کم خونی یا انمی

بیماری کم خونی یا انمی:

کم خونی یا آنمی (Anemia) به معنی کمبود تعداد گویچه‌های قرمز خون است. کم خونی دارای انواع مختلف است که می‌تواند به علت عدم سنتز هموگلوبین ، کمبود آهن در ساختار هموگلوبین ، دفع بسیار سریع یا تولید بسیار آهسته گلبولهای قرمز باشد.

اطلاعات اولیه
تقریبا تمامی اکسیژنی که در خون حمل می‌گردد، به هموگلوبین موجود در گلبولهای قرمز خون متصل می‌باشد. گلبولهای قرمز طبیعی انسان ، دیسکهای مقعرالطرفین کوچک با قطر 9 - 6 میکرومتر می‌باشند. این سلولها از سلولهای بنیادی پیش ساز به نام هموسیتوبلاستها در مغز استخوان ساخته می‌شوند. در طی فرایند بالغ شدن گلبولها ، سلولهای بنیادی تولید سلولهای دختری می‌نمایند که مقادیر زیادی هموگلوبین ساخته و سپس اندامکهای داخل سلولی مانند هسته ، میتوکندری و ... را از دست می‌دهند. فعالیت اصلی گلبول قرمز ، حمل هموگلوبین است که با غلظت بالا به صورت محلول در سیتوزول وجود دارد.

اهمیت زیاد توالی اسید آمینه‌ای در تعیین ساختمانهای دوم ، سوم و چهارم پروتئینهای کروی و بنابراین اعمال بیولوژیک آنها به خوبی در بسیاری از بیماریهای خونی مانند کم خونی داسی شکل در انسان قابل شرح می‌باشد. از لحاظ ژنتیکی ، بیش از 300 نوع هموگلوبین شناخته شده در جمعیتهای انسانی وجود دارد. بیشتر این انواع ناشی از تفاوتهایی در یک ریشه اسید آمینه می‌باشند. در اغلب موارد این اثرات بر روی ساختمان و عملکرد جزئی بوده، ولی گاهی می‌تواند وخیم بوده و به بیماریهای خونی و کم خونی منجر شود.

تاریخچه
اولین قدم در درک ژنتیک امراض هموگلوبین در سال 1949 بوسیله "نیل" (Neel) برداشته شد. او نشان داد مبتلایان به اختلالات خونی که به مرض سلولهای داسی شکل معروف است نسبت به یک ژن که همین اختلال با شدت کمتر را در هر دو والد هتروزیگوس بوجود می‌آورد، به صورت هموزیگوس هستند. چند سال بعد (Pauling) و همکارانش مرض سلولهای داسی شکل را به عنوان نخستین بیماری مولکولی که در آن هموگلوبین غیر طبیعی باعث نقص می‌شد، تشخیص دادند. سپس اینگرام (Ingram) متوجه شد نقص هموگلوبین در مرض سلول داسی شکل در اثر جایگزینی فقط یکی از 287 اسید آمینه مولکول هموگلوبین است.
ساختمان و عمل هموگلوبین
هموگلوبین ناقل تنفسی در گلبولهای قرمز مهره‌داران و در برخی از بی‌مهره‌گان و در گره‌های ریشه خانواده نخود یافت می‌شود. مولکول دارای 4 قسمت است. هر واحد دارای 2 قسمت است: یک زنجیره پلی‌پپتید به نام گلوبین و یک گروه پروستتیک (غیر پروتئینی) به نام "هم" (Heme) که یک رنگدانه حاوی آهن است که با اکسیژن ترکیب شده و به مولکول قدرت انتقال اکسیژن می‌دهد. در تمام هموگلوبین‌ها قسمت "هم" یکسان است و تغییرات ژنتیکی فقط محدود به قسمت گلوبین می‌گردد.

در هموگلوبین افراد بالغ قسمت پروتئینی مولکول از دو نوع زنجیره پلی‌پپتیدی ساخته شده: زنجیره آلفا دارای 141 اسید آمینه که ژن آن روی کروموزوم 16 قرار دارد و زنجیره بتا دارای 146 اسیدآمینه که ژن آن روی کروموزوم 11 قرار دارد. از نظر انتخاب طبیعی ، تعداد جایگزینیهای اسیدهای آمینه در ساختار هموگلوبین محدود است. فقط آن گروه از جایگزینی‌هایی که به عمل مولکول آسیبی نمی‌‌رسانند می‌توانند باقی بمانند. موضع اتصال آهن در انواع زنجیره‌های گلوبین انسان و دیگر گونه‌های مهره داران ثابت است. بیشتر هموگلوبین‌های غیر طبیعی در اثر جهشهای نقطه‌ای در ژنهای ساختمانی که ترتیب آمینو اسید را در یکی از زنجیره‌ها کد می‌کند اتفاق می‌افتد و بعضی دیگر در اثر مکانیزمهای مولکولی دیگر بوجود می‌آیند.
آنمی ناشی از دفع خون
بعد از خونریزی سریع ، بدن پلاسما را در ظرف 3 - 1 روز جایگزین می‌کند اما این امر یک غلظت پایین گویچه‌های سرخ خون را به جای می‌گذارد. اگر خونریزی دومی بوجود نیاید، غلظت گویچه‌های سرخ خون معمولا در ظرف 6 - 3 هفته به حد طبیعی باز می‌گردد. در خونریزی مزمن ، شخص بکرات نمی‌تواند مقدار کافی آهن از روده جذب کند تا هموگلوبین را به همان سرعتی که از دست می‌دهد، تشکیل دهد. در این حال گویچه‌های سرخ با هموگلوبین بسیار کم در داخلشان تولید می‌شوند و منجر به بروز آنمی هیپوکرومیک میکروسیتی می‌شوند.
آنمی آپلاستیک
آپلازی مغز استخوان به آن معنی است که مغز استخوان فاقد عمل طبیعی خود است. به عنوان مثال ، شخصی که در معرض تشعشع گاما از یک انفجار هسته‌ای قرار می‌گیرد ممکن است دچار تخریب کامل مغز استخوان و متعاقب آن در ظرف چند هفته مبتلا به آنمی کشنده شود. به همین ترتیب درمان بیش از حد با اشعه ایکس ، بعضی مواد شیمیایی صنعتی و حتی داروهایی که شخص ممکن است نسبت به آنها حساس باشد می‌توانند همین اثر را ایجاد کنند.
آنمی مگالوبلاستی
فقدان ویتامین B12، اسید فولیک و فاکتور داخلی مخاط معده می‌توانند منجر به تولید مثل بسیار آهسته اریتروبلاستها شوند. در نتیجه ، این سلولها بسیار بزرگ شده و شکلهای غیر عادی پیدا می‌کنند و مگالوبلاست نامیده می‌شوند. آتروفی مخاط معده یا در فقدان معده در نتیجه برداشتن کامل آن با عمل جراحی ایجاد می‌شود می‌تواند منجر به آنمی مگابلاستی شود. همچنین بیماران مبتلا به "اسپیروی معده" (Sprue) که در آن اسید فولیک ، ویتامین B12 و سایر ترکیبات ویتامین B به خوبی جذب نمی‌شوند غالبا دچار آنمی مگالوبلاستی می‌گردند. این گویچه‌ها دارای غشای شکننده هستند و به آسانی پاره شده و شخص را دچار کمبود تعداد کافی گویچه سرخ می‌سازند.
آنمی همولیتیک
بسیاری از ناهنجاریهای مختلف گویچه‌های سرخ که بیشترشان ارثی هستند، گویچه‌های سرخ را شکننده می‌سازند، بطوریکه هنگام عبور از مویرگها و به خصوص هنگام عبور از طحال به آسانی پاره می‌شوند و منجر به آنمی شدید می‌شوند. برخی از انواع این کم خونی به قرار زیر است.
اسفروسیتوز ارثی
در این بیماری گویچه‌های سرخ کوچک بوده و به جای اینکه به شکل صفحات مقعرالطرفین باشند، کروی هستند. این گویچه‌ها نمی‌توانند فشرده شوند، زیرا فاقد ساختمان کیسه‌ای شکل سست غشای گویچه‌های طبیعی هستند. این گویچه‌ها هنگام عبور از طحال حتی با یک فشار مختصر ، به آسانی پاره می‌شوند.
آنمی داسی شکل
این نوع کم خونی در حدود 0.3 درصد تا یک درصد در سیاه پوستان غرب آفریقا و آمریکا وجود دارد. گویچه‌ها محتوی یک نوع غیر طبیعی هموگلوبین به نام هموگلوبین S هستند که به علت زنجیره‌های بتای غیر طبیعی هموگلوبین ایجاد می‌شود. هنگامی که این هموگلوبین در معرض فشارهای کم اکسیژن قرار می‌گیرد، به صورت بلورهای درازی در داخل گویچه سرخ رسوب می‌کند. هموگلوبین رسوب کرده به شکل داس ، به غشا گویچه آسیب می‌رساند و غشا شکننده شده و آنمی شدید ایجاد می‌گردد.
اریتروبلاستوز جنینی
در این نوع کم خونی گویچه‌های سرخ RH مثبت جنینی مورد حمله آنتی‌ کورهای مادر RH منفی قرار می‌گیرند. این آنتی کورها ، گویچه‌ها را شکننده و منجر به پارگی شدید آنها می‌شوند و موجب می‌شوند که نوزاد با کم خونی شدید به دنیا بیاید. تشکیل فوق‌العاده سریع گویچه‌های سرخ جدید برای جبران گویچه‌های خراب شده که در اریتروبلاستوز جنینی بوجود می‌آید. موجب می‌شود که تعداد زیادی از انواع بلاستهای اولیه گویچه‌های سرخ به داخل خون آزاد شوند.
تالاسمی
تالاسمیها یک گروه متجانس از اختلالات سنتز هموگلوبین هستند که نقص پایه‌ای آنها در ساختمان مولکول نبوده بلکه کاهش در سنتز زنجیره‌های آلفا یا بتا می‌باشد. این اختلال باعث بهم خوردن توازن سنتز زنجیره گلوبین شده، و لذا زنجیره‌های گلوبین اضافی ته نشین می‌شوند، نتیجتا رشد و بقای گلبولهای قرمز به خطر می‌افتد. دو گروه اصلی تالاسمی شناخته شده است: تالاسمی آلفا که در آن سنتز زنجیره آلفا کاهش یا قطع می‌شود و تالاسمی بتا که در آن سنتز زنجیره بتا با مشکل رو به رو می‌شود.
اثرات کم خونی بر روی سیستم گردش خون
ویسکوزیته خون تقریبا بستگی کامل به غلظت گویچه‌های سرخ خون دارد. در آنمی شدید ویسکوزیته ممکن است به جای رقم طبیعی حدود 3 برابر به یک و نیم برابر ویسکوزیته آب سقوط کند. این امر مقاومت در برابر جریان خون را در رگهای محیطی کاهش می‌دهد و لذا مقدار بسیار زیادتری خون نسبت به حالت طبیعی در بافتها جریان پیدا کرده و به قلب باز می‌گردد. هیپوکسی ناشی از کاهش انتقال اکسیژن توسط خون موجب می‌شود که رگهای بافتی گشاد شوند و اجازه دهند که خون باز هم بیشتری به طرف قلب باز گردد و برون‌ده قلبی را افزایش دهد. یکی از اثرات کم خونی شدید ، افزایش شدید بار کاری قلب است.

افزایش برون‌ده قلبی را افزایش دهد. یکی از اثرات کم خونی شدید ، افزایش شدید بار کاری قلب است.افزایش برون‌ده قلبی در آنمی تا حدود بسیاری از علایم آنمی را خنثی می‌سازد زیرا اگر چه یک واحد خون فقط بسیار کمی اکسیژن حمل می‌کند، سرعت جریان خون ممکن است به اندازه کافی افزایش یابد بطوری که تقریبا مقادیر طبیعی اکسیژن به بافتها رسانده شوند. اما هنگامی که شخص مبتلا به آنمی شروع به انجام فعالیت عضلانی کند قلب قادر به تلمبه زدن خون بیشتر نخواهد بود.در نتیجه هنگام فعالیت عضلانی که نیاز بافتها به اکسیژن را فوق‌العاده افزایش می‌دهد، هیپوکسی فوق‌العاده شدید بافتی بوجود آمده و غالبا نارسایی قلبی حاد به دنبال آن پیش می‌آید.
درمان کم خونی
مهمترین داروی کم خونی آهن و ترکیبات آهن است. آهن از طریق معده و روده جذب بدن شده و در کبد ذخیره می‌شود تا در ساختمان هموگلوبین بکار رود. آهن و ترکیبات آن مغز استخوان را وادار به ساختن گلبول سرخ می‌کند. داروی عصاره دیگر جگر توام با ویتامین B12 نیز برای کم خونی بسیار مفید است، به خصوص در کم خونیهای شدید.
درمان کم خونی با خوراکی گیاهی

* عسل: با خوردن عسل در مدت بسیار کمی به تعداد گلبولهای قرمز 25 - 8 درصد افزوده می‌شود.
* پسته: پسته موجب افزایش خون می‌شود.
* فندق: فندق خون افزای خوبی است و رنگ چهره را می‌گشاید.
* دمکرده برگ با پوست سبز گردو ، موجب افزایش تعداد گلبولهای قرمز می‌شود.
* عدس: یکی از مواد خوراکی افزایش دهنده گلبولهای قرمز خون است.
* از مواد خوراکی دیگر می‌توان به این موارد اشاره کرد: نخود سبز ، زرد آلو ، گردو ، خرما‌ ، شلغم ، کلم و خوراک جو.
منبع:سایت شبکه رشد

--------------------------------------------------------------------------------

کم خونی

كم خوني به حالتي اطلاق ميشود كه در آن تعداد سلولهاي قرمز يا ميزان هموگلوبين خون شخص كاهش يابد .هموگلوبين رنگدانه اي قرمز است كه نقش مهمي در قرمزي رنگ سلولهاي قرمز و خون دارد .اصولا اكسيژن كه براي توليد انرژي سلولها بسيار مهم است ، جهت انتقال از ريه به بافتهاي مختلف بدن با هموگلوبين تركيب ميشود .
آزمايشي بنام C.b.c در تشخيص دقيق كم خوني و شدت آن ارزش زيادي دارد ، در اين آزمايش تعداد كل سلولهاي خوني فرد توسط دستگاه مخصوصي شمارش ميشود و ميزان هموگلوبين و يك سري ايندكسهاي ديگر نيز ارزيابي مي گردد.
بيشترين تعداد سلولهاي خوني را سلولهاي قرمز تشكيل ميدهند و هر فردي ميليونها سلول قرمز را در خون خود دارد. كاهش تعداد اين سلولها را كم خوني و افزايش بيش از حد آنها را پلي سايتمي يا غليظ شدن خون مينامند.شكل سلولهاي قرمز نيز در ارزيابيهاي ميكروسكوپي حائز اهميت است و تغييرات آن ميتواند در تشخيص انواع كم خوني مورد استفاده قرار گيرد.
هماتو كريت ( يكي از ايندكسهاي اندازه گيري شده در تست C.b.c) نشانگر اينست كه چه ميزان از خون توسط سلولهاي قرمز تشكيل شده است.

يك نفر از هر پنج زن ، نيمي از زنان باردار ، و سه در صد مردان در امريكا دچار كم خوني فقر آهن هستند !!!
كم خوني ناشي از فقر آهن شايعترين نوع كم خوني است ، و اغلب بدليل خونريزيهاي آهسته و تدريجي پديد مي آيد. اين خونريزي ميتواند از طريق روده ها ( بخاطر بيماريهاي مخاطي و زخمهاي معده و اثني عشر ، مصرف برخي داروها مثل اسپرين يا بروفن و بسياري از داروهاي ديگر ، يا حتي سرطانهاي اين سيستم ) ، ادرار( در اثر بيماريهاي مختلف ) ، يا قاعدگي ( در خانمها ) باشد.
بطور كلي كم خوني در خانمها شايعتر از آقايان است ، چرا كه با هر بار پريود ميزان قابل توجهي از خون و آهن بدن را از دست مي دهند.

علائم شايع و اصلي كم خوني عبارتند از: ضعف و بيحالي ، رنگ پريدگي پوست ، افزايش ضربان قلب ، كوتاهي نفس ، دردهائي در قفسه ي سينه ، منگي و كرختي ، اختلالات خلق و خو ، سردي دستها و پاها ، سردرد ، تحريك پذيري بيش از حد و بيحوصلگي ، عصبانيت بيمورد ، بيحالي و افسردگي و...
كم خوني را به صورتهاي مختلفي تقسيم بندي ميكنند كه از جمله ميتوان به : حاد و مزمن ، خفيف تا شديد ، و كم خوني بر اساس علت ايجاد كننده ي آن ( فقر آهن ، فقر ويتاميني ، از بين رفتن سلولهاي قرمز به دلايل مختلف مثل داروها ، سرطاني بودن آنها ،بيماريهاي مزمن مثل آرتريت روماتوئيد ، عفونتهاي مختلف ، بزرگي بيش از حد طحال و...) وغيره تقسيم بندي مي كنند و هر يك از اين حالات برخوردهاي خاص خود را مي طلبند.
تخمين زده ميشود كه فقط در ايالات متحده ي امريكا 3/4 ميليون نفر مبتلا به كم خوني وجود دارد !
بسياري از انواع كم خوني با اصلاح روشهاي تغذيه اي همچنين تامين آهن و ويتامينهاي مورد نياز مثل ويتامين ب 12، اسيد فوليك
ويتامين سي ( براي افزايش جذب آهن )، قابل اصلاحند.
گوشت ، سبزيجات با برگ سبز ، آجيل ، ميوه جات خشك شده ، لوبيا و... غني از آهنند و آب ميوه هاي انواع مركبات ، انواع سبزيجاتي كه برگهاي پهن و سبز دارند ، حبوبات ، و.... آكنده از ويتامينها و اسيد فوليك هستند .
مصرف آهن خصوصا در اطفال ، زنان باردار و زناني كه خونريزيهاي ماهيانه ي آنان زياد تر از حد معمول است بسيار مفيد خواهد بود .
در برخي شرايط ، پزشكان مبادرت به تجويز مكملهاي حاوي آهن ميكنند تا نقص موجود را برطرف سازند ، اما اگر كم خوني فقر اهن وجود نداشته باشد ، منابع غذائي غني از آهن براي احتياجات روز مره ي بدن كفايت مي كنند.
افزايش بيش از حد آهن در بدن ميتواند عواقب وخيمي براي بدن بهمراه داشته باشد.
به اين خاطر استفاده ي روتين از داروهاي حاوي آهن را براي درمان خستگي زودرس ، به شما پيشنهاد نمي كنيم مگر اينكه آزمايشات و بررسي هاي باليني ، لزوم مصرف آن را تائيد كنند

كم خوني ناشي از كمبود ويتامين ب12 را اصطلاحا آنمي پرنيشيوز مي نامند و توسط كم خوني ، و گلبولهاي سفيد بزرگتر از حد طبيعي مشخص مي شود.
اين نوع كم خوني در اثر علل مختلف ديگري نيز پديد مي آيد كه از جمله مي توان به كمبود اسيد فوليك ، برخي بدخيمي هاي سيستم خونساز ، و گروهي از اختلالات مادرزادي ، مصرف الكل و نيز بعضي از داروهائي كه در شيمي درماني استفاده مي شوند اشاره كرد.
براي پيشگيري از ايجاد اين كم خوني ميتوان از ويتامين ب12 و اسيد فوليك استفاده كرد.
علائم و نشانه هاي كم خوني فقر ويتامين ب12:
از دست دادن اشتها ، اسهال ، كرختي و گز گز دستها و پاها ،رنگ پريدگي پوست ، احساس خستگي زودرس ،سردرد ، زخمهاي مخاطي ، و زباني ، و تغيير رنگ پوست.
معاينه ي اين بيماران ميتواند نشانگر اختلال رفلكسها و يكسري علائم عصبي ديگر باشد.

منابع ويتامين ب12 :
ويتامين ب12 در مواد غذائي حيواني مثل گوشت ، نرمتنان صدف دار ، شير ، پنير ، و تخم مرغ يافت ميشود.اغلب مردم كه ميتوانند گوشت را بعنوان يكي از اجزاي غذائي خود داشته باشند ، كمتر در معرض پيدايش كمبود اين ويتامين هستند مگر اينكه بدن آنان توانائي جذب اين ويتامين را نداشته باشد.در حالت طبيعي ، ميزان ذخيره ي ويتامين ب12 بدن تكافوي نياز بيش از يكسال بدن را ميكند ( حتي در صورتي كه اين ويتامين در طول اين مدت وارد بدن نشود !) .
ريسك كمبود ويتامين ب12 در گياه خواراني كه كاملا رژيم بدون شير، پنير،يا تخم مرغ مصرف مي كنند ، و نيز اطفالي كه از اينگونه مادران( گياهخوار خالص ) بدنيا مي آيند بيشتر از افراد عادي جامعه است و مصرف ويتامين هاي مكمل در آنها توصيه مي شود.
معمولا نقص ويتامين ب12 را با نقص اسيد فوليك ، همزمان مطرح مي كنند ، چرا كه علائم اين دو با هم مشابه بوده ودر بسياري از موارد با هم ديده مي شوند.كم خوني پرنيشيوز در حقيقت مي تواند محصول مشترك كمبود هر كدام از اين دو باشد !
اسيد فوليك در حقيقت يكي از ويتامين هاي گروه ب مي باشد ، كه براي تكامل جنين انسان نقش بسيار مهمي ايفا مي كند.بر خلاف ويتامين ب12 تنها مقدار كمي اسيد فوليك در بدن ذخيره مي شود ، بهمين خاطر ، مصرف منظم آن ( از طريق مواد خوراكي ) ضروريست .غذاهائي مثل جگر ، كليه ( قلوه )، انواع قارچ ، موز ، پرتقال ، سبزيجاتي كه برگهاي پهن دارند مثل اسفناج ، تخم مرغ ، نان گندم كامل ، لوبيا ، و شير بعنوان منابع حاوي اين ويتامين ارزشمندند.
مصرف اسيد فوليك ، قبل و در طول بارداري ، مي تواند احتمال پيدايش جنين هاي ناقص الخلقه را كاهش دهد