کم خونی یا آنمی چیست ؟
وقتی که خون شما به اندازه کافی هموگلوبین نداشته باشد دچار آنمی می شوید.
هموگلوبین کمک میکند که گلبولهای قرمز خون، اکسیژن را از ریه ها به همه قسمتهای بدن برسانند .
چه چیزی باعث بوجود آمدن آنمی میشود ؟
آنمی انواع مختلف دارد که
هر کدام به دلایل مختلفی ایجاد می شوند.
کم خونی فقرآهن (IDA)
شایع ترین نوع کم خونی است وزمانی اتفاق می افتد که دخیره آهن دربدن شما کم شده است. بدن شما به آهن احتیاج دارد تا هموگلوبین بسازد. آهن بدن دراثر عوامل متعددی از قبیل عادت ماهیانه ، زخمها ، ورم روده یا سرطان روده خون از دست می رود.
درصورتی که برنامه غذایی آهن کافی نداشته باشد نیز ،بدلیل کمبود اهن ممکن است کم خونی ایجاد شود.
کمبود آهن رژیم غذایی دردوران بارداری منجر به بروز کم خونی فقرآهن در مادرباردار می شود. شما میتوانید آن را با مصرف غذاهای جاوی اهن از قبیل گوشت ها ، صدف ، اسفناج ، عدس ، سیب زمینی پخته با پوست ، تخمه افتاب گردان به دست اورید.
کم خونی مگالوبلاستیک
نوع دیگری از کم خونی است که به علت کمبود اسید فولیک ( یکی از ویتامین های گروه ) ویا ویتامین B12 بروز می کند. این ویتامین ها برای خونسازی وسلامت سیستم عصبی لازمند.با این نوع کم خونی بدن شما گلبول قرمزی می سازد که نمی تواند اکسیژن را بطور موثری به سلولهای بدن تحویل دهد.
قرص های اسید فولیک برای پیشگیری از این نوع کم خونی سودمند است.
شما همچنین می توانید با مصرف موادغذایی حاوی اسید فولیک مثل حبوبات (لوبیا ، عدس)، آب میوه ها و مرکبات ، غلات سبوس دار مثل نان های سبوس دار ،برگهای سبز تیره سبزیجات و ماکیان ، گوشت ها قرمز وسفید ( ماهی وماکیان )، وجگر مقادر کافی از این ویتامین را به دست اورید . گاهی اوقات کمبود ویتامینB12تشخیص داده نمی شود . مثلا در صورت ابتلا به کم خونی پرنی شیوز که به ان کم خونی کشنده هم می گویند ، کمبود ویتامین B12 یچاد می شود. کم خونی کشنده یک بیماری خود ایمنی است که موجب اختلال در جذب ویتامینB12می شود. .کمبود B12 در بعضی افراد ممکن است با بیماریهای دیگر خود ایمنی مانند بیماری های کرون همراه باشد. بی حسی وسوزن سوزن شدن کف پا و ساق پاها ، اشکال درراه رفتن ، فراموشی وضعف حافظه و مشکل دید از علائم دیگر کمبود ویتامین B12میباشد .
درمان بستگی به نوع کم خونی وعلت آن دارد ولی کمبود ویتامین B12با مصرف آمپول و یا قرص زیر نظر پزشک جبران می شود.
بیماری هایی که درزیر شرح داده شده است ، می توانند قدرت بدن شما را برای ساختن گلبول قرمز کم کرده وشما را مستعد کم خونی کنند.
بیماری های کلیوی :
بیماران کلیوی بخصوص افرادی که دیالیز می شوند بشتر در معرض خطر کم خونی قراردارند.
چون کلیه انها هورمون کافی برای ساختن گلبول قرمز خون نمیسازد و آهن هم در اثر دیالیز از بین می رود.
بیماری های خونی ارثی :
اکر در خانواده شما سابقه بیماری خونی وجود دارد ، شما هم امادگی ابتلا به این بیماری را دارید . یک نوع از این بیماری ، کم خونی سلول داسی شکل است که در آن ،به جای یک گلبول قرمز با فرم طبیعی که به راحتی داخل رگ ها حرکت میکنند ، سلول های داسی شکل با لبه مورب وجوددارند .این گلبول ها نمیتوانند داخل رگ های خونی حرکت کنند و راه رگ ها را برای رساندن خون به ارگان های بدن سد میکنند . بدن شما این گلبول های داسی شکل را به سرعت از بین می برد ، ولی نمیتواند سریعا گلبول قرمز طبیعی بسازد درنتیجه ، کم خونی بروز می کند.
نوع دیگر بیماری خونی ارثی ،
بیماری تالاسمی است . این بیماری زمانی بروز می کند که بدن ژن های بخصوصی را از دست میدهد یا وقتی که بجای ژ ن های طبیعی که مسئول ساخته شده همو گلوبین هستند ، ژنهای غیرطبیعی از والدین به فرزندان می رسد.
کم خونی آپلاستیک (APLASTIC) :
این نوع کم خونی زمانی اتفاق میافتد که بدن شما به اندازه کافی گلبول قرمز خون نمی سازد . از انجایی که این بیماری گلبول های سفید خون را هم تحت تاثیر قرار می دهد بدن مستعد ابتلا به عفونت ها وخونریزی های خودبخودی می شود .این مشکل در موارد زیر اتفاق می افتد :
درمان سرطان (شیمی درمانی یا رادیوتراپی)
قرار گرفتن در معرض مواد شیمییایی سمی (مانند سمومی که برای دفع حشرات استفاده میشود ، رنگهای شیمیایی و مواد تمیز کننده خانگی)
بعضی از داروها (مثل دارو هایی که برای درمان آرتریت روماتوئید استفاده می شود)
بیماری های خود ایمنی (مثل سل پوستی)
عفونت های ویروسی که مغز استخوان را درگیر میکند یا بیماری های مغز استخوان.
درمان به شدت کم خونی ومیزان پیشرفت آن بستگی دارد وشامل تزریق خون ، تجویز دارو یا پیوند مغز استخوان است.
نشانه های کم خونی چه هستند ؟
کم خونی مدتی طول می کشد که پیشرفت کند.در شروع شما هیچگونه علائمی ندارید. ولی با پیشرفت کم خونی شما ممکن است علائم زیر را داشته باشید :
خستگی ، ناتوانی واحساس ضعف، افت درجه حرارت بدن و رنگ پریدگی پوست ، تپش قلب ، تنگی نفس ، درد قفسه سینه ، سر گیجه ، تحریک پذیری ، سردی و بی حسی در دستها و پاها ، سردرد.
من چه طور بفهمم که کم خونی دارم ؟
کم خونی با آزمایش خون تشخیص داده می شود. اگر شما کم خونی داشته باشید پزشکتان ممکن است ازمایش های دیگری بدهد تا مشخص شود علت کم خونی چیست ؟ مثل (زخم معده یا زخم اثنی عشر و یا پولیپ روده ).
درمان کم خونی چیست ؟
درمان بسته به علت کم خونی متفاوت است. مثلا درمان بیماری کم خونی سلول داسی شکل با درمان کم خونی فقر آهن یا کم خونی ناشی از کمبود اسید فولیک فرق دارد . با پزشکتان در مورد بهترین درمان برای علت کم خونی مشورت کنید.
چه طور از ابتلا به کم خونی جلوگیری کنم ؟
این مراحل را دنبال کنید تا بتوانید از بعضی کم خونی ها جلوگیری کنید :
غذاهای پر آهن مصرف کنید ، گوشت قرمز ، ماهی ، مرغ ، جگر ،زرده تخم مرغ ، میوه های خشک ( برگه زرد آلو ، الو و کشمش ، توت خشک ،انجیر خشک ،خرما) ، عدس و لوبیا ، سبزی های برگ سبز مثل اسفناج و بروکلی ، برگ چغندر وبرگهای تیره رنگ کاهو ، سویا یا غلات صبخانه که با آهن غنی شده اند منابع خوبی از آهن هستند.
ویتامین C
به جذب بیشتر آهن از وعده غذایی کمک می کند .مصرف سبزی ها مثل گوجه فرنگی ،فلفل سبز ، کلم ،گل کلم ،وبروکلی ، کاهو ،جعفری و سبزی خوردن همراه با غذا جذب آهن وعده غذایی را دوبرابر می کند .مصرف میوه پس از غذا هم برای جذب اهن غذا سودمند است. تمام میوه ها بخصوص مرکبات (پرتقال ، لیمو،نارنگی ) ،وتوت فرنگی منابع ویتامینCهستند البته در صورتی که تازه وخام مصرف شوند.
قهوه و چای را با غذا میل نکنید .حداقل یکساعت قبل از غذا وتا دو ساعت پس از صرف غذا از خوردن چای وقهوه خودداری کنید.بویژه خانم ها ودختران در سنین بلوغ باید حتما این توصیه را رعایت کنند چون خیر ابتلا به کم خونی فقرآهن در آنها بدلیل قاعدگی وازدست دادن ماهیانه خون ، بیشتر است
کلسیم جذب اهن را در بدن مشکل میکند. اگر بدن شما در جذب اهن مشکل دارد با پزشک خود در مورد جذب اهن و کلسیم مشورت کنید . خوردن شیر همراه با غذا مانع از جذب کلسیم غذا می شود .این عادت غلط غذایی بخصوص در مورد کودکان یکی از دلایل کمبود اهن بدن است. اگر چه ماست هم دارای کلسیم است ولی برای جذب آهن مشکلی ایجاد نمی کند زیرا ماست حاوی ماده اسیدی بنام اسید لاکتیک است که خود به جذب اهن کمک می کند.
مطمئن شوید که به اندازه کافی اسید فولیک و ویتامین B12در رژیم غذایی شما موجود است .با پزشکتان در مورد مصرف قرص آهن (مکملها) صحبت کنید. قبل از مشورت با پزشک این قرص ها را مصرف نکنید . قرص ها ی آهن دو نوع اند : فرو و فریک .نوع فرو بهتر جذب می شود. قرص اهن ممکن است عوارض جانبی مثل حالت تهوع ، استفراغ ، یبوست و اسهال ایجاد کنند. این عوارض را با اقدامات زیرکم کنید :
-
اول با نصف مقدار (دوز) پیشنهادی شروع کنید و به ترتیب مقدار را به اندازه کامل (یک دوز) برسانید. - قرص را به دوزهای مختلف تقسیم کنید.
-
قرص را همراه با غذا مصرف کنید. - اگر یک نوع قرص مشکل ایجاد میکند از پزشکتان بخواهید نوع دیگری برایتان تجویز کند.
-
اگر شما خانمی هستید که در سنین بار وری قرار دارید و شرایط زیر رادارید:
مصرف کم منابع غذایی حاوی آهن
تشخیص قبلی پزشک درمورد کم خونی
خون ریزی شدید در دوران عادت ماهیانه
مصرف زیاد چای وقهوه همراه با غذا ویا بلافاصله پس از غذا لازم است هر سال یکبار با انجام آزمایش خون از وضعیت کم خونی خود باخبر شوید .
من در روز چه قدر اهن احتیاج دارم ؟
بیشتر مردم آهن روزانه را بارعایت یک رژیم غذایی مناسب وکافی دریافت می کنند.ولی افرادی مانند
دختران نوجوان ، زنان در سنین بار وری (که قاعدگی شدیدی دارند ، کسانی که بیشتر از یک بارداری داشته اند ، یا خانم هایی که از دستگاههای داخلی ضد بار داری (
IUD
) استفاده میکنند) ، کودکان زیر 5 سال بخصوص شیرخواران و خانم های باردار بیشتر درمعرض خطر کم خونی فقرآهن قراردارند.این گروه ها باید مرتبا از نظر کمبود اهن بررسی شوند.اگر آزمایشها نشان دهد که دچار کمبود اهن هستند باید از مکمل های اهن با نظر پزشک استفاده کنند . در این حالت ، کمبود اهن با رژیم غذایی برطرف نمی شود . بیشتر پزشکان مکملهای اهن را در زمان حاملگی تجویز می کنند زیرا بیشتر خانم های حامله اهن کافی ازبرنامه غذایی خود دریافت نمی کنند.وقتی که رژیم غذایی به تنهایی نمی تواند سطح آهن بدن را به حدطبیعی برساند ،مکمل های آهن جایگزین ها ی خوبی به حساب می ایند.
آیا توصیه ویژه ای مخصوص خانمهای حامله وجود دارد؟
خیلی از خانمهای حامله مشکل دریافت اهن کافی دارند چون برنامه غذایی انها نمی توند آهن مورد نیاز بدن در زمان بارداری را تامین کند . نیاز به اهن در دوره حاملگی برای رشد جنین ،افزایش حجم خون و از دست دادن خون در هنگام زایمان بیشتر است. اگر آهن کافی دراین دوران دریافت نشود خطر زایمان زودرس و یا تولد نوزاد با وزن کم (کمتر از 2500گرم ) افزایش می یابد اگر شما حامله هستید این نکات را رعایت کنید :
مطمئن شوید که روزی 27 میلی گرم اهن دریافت میکنید . مصرف مکمل اهن را از اولین مراجعه به پزشک شروع کرده وتا هنگام زایمان ادامه دهید .
من هورمون درمانی میکنم ( HT) . آیاا نیاز به اهن بیشتری دارم ؟
اگر در زمانی که هورمون درمانی می کنید ، قاعده هم می شوید ، شما ممکن است درمقایسه با خانم هایی که قاعده نمی شوتد و هورمون درمانی هم نمی کنند به آهن بیشتری احتیاج داشته باشید .با پزشکتان مشورت کنید.
ایا قرص های ضد بار داری باعث کم خونی می شوند ؟
بله ممکن است . بعضی از خانم ها که قرص ضد بار داری مصرف میکنند در هنگام قاعدگی خون ریزی کمتری دارند وبه این دلیل خطر ابتلا به کم خونی در انها کمتر است . خانم هایی که از دستگاههای داخل رحمی ضد بارداری(
IUD
) استفاده میکنند ممکن است در هنگام قاعدگی خون ریزی بیشتری داشته باشند .دراین صورت احتمال بروز کم خونی در انها افزایش میکند. .با پزشکتان مشورت کنید .
من یک گیاه خوار هستم . چه کار کنم تا بفهمم اهن کافی دریافت می کنم ؟ این موضوع بستگی به رژیم غذایی شما دارد . از ان جایی که اهن از طریق گوشت بهتر به بدن میرسد تا از طریق غذاهای گیاهی . بعضی از گیاه خوار ها ممکن است بیشتر از افراد دیگر به اهن احتیاج داشته باشند . مراحل بالا را دنبال کنید تا از کم خونی جلوگیری کنید و سعی کنید قرص ویتامین
C
با غذاهای سرشار از اهن مصرف کنید .
اگر من زیاد از حد آهن مصرف کنم چه اتفاقی می افتد ؟
انباشتگی آهن زمانی اتفاق می افتد که بدن در طی سال های متمادی آهن زیادی جذب کرده باشد . انباشته شدن آهن در قلب و کبد مشکلات فراوانی بوجود می اورد. این مشکل ممکن است در اثر خوردن مقدار زیاد آهن در سال های متوالی یا از طریق تزریق خون پی در پی ایجاد شود. در بعضی از کشور ها مثل امریکا ، مشکل انباشته شدن آهن دربدن ، بیشتر ارثی و به دلیل مشکلات ژنتیکی می باشد که به آن همو کرو ما تو زیس وراثتی نامیده می شود.
علائم اولیه همو کرو ما تو زیس شامل : خستگی ، ضعف، از دست دادن وزن بدن ، دردهای شکمی ، درد مفاصل است .
دربیمارانی که انباشتگی اهن بوجود می اید ممکن است علائمی مانند آرتروز (ارتریت) ، یائسگی زود رس ، امنوره ، کاهش میل جنسی ، ناتوانی جنسی وتنگی نفس مشاهده شود .
علائم همو کرو ما تو زیس پیشرفته شامل : ارتروز ، تاراحتی کبد ، بزرگ شدن کبد ، سیروز کبدی ، سرطان و از کار افتادگی کبد ، اسیب به پانکراس احتمالا به دلیل بیماری قند ، درد شکمی مزمن ، چاقی شدید ، ضعف ماهیچه های قلب ، مشکل در میزان و ریتم قلب ، از کار افتادگی قلب ، تغییر رنگ پوست به رتگ طوسی یا برنز می باشد .
درمان بستگی به میزان ذخیره اهن اضافی دربدن دارد . در اولین مرحله هدف این است که از شرآهن اضافه در بدن خلاص شویم. دراین مرحله درمان که فل بو تو می نامیده می شود ، یک تا دوبار درهفته به مدت چند ماه (معمولا 4-2ماه ) تا یکسال مقداری از خون بیمار گرفته می شود زمانی که مقدار اهن به حد نرمال برسد. با وجودی که درمان نمیتواند مشکلی را که دراثر همو کرو ما تو زیس بوجود آمده درمان می کند، اگر من همو کروماتو زیس داشته باشم چه کار کنم که سالم بمانم ؟
راههای زیادی وجود دارد که شما بتوانید زندگی سالمتری داشته باشید. ازجمله اینکه:
چک آپ کنید. مرتب اهن خونتان را اندازه گیری کنید و خون بدهید .
قرص اهن ،مکمل ها یا مولتی ویتامین ها یی که در انها اهن وجود دارند مصرف نکنید .ولی میتوانید غذاهای اهن دار را بخورید .
مقدار ویتامین Cرا که دریافت می کنید ، در نظر داشته باشید . این ویتامین مقدار جذب اهن بدن شما را افزایش می دهد بنابراین قرص هایی را که بیش از 500 mg,ويتامين Cدارد را در روز مصرف نکنید خوردن غذاهایی که ویتامین
Cدارند اشکالی ندارد .
ورزش کنید : شما میتواند هرچه قدر میخواهید ورزش کنیذ .سعی کنید روزی 30 دقیقه ورزش کنید .
منبع:http://www.x4extender.mihanblog.com/post/151
شرح موضوع