تعریف جرأت ورزی
یعنی توانایی در بیان افكار ، احساسات و عقاید خود به شكل مستقیم، صادقانه و متناسب به نحوی كه به حقوق خود و دیگران صدمه ای نرسانیم.
انواع رفتار جرأت مندانه
1 – رد جرأت مندانه
زمانی كه با درخواست های نادرست و نامعقول دیگران مواجه می شویم، می توانیم با روش رد قاطعانه ( جرأت مندانه) به درخواست آنان پاسخ منفی بدهیم.
مثال :اگر به میهمانی دعوت شدیم كه اعضای شركت كننده در آن را نمی شناسیم و نمی خواهیم در آن میهمانی شركت كنیم،
می گوییم : متأسفم من در میهمانی ای كه اعضای آن را نمی شناسم، شركت نمی كنم .
2- درخواست جرأت مندانه
از این روش در مواقعی كه نیازمند كمك گرفتن از دیگران هستیم، استفاده می كنیم.
مثال : اگر برای حل یك مشكل بخواهیم از والدین یا دوستی كمك بگیریم،
می گوییم: من برای حل مشكلم نیازمند كمك و همفكری شما می باشم،آیا می توانید به من كمك كنید؟
3 – بیان جرأت مندانه
از این روش برای بیان احساس و افكار خود در تقدیر و تشكر از دیگران استفاده می كنیم.
مثال:
شما می توانستید بهتر به این موضوع بپردازید.
از دعوت شما سپاسگزارم.
غذایی كه درست كردید فوق العاده خوش مزه است.
هدف های جرأت مندی
در مهارت جرأت مندی هدف تغییر در خود ماست، نه تغییر در دیگران، تا بتوانیم نیازها و احساسات و افكار خود را ابراز كنیم و از آسیب های احتمالی در امان بمانیم.
در بعضی مواقع از رفتارهای جرأت مندانه كه استفاده می كنیم، ممكن است به هدفی كه می خواهیم دست نیابیم ولی ازاین كه توانسته ایم اصول رفتار جرأت مندانه را اجرا كنیم، نشاط و اعتماد به نفس ما تقویت می شود.
مثال : در درخواست جرأت مندانه ممكن است بگوییم : من به همفكری شما در حل مشكلم نیازمندم.
ولی فرد مقابل پاسخ منفی دهد. در این جا هدف درخواست جرأت مندانه بوده است كه ما انجام داده ایم، حتی اگر به هدف نهایی نرسیم، در این صورت درخواست جرأت مندانه را از شخص دیگری می نماییم تا به حل مشكل دست یابیم.
مثال هایی برای درك بیشتر تفاوت رفتار جرأت مندانه با رفتار انفعالی و پرخاشگرانه :
1 – درصف خرید ایستاده ایم، فردی می خواهد خودش را جلوی ما جا بزند. به ما می گوید : من عجله دارم اجازه می دهید زودتر از شما خرید كنم؟
پاسخ انفعالی : خیلی خوب
پاسخ پرخاشگرانه : به جهنم كه عجله داری برو آخر صف بایست.
پاسخ جرأت مندانه : متأسفم، نمی توانم، من هم عجله دارم.
2 – یكی از آشنایان اتومبيل ما را برای روز تعطیل امانت می خواهد به ما می گوید:
آخر هفته ماشینت را به من می دهی ؟
پاسخ انفعالی : من خودم برنامه هایی داشتم، ولی باشد.
پاسخ پرخاشگرانه : خیلی پررو هستی كه یك دفعه از من چنین تقاضایی می كنی، فراموشش كن.
پاسخ جرأت مندانه : از قبل برای آخر هفته برنامه ریزی كرده ام، خوش حال می شوم در آینده به شما قرض بدهم، به شرط آن كه زودتر خبر دهید.
3 – یكی از اقوام قصد دارد شب به خانه ی ما بیاید ولی ما آمادگی نداریم زنگ می زند و می گوید : زنگ زدم ببینم هستید، تا شب خدمتتان برسیم ؟
پاسخ انفعالی : خودمان برنامه ای داشتیم ولی باشد تشریف بیاورید.
پاسخ پرخاشگرانه : شما نمی توانید هر وقت دلتان خواست به دیدن ما بیابید ، ما هم برای خود برنامه هایی داریم.
پاسخ جرأت مندانه : امشب برای ما وقت مناسبی نیست، اگر موافقید وقت دیگری را تعیین كنیم.
"نه" مقدس
گفتن نه و یا بله در مقابل درخواست دیگران زمانی كه به اختیار خود انسان باشد، جرأت مندی است. هر گاه در مقابل درخواست غیرموجه و نا به جای دیگران به دلیل رودربایستی یا ترس و یا هر دلیل غیرمنطقی دیگری نتوانیم با جرات از كلمه ی «نه» استفاده كنیم، خود را مورد هجوم بسیاری از آسیب ها و فشارها قرار خواهیم داد.
از جمله مواردی كه ضروری است از كلمه ی «نه» به عنوان یك ناجی مقدس ارتباطی استفاده كنیم، موقعیت های زیر می باشد :
1 – زمانی كه از سوی دیگران خواسته ای نامعقول مطرح می شود.
2 – زمانی كه مشغول كار مهمی هستیم، شخصی كاری با اولویت كمتر را به ما پیشنهاد می دهد.
3 – زمانی كه برای «كار پیشنهادی» مهارت و دانش كافی را نداریم.
4 – زمانی كه خیلی عصبانی و ناراحت هستیم.
5 – زمانی كه كار پیشنهادی را كس دیگری می تواند به خوبی انجام دهد.
6 - زمانی كه پیشنهاد دهنده، به هویت و حریم شخصی ما قصد تجاوز داشته باشد.
7 – زمانی كه از ما بر خلاف علائق، معیارها یا اعتقادات دینی و ارزشی ما ، چیزی را طلب نمایند.
مواردی كه رفتار جرأت مندانه توصیه نمی شود :
1 – زمانی كه در موقعیت خطرناكی قرار داریم. مثلاً زمانی كه شاهد صحنه ی تصادف در خیابان و مجروح شدن دیگران بوده ایم و از ما می خواهند مجروحین را به مركز درمانی برسانیم، رد جرأت مندانه به درخواست آنان می تواند بسیار مشكل آفرین و خطر ساز باشد.
2 – زمانی كه طرف مقابل ما در شرایط روحی مناسبی قرار ندارد. مثلاً شخصی با حالت خشم و عصبانیت تمام، با عجله وارد نانوایی شده و خارج از نوبت نان را بر می دارد، در این جا درخواست جرأت نمدانه به عمق مشكل می افزاید.
3 – زمانی كه دیگران می خواهند با رفتارشان ما را تحریك كنند. مثلاً شخصی كه در حال كشیدن سیگار می باشد، می خواهند درباره مضرات مصرف سیگار با ما بحث كند.
مهارت هایی برای ابراز جرأت مندی :
برای عینی تر كردن كاربرد مهارت ها، فرض كنیم كسی ما را به میهمانی دعوت می كند كه اصلاً دیگران و آن خانه را نمی شناسیم ، در این صورت از روش های بیان جرأت مندانه زیر استفاده می نماییم :
1 – نه گفتن :
نه نمی آیم.
من اهل این جور میهمانی ها نیستم.
نه حتماً باید بروم منزل
2 – تغییر دادن موضوع :
در این روش موضوع صحبت را عوض می كنیم.
راستی فیلم دیشب را دیدی ؟
فردا امتحان داریم ؟
لباسی كه خریدی، خیلی قشنگه !
3 – دلیل آوردن :
رفتن به خانه ای كه نمی شناسم را اصلاً درست نمی دانم.
دلیلی ندارد به جایی بروم كه راضی نیستم..
روحیه ام در این جور میهمانی ها ضعیف می شود.
4 – ایجاد احساس شخصیت مهم تر در طرف مقابل :
انتظار نداشتم این پیشنهاد را به من بدهی !
من روی شما یك جور دیگر فكر می كردم !
من شما را عاقل تر از این ها می دانستم!
5 – ارائه پیشنهاد بهتر :
حاضرم با شما سینما بیایم ولی میهمانی نمی آیم.
بیا برویم منزل ما.
6 – نشان دادن شأن بالا خانوادگی خود :
در خانواده ما رسم نیست كه در این جور میهمانی ها شركت كنیم.
اگر این موضوع را درخانواده ام مطرح كنم، آن ها خیلی تعجب می كنند.
7 – بیان موضوع در قالب شوخی :
من هنوز بچه ام، بزرگ نشده ام.
من شب ها زود خوابم می بره.
8 – پافشاری و اصرار در رد درخواست:
گفتم كه اهل رفت و آمد با غریبه ها نیستم.
دیگر حرفش را نزن، به هیچ وجه نمی آیم.
9 – دور شدن از موقعیت :
در مواقعی كه می بینیم شخص خیلی اصرار می كند، بهتر است ازآن محل و موقعیت دور شویم.
10 – ابراز همدلی :
شاید دلت می خواست كه من با شما بیایم، این موضوع را می فهمم ولی متأسفانه در این گونه میهمانی ها شركت نمی كنم.
11 – پیدا كردن راه حل مناسب با نظر خواستن از طرف مقابل :
موافقید جای غیر از میهمانی برویم كه شما هم دوست داشته باشید؟
12 – معذرت خواهی :
با عرض پوزش به هیچ وجه نمی آيم. امیدوارم مرا ببخشید
13 – تشكر و قدردانی :
لطف كردید مرا به میهمانی دعوت كردید، ولی من دوست نداردم و نمی آیم.
منتظر بمان، اما معطل نشو / تأمل كن ، اما توقف نكن / صریح باش، اما گستاخ نباش / بگو آری، اما نگو حتماً / بگو نه ، اما نگو ابدا
منبع:تبيان
یعنی توانایی در بیان افكار ، احساسات و عقاید خود به شكل مستقیم، صادقانه و متناسب به نحوی كه به حقوق خود و دیگران صدمه ای نرسانیم.
انواع رفتار جرأت مندانه
1 – رد جرأت مندانه
زمانی كه با درخواست های نادرست و نامعقول دیگران مواجه می شویم، می توانیم با روش رد قاطعانه ( جرأت مندانه) به درخواست آنان پاسخ منفی بدهیم.
مثال :اگر به میهمانی دعوت شدیم كه اعضای شركت كننده در آن را نمی شناسیم و نمی خواهیم در آن میهمانی شركت كنیم،
می گوییم : متأسفم من در میهمانی ای كه اعضای آن را نمی شناسم، شركت نمی كنم .
2- درخواست جرأت مندانه
از این روش در مواقعی كه نیازمند كمك گرفتن از دیگران هستیم، استفاده می كنیم.
مثال : اگر برای حل یك مشكل بخواهیم از والدین یا دوستی كمك بگیریم،
می گوییم: من برای حل مشكلم نیازمند كمك و همفكری شما می باشم،آیا می توانید به من كمك كنید؟
3 – بیان جرأت مندانه
از این روش برای بیان احساس و افكار خود در تقدیر و تشكر از دیگران استفاده می كنیم.
مثال:
شما می توانستید بهتر به این موضوع بپردازید.
از دعوت شما سپاسگزارم.
غذایی كه درست كردید فوق العاده خوش مزه است.
هدف های جرأت مندی
در مهارت جرأت مندی هدف تغییر در خود ماست، نه تغییر در دیگران، تا بتوانیم نیازها و احساسات و افكار خود را ابراز كنیم و از آسیب های احتمالی در امان بمانیم.
در بعضی مواقع از رفتارهای جرأت مندانه كه استفاده می كنیم، ممكن است به هدفی كه می خواهیم دست نیابیم ولی ازاین كه توانسته ایم اصول رفتار جرأت مندانه را اجرا كنیم، نشاط و اعتماد به نفس ما تقویت می شود.
مثال : در درخواست جرأت مندانه ممكن است بگوییم : من به همفكری شما در حل مشكلم نیازمندم.
ولی فرد مقابل پاسخ منفی دهد. در این جا هدف درخواست جرأت مندانه بوده است كه ما انجام داده ایم، حتی اگر به هدف نهایی نرسیم، در این صورت درخواست جرأت مندانه را از شخص دیگری می نماییم تا به حل مشكل دست یابیم.
مثال هایی برای درك بیشتر تفاوت رفتار جرأت مندانه با رفتار انفعالی و پرخاشگرانه :
1 – درصف خرید ایستاده ایم، فردی می خواهد خودش را جلوی ما جا بزند. به ما می گوید : من عجله دارم اجازه می دهید زودتر از شما خرید كنم؟
پاسخ انفعالی : خیلی خوب
پاسخ پرخاشگرانه : به جهنم كه عجله داری برو آخر صف بایست.
پاسخ جرأت مندانه : متأسفم، نمی توانم، من هم عجله دارم.
2 – یكی از آشنایان اتومبيل ما را برای روز تعطیل امانت می خواهد به ما می گوید:
آخر هفته ماشینت را به من می دهی ؟
پاسخ انفعالی : من خودم برنامه هایی داشتم، ولی باشد.
پاسخ پرخاشگرانه : خیلی پررو هستی كه یك دفعه از من چنین تقاضایی می كنی، فراموشش كن.
پاسخ جرأت مندانه : از قبل برای آخر هفته برنامه ریزی كرده ام، خوش حال می شوم در آینده به شما قرض بدهم، به شرط آن كه زودتر خبر دهید.
3 – یكی از اقوام قصد دارد شب به خانه ی ما بیاید ولی ما آمادگی نداریم زنگ می زند و می گوید : زنگ زدم ببینم هستید، تا شب خدمتتان برسیم ؟
پاسخ انفعالی : خودمان برنامه ای داشتیم ولی باشد تشریف بیاورید.
پاسخ پرخاشگرانه : شما نمی توانید هر وقت دلتان خواست به دیدن ما بیابید ، ما هم برای خود برنامه هایی داریم.
پاسخ جرأت مندانه : امشب برای ما وقت مناسبی نیست، اگر موافقید وقت دیگری را تعیین كنیم.
"نه" مقدس
گفتن نه و یا بله در مقابل درخواست دیگران زمانی كه به اختیار خود انسان باشد، جرأت مندی است. هر گاه در مقابل درخواست غیرموجه و نا به جای دیگران به دلیل رودربایستی یا ترس و یا هر دلیل غیرمنطقی دیگری نتوانیم با جرات از كلمه ی «نه» استفاده كنیم، خود را مورد هجوم بسیاری از آسیب ها و فشارها قرار خواهیم داد.
از جمله مواردی كه ضروری است از كلمه ی «نه» به عنوان یك ناجی مقدس ارتباطی استفاده كنیم، موقعیت های زیر می باشد :
1 – زمانی كه از سوی دیگران خواسته ای نامعقول مطرح می شود.
2 – زمانی كه مشغول كار مهمی هستیم، شخصی كاری با اولویت كمتر را به ما پیشنهاد می دهد.
3 – زمانی كه برای «كار پیشنهادی» مهارت و دانش كافی را نداریم.
4 – زمانی كه خیلی عصبانی و ناراحت هستیم.
5 – زمانی كه كار پیشنهادی را كس دیگری می تواند به خوبی انجام دهد.
6 - زمانی كه پیشنهاد دهنده، به هویت و حریم شخصی ما قصد تجاوز داشته باشد.
7 – زمانی كه از ما بر خلاف علائق، معیارها یا اعتقادات دینی و ارزشی ما ، چیزی را طلب نمایند.
مواردی كه رفتار جرأت مندانه توصیه نمی شود :
1 – زمانی كه در موقعیت خطرناكی قرار داریم. مثلاً زمانی كه شاهد صحنه ی تصادف در خیابان و مجروح شدن دیگران بوده ایم و از ما می خواهند مجروحین را به مركز درمانی برسانیم، رد جرأت مندانه به درخواست آنان می تواند بسیار مشكل آفرین و خطر ساز باشد.
2 – زمانی كه طرف مقابل ما در شرایط روحی مناسبی قرار ندارد. مثلاً شخصی با حالت خشم و عصبانیت تمام، با عجله وارد نانوایی شده و خارج از نوبت نان را بر می دارد، در این جا درخواست جرأت نمدانه به عمق مشكل می افزاید.
3 – زمانی كه دیگران می خواهند با رفتارشان ما را تحریك كنند. مثلاً شخصی كه در حال كشیدن سیگار می باشد، می خواهند درباره مضرات مصرف سیگار با ما بحث كند.
مهارت هایی برای ابراز جرأت مندی :
برای عینی تر كردن كاربرد مهارت ها، فرض كنیم كسی ما را به میهمانی دعوت می كند كه اصلاً دیگران و آن خانه را نمی شناسیم ، در این صورت از روش های بیان جرأت مندانه زیر استفاده می نماییم :
1 – نه گفتن :
نه نمی آیم.
من اهل این جور میهمانی ها نیستم.
نه حتماً باید بروم منزل
2 – تغییر دادن موضوع :
در این روش موضوع صحبت را عوض می كنیم.
راستی فیلم دیشب را دیدی ؟
فردا امتحان داریم ؟
لباسی كه خریدی، خیلی قشنگه !
3 – دلیل آوردن :
رفتن به خانه ای كه نمی شناسم را اصلاً درست نمی دانم.
دلیلی ندارد به جایی بروم كه راضی نیستم..
روحیه ام در این جور میهمانی ها ضعیف می شود.
4 – ایجاد احساس شخصیت مهم تر در طرف مقابل :
انتظار نداشتم این پیشنهاد را به من بدهی !
من روی شما یك جور دیگر فكر می كردم !
من شما را عاقل تر از این ها می دانستم!
5 – ارائه پیشنهاد بهتر :
حاضرم با شما سینما بیایم ولی میهمانی نمی آیم.
بیا برویم منزل ما.
6 – نشان دادن شأن بالا خانوادگی خود :
در خانواده ما رسم نیست كه در این جور میهمانی ها شركت كنیم.
اگر این موضوع را درخانواده ام مطرح كنم، آن ها خیلی تعجب می كنند.
7 – بیان موضوع در قالب شوخی :
من هنوز بچه ام، بزرگ نشده ام.
من شب ها زود خوابم می بره.
8 – پافشاری و اصرار در رد درخواست:
گفتم كه اهل رفت و آمد با غریبه ها نیستم.
دیگر حرفش را نزن، به هیچ وجه نمی آیم.
9 – دور شدن از موقعیت :
در مواقعی كه می بینیم شخص خیلی اصرار می كند، بهتر است ازآن محل و موقعیت دور شویم.
10 – ابراز همدلی :
شاید دلت می خواست كه من با شما بیایم، این موضوع را می فهمم ولی متأسفانه در این گونه میهمانی ها شركت نمی كنم.
11 – پیدا كردن راه حل مناسب با نظر خواستن از طرف مقابل :
موافقید جای غیر از میهمانی برویم كه شما هم دوست داشته باشید؟
12 – معذرت خواهی :
با عرض پوزش به هیچ وجه نمی آيم. امیدوارم مرا ببخشید
13 – تشكر و قدردانی :
لطف كردید مرا به میهمانی دعوت كردید، ولی من دوست نداردم و نمی آیم.
منتظر بمان، اما معطل نشو / تأمل كن ، اما توقف نكن / صریح باش، اما گستاخ نباش / بگو آری، اما نگو حتماً / بگو نه ، اما نگو ابدا
منبع:تبيان
شرح موضوع