بدخوابي و... را بالا مي برد، ثابت شده كه رانندگان چاق بيشتر دچار تصادف مي شوند، چون به نظر مي رسد كه اين افراد قدرت واكنش ضعيف تري دارند و در هنگام بروز حادثه ديرتر از خود واكنش نشان مي دهند، در ضمن افراد چاق در برخي كارها و فعاليتها ناكارآمدتر از افراد لاغر هستند، البته به همه افراد چاق نبايد برچسب ناكارآمدي زده شود، زيرا استثنا در هر شرايطي وجود دارد. بررسي هاي به عمل آمده نشان مي دهد، پيشرفت مشكلات روحي در افراد چاق شدت يافته و از اعتماد به نفس كمتري برخوردارند. به همين دليل در جامعه كمتر حضور مي يابند و به مرور منزوي مي شوند. حتي ثابت شده آن دسته از افراد چاق كه در آزمايشهاي استخدامي برخي مشاغل به علت اضافه وزن و چاقي موفق نمي شوند اغلب دچار افسردگي و اضطراب مي شوند و مشكلات فردي و اجتماعي آنان شدت مي يابد.
آيا رژيم هاي رايج به عنوان مثال رژيم هايي كه توصيه به مصرف يك نوع ماده غذايي در طول هفته دارند، (فقط گوشت يا ميوه يا شير و يا آب درماني و...) ضرر ندارد؟
از افرادي كه متوسل به اينگونه رژيم ها مي شوند، بايد پرسيد آيا بدن فقط به يك پروتئين نياز دارد؟ و يا ويتامينها يا آب به تنهايي مي توانند تمام نيازهاي غذايي بدن را تأمين كنند؟
افرادي كه از اين رژيمها پيروي مي كنند، ممكن است در هفته هاي اول با كاهش وزن محسوس، احساس رضايت كنند، ولي بتدريج دچار يبوست، افسردگي، تحليل بافت عضلاني و در نهايت جسمي بيمار با هزينه هاي درماني گزاف مي شوند. بنابراين، استفاده از رژيمهايي كه در طول هر هفته فرد مجبور است از ماده خاصي مثل شير، كاهو، كلم، سوسيس و... به هر اندازه كه مي خواهد مصرف كند هيچ فايده اي ندارد. چون اين رژيمها فقط بسيار كم كالري بوده و كاهش وزن كاذب اين نوع رژيمها در هفته هاي اول بسيار رضايت بخش است، اما عاقبت فرد را با خونريزي معده به بيمارستان هدايت خواهد كرد.
ضمن اينكه اين رژيم ها بيشتر از 400-500 كالري را تأمين نخواهد كرد و اين كاهش كالري در ابتدا به شدت وزن را كاهش مي دهد و آن هم به دليل آب موجود در بافتهاي عضلاني بوده و كمتر به تحليل بافتهاي چربي مربوط مي شود. حتي در "آب درماني" انرژي دريافتي فرد به صفر مي رسد و همين موضوع موجب مي شود كه فرد پس از مدتي به تحليل بافت عضلاني و مسموميت با آب دچار شود. بعلاوه رژيمهاي لاغري كه به سرعت وزن را كاهش مي دهند، موجب بروز چين و چروك در پوست و ريزش مو مي شود و بدن به علت استرسي كه فرد تحمل مي كند، نمي تواند خود را با شرايط تطبيق دهد و با مشكلات فراواني روبرو مي گردد.
تا چه حد مي توان به تبليغات اطمينان كرد؟
متأسفانه تبليغاتي كه امروز براي رژيمهاي رنگارنگ (صورتي، ارغواني و...) مي شود، بي پايه و اساس است و كساني كه ندانسته و بدون مشورت با پزشك متوسل به تبليغات و رژيمهاي گوناگون مي شوند، تاوان سنگيني را بايد بپردازند.
آيا نخوردن را براي لاغري توصيه مي كنيد؟
براي لاغري، نخوردن توصيه نمي شود، بلكه صحيح خوردن توصيه مي شود. اگر درست بخوريم مي توانيم همه چيز بخوريم و لاغر هم بشويم، يعني موادي كه نياز بدن را تأمين كنند به ما مي رسد ولي به اندازه مي رسد در عين حال سبب افزايش وزن هم نمي شوند.
يك رژيم علمي و استاندارد براي لاغر شدن چيست؟
همه افراد نمي توانند از يك رژيم استفاده كنند به همين دليل نيز براي افراد مختلف رژيمهاي متفاوتي وجود دارد. آنچه در رژيم لاغري مؤثر است، حذف انرژي مضاعف در كنار دريافت ساير مواد مغذي مورد نياز بدن است، بنابراين پرهيز از خوردن تنقلات، آجيل، خرما، شكلات، شيريني، بستني و همچنين دريافت كالري به اندازه مورد نياز از غذاهاي اصلي، بهترين رژيم لاغري است كه آن هم بر حسب ميزان وزن اضافي، سن، جنس، شرايط فيزيولوژيكي فرد تعيين مي شود، اما اصول نوع رژيم كاملاً يكسان است. مثلاً يك مادر و دختر نبايد از يك رژيم لاغري پيروي كنند، زيرا نيازهاي هر يك متفاوت هستند و يا اينكه در خانمها رژيم كمتر از 800 كالري معنا ندارد و در آقايان هم نبايد رژيم كمتر از 1100 كالري توصيه شود.
براي كودكان چاق چه رژيم لاغري توصيه مي شود؟
به دختران 9 سال به بالا و پسران 12 سال به بالا مي توانيم رژيم لاغري توصيه كنيم. البته با اين هدف كه 30 درصد درمان و 70 درصد پيشگيري را در نظر بگيريم.
آيا گرفتن رژيمهاي لاغري براي خانمهاي باردار و بچه شيرده مانعي ندارد؟
در بارداري به غير از سه ماهه اول مي توان با دادن رژيم غذايي متناسب با نيازهاي فردي خانم باردار، از بروز اضافه وزن بيش از اندازه و عوارض آن جلوگيري كرد و در خانمهاي بچه شيرده نيز به غير از شش هفته اول شيردهي مي توانند با استفاده از برنامه غذايي مناسب، ضمن حفظ تناسب اندام دوران شيردهي موفقي داشته باشند.
آيا رژيمهاي لاغري براي مقطع زماني مشخصي توصيه مي شود يا اينكه بايد براي افراد چاق تا آخر عمر ادامه يابد و آيا داشتن رژيم طولاني سلامتي آنها را تهديد نمي كند؟
بعضي از افراد چاق پس از دو تا سه هفته رژيم با كاهش وزن دلخواه روبرو شده و آن را رها مي كنند و دوباره با اضافه وزن مجدد تصميم به لاغري مي گيرند كه در علم تغذيه به آن "رژيم يويويي" مي گويند. اين روش مضرات خاص خود را دارد. به اين ترتيب كه فرد از وزن قبلي خود چاق تر شده و سوخت و ساز بدنش دچار اختلال مي شود. افرادي كه رژيم لاغري مي گيرند بايد به خاطر داشته باشند كه بايد هميشه مراقب غذا خوردن خود باشند يعني بعد از رژيم لاغري هم نبايد هر چه مي خواهند بخورند، چون پرخوري هميشه موجب چاقي مي شود و بخصوص بعد از رژيم لاغري بيشتر اثر مي گذارد.
آيا طبق فرمول خاصي بايد وزن كم شود؟ مثلاً 4 تا 5 كيلوگرم در هفته مورد قبول است؟
معمولاً هر هفته نيم تا يك كيلوگرم كاهش وزن متناسب است و ماهيانه 3 تا 5 كيلوگرم توصيه مي شود. البته در دو هفته اول فرد به شدت آب از دست مي دهد و در هفته دوم آب از دست رفته جبران مي شود در عوض به جاي آن بافت چربي شروع به سوختن مي كند.
غير از رژيم لاغري چه ورزشهايي براي لاغري توصيه مي شود؟
با توجه به اينكه هر يك ساعت ورزش 300 كالري انرژي مصرف مي كند و تا چند ساعت سوخت و ساز بدن را افزايش مي دهد، توصيه مي شود روزانه يك ساعت ورزش آن هم ورزشي كه پاها را بيشتر درگير كند، براي لاغري انجام شود. به طور كلي ورزش هايي نظير پياده روي، شنا، دوچرخه، دوي درجا، واليبال، بسكتبال براي لاغري و كاهش وزن توصيه مي شود، ولي براي لاغر كردن موضعي، فقط بايد نرمش آن ناحيه را به طور مرتب انجام داد. مثلاً براي كوچك كردن شكم بايد از ورزش هايي نظير دراز و نشست استفاده كرد.
منبع:سايت ايران هلرز برگرفته از نوشته هاي دكتر مسعود كيميا گر متخصص تغذيه و رژيم درماني و استاد دانشگاه شهيد بهشتي
* چرا با اينكه اغلب افراد علاقمند به لاغري يا كاهش وزن هستند، روز به روز به تعداد افراد چاق اضافه مي شود؟
مهمترين عامل افزايش وزن در زندگي امروز، عدم تحرك، پرخوري و تغيير الگوي غذايي مثل(مصرف نانهاي شيرين، غذاهاي آماده، انواع شيريني ها، تنقلات، نوشابه ها و...) است. در حال حاضر 15 درصد افراد جامعه ما را افراد چاق تشكيل مي دهند. بد نيست بدانيد در تحقيقي كه به تازگي انجام شده يك سوم خانمهاي تهراني دچار چاقي و اضافه وزن هستند. چون خانمها به علت تغييرات هورموني و روشهاي غلط غذايي كه به آنها توصيه مي شود، بيشتر از ساير گروهها در معرض چاقي قرار دارند. مثلاً يك خانم باردار كه به 300 كالري مازاد نياز روزانه احتياج دارد با توصيه هاي غلط شايد تا 1000 كالري مازاد بر نياز دريافت كند، در حالي كه مي تواند با خوردن يك ليوان شير 150 كالري و با اضافه كردن يك برش نان و يك ميوه اضافي به رژيم غذايي روزانه اش 300 كالري را تأمين كند. از طرف ديگر، كاهش مصرف سبزيجات و استفاده از مواد غذايي تصفيه شده مثل آردهاي تهيه نان در گسترش چاقي و اضافه وزن تأثير بسزايي دارد.
* عوارض چاقي :
چاقي داراي پيامدهاي فردي و اجتماعي فراوان است، زيرا علاوه بر عوارض فردي كه ريسك بيماريهاي قلبي عروقي، كانسرها، سكته ها، ديابت، فشار خون، افسردگي، كاهش قدرت باروري، آسم، عدم تمركز و كاهش يادگيري، خرخر كردن هنگام خواب، بدخوابي و... را بالا مي برد، ثابت شده كه رانندگان چاق بيشتر دچار تصادف مي شوند، چون به نظر مي رسد كه اين افراد قدرت واكنش ضعيف تري دارند و در هنگام بروز حادثه ديرتر از خود واكنش نشان مي دهند، در ضمن افراد چاق در برخي كارها و فعاليتها ناكارآمدتر از افراد لاغر هستند، البته به همه افراد چاق نبايد برچسب ناكارآمدي زده شود، زيرا استثنا در هر شرايطي وجود دارد. بررسي هاي به عمل آمده نشان مي دهد، پيشرفت مشكلات روحي در افراد چاق شدت يافته و از اعتماد به نفس كمتري برخوردارند. به همين دليل در جامعه كمتر حضور مي يابند و به مرور منزوي مي شوند. حتي ثابت شده آن دسته از افراد چاق كه در آزمايشهاي استخدامي برخي مشاغل به علت اضافه وزن و چاقي موفق نمي شوند اغلب دچار افسردگي و اضطراب مي شوند و مشكلات فردي و اجتماعي آنان شدت مي يابد.
آيا رژيم هاي رايج به عنوان مثال رژيم هايي كه توصيه به مصرف يك نوع ماده غذايي در طول هفته دارند، (فقط گوشت يا ميوه يا شير و يا آب درماني و...) ضرر ندارد؟
از افرادي كه متوسل به اينگونه رژيم ها مي شوند، بايد پرسيد آيا بدن فقط به يك پروتئين نياز دارد؟ و يا ويتامينها يا آب به تنهايي مي توانند تمام نيازهاي غذايي بدن را تأمين كنند؟
افرادي كه از اين رژيمها پيروي مي كنند، ممكن است در هفته هاي اول با كاهش وزن محسوس، احساس رضايت كنند، ولي بتدريج دچار يبوست، افسردگي، تحليل بافت عضلاني و در نهايت جسمي بيمار با هزينه هاي درماني گزاف مي شوند. بنابراين، استفاده از رژيمهايي كه در طول هر هفته فرد مجبور است از ماده خاصي مثل شير، كاهو، كلم، سوسيس و... به هر اندازه كه مي خواهد مصرف كند هيچ فايده اي ندارد. چون اين رژيمها فقط بسيار كم كالري بوده و كاهش وزن كاذب اين نوع رژيمها در هفته هاي اول بسيار رضايت بخش است، اما عاقبت فرد را با خونريزي معده به بيمارستان هدايت خواهد كرد.
ضمن اينكه اين رژيم ها بيشتر از 400-500 كالري را تأمين نخواهد كرد و اين كاهش كالري در ابتدا به شدت وزن را كاهش مي دهد و آن هم به دليل آب موجود در بافتهاي عضلاني بوده و كمتر به تحليل بافتهاي چربي مربوط مي شود. حتي در "آب درماني" انرژي دريافتي فرد به صفر مي رسد و همين موضوع موجب مي شود كه فرد پس از مدتي به تحليل بافت عضلاني و مسموميت با آب دچار شود. بعلاوه رژيمهاي لاغري كه به سرعت وزن را كاهش مي دهند، موجب بروز چين و چروك در پوست و ريزش مو مي شود و بدن به علت استرسي كه فرد تحمل مي كند، نمي تواند خود را با شرايط تطبيق دهد و با مشكلات فراواني روبرو مي گردد.
تا چه حد مي توان به تبليغات اطمينان كرد؟
متأسفانه تبليغاتي كه امروز براي رژيمهاي رنگارنگ (صورتي، ارغواني و...) مي شود، بي پايه و اساس است و كساني كه ندانسته و بدون مشورت با پزشك متوسل به تبليغات و رژيمهاي گوناگون مي شوند، تاوان سنگيني را بايد بپردازند.
آيا نخوردن را براي لاغري توصيه مي كنيد؟
براي لاغري، نخوردن توصيه نمي شود، بلكه صحيح خوردن توصيه مي شود. اگر درست بخوريم مي توانيم همه چيز بخوريم و لاغر هم بشويم، يعني موادي كه نياز بدن را تأمين كنند به ما مي رسد ولي به اندازه مي رسد در عين حال سبب افزايش وزن هم نمي شوند.
يك رژيم علمي و استاندارد براي لاغر شدن چيست؟
همه افراد نمي توانند از يك رژيم استفاده كنند به همين دليل نيز براي افراد مختلف رژيمهاي متفاوتي وجود دارد. آنچه در رژيم لاغري مؤثر است، حذف انرژي مضاعف در كنار دريافت ساير مواد مغذي مورد نياز بدن است، بنابراين پرهيز از خوردن تنقلات، آجيل، خرما، شكلات، شيريني، بستني و همچنين دريافت كالري به اندازه مورد نياز از غذاهاي اصلي، بهترين رژيم لاغري است كه آن هم بر حسب ميزان وزن اضافي، سن، جنس، شرايط فيزيولوژيكي فرد تعيين مي شود، اما اصول نوع رژيم كاملاً يكسان است. مثلاً يك مادر و دختر نبايد از يك رژيم لاغري پيروي كنند، زيرا نيازهاي هر يك متفاوت هستند و يا اينكه در خانمها رژيم كمتر از 800 كالري معنا ندارد و در آقايان هم نبايد رژيم كمتر از 1100 كالري توصيه شود.
براي كودكان چاق چه رژيم لاغري توصيه مي شود؟
به دختران 9 سال به بالا و پسران 12 سال به بالا مي توانيم رژيم لاغري توصيه كنيم. البته با اين هدف كه 30 درصد درمان و 70 درصد پيشگيري را در نظر بگيريم.
آيا گرفتن رژيمهاي لاغري براي خانمهاي باردار و بچه شيرده مانعي ندارد؟
در بارداري به غير از سه ماهه اول مي توان با دادن رژيم غذايي متناسب با نيازهاي فردي خانم باردار، از بروز اضافه وزن بيش از اندازه و عوارض آن جلوگيري كرد و در خانمهاي بچه شيرده نيز به غير از شش هفته اول شيردهي مي توانند با استفاده از برنامه غذايي مناسب، ضمن حفظ تناسب اندام دوران شيردهي موفقي داشته باشند.
آيا رژيمهاي لاغري براي مقطع زماني مشخصي توصيه مي شود يا اينكه بايد براي افراد چاق تا آخر عمر ادامه يابد و آيا داشتن رژيم طولاني سلامتي آنها را تهديد نمي كند؟
بعضي از افراد چاق پس از دو تا سه هفته رژيم با كاهش وزن دلخواه روبرو شده و آن را رها مي كنند و دوباره با اضافه وزن مجدد تصميم به لاغري مي گيرند كه در علم تغذيه به آن "رژيم يويويي" مي گويند. اين روش مضرات خاص خود را دارد. به اين ترتيب كه فرد از وزن قبلي خود چاق تر شده و سوخت و ساز بدنش دچار اختلال مي شود. افرادي كه رژيم لاغري مي گيرند بايد به خاطر داشته باشند كه بايد هميشه مراقب غذا خوردن خود باشند يعني بعد از رژيم لاغري هم نبايد هر چه مي خواهند بخورند، چون پرخوري هميشه موجب چاقي مي شود و بخصوص بعد از رژيم لاغري بيشتر اثر مي گذارد.
آيا طبق فرمول خاصي بايد وزن كم شود؟ مثلاً 4 تا 5 كيلوگرم در هفته مورد قبول است؟
معمولاً هر هفته نيم تا يك كيلوگرم كاهش وزن متناسب است و ماهيانه 3 تا 5 كيلوگرم توصيه مي شود. البته در دو هفته اول فرد به شدت آب از دست مي دهد و در هفته دوم آب از دست رفته جبران مي شود در عوض به جاي آن بافت چربي شروع به سوختن مي كند.
غير از رژيم لاغري چه ورزشهايي براي لاغري توصيه مي شود؟
با توجه به اينكه هر يك ساعت ورزش 300 كالري انرژي مصرف مي كند و تا چند ساعت سوخت و ساز بدن را افزايش مي دهد، توصيه مي شود روزانه يك ساعت ورزش آن هم ورزشي كه پاها را بيشتر درگير كند، براي لاغري انجام شود. به طور كلي ورزش هايي نظير پياده روي، شنا، دوچرخه، دوي درجا، واليبال، بسكتبال براي لاغري و كاهش وزن توصيه مي شود، ولي براي لاغر كردن موضعي، فقط بايد نرمش آن ناحيه را به طور مرتب انجام داد. مثلاً براي كوچك كردن شكم بايد از ورزش هايي نظير دراز و نشست استفاده كرد.
منبع:سايت ايران هلرز برگرفته از نوشته هاي دكتر مسعود كيميا گر متخصص تغذيه و رژيم درماني و استاد دانشگاه شهيد بهشتي
شرح موضوع