فاكتورهاي خطر در ارتباط با نازايي مردان.

نازايي مشكلي است كه گريبانگير بسياري از زوجهاي جوان است و آنان را مجبور مي كند تا با مراجعه مكرر به پزشكان و آزمايشگاه ها راهي براي گريز از اين مسئله بيابند. اما در صورتي كه افرادي اطلاع كافي از نوع مشكل و يا روند بررسي خود نداشته باشند اميد است تا با مطالعه اين مقاله با آگاهي بيشتري جهت حل مشكل خود اقدام نمايند.

- وجود سابقه عفونت پروستات يا ناحيه تناسلي.

- سابقه ضربه به بيضه ها يا چرخش بيضه ها، سابقه بلوغ دير رس يا زود رس.

- تماس با مواد سمي در حين كار نظير مس، كادميوم، جيوه، اكسيد اتيلن، كلريد وينيل، مواد راديو اكتيو و اشعه.

- مصرف دخانيات.

- مصرف الكل به مقدار زياد.

- تماس ناحيه هاي تناسلي با دماهاي بالا.

- ترميم فتق.

- بيضه نزول نكرده.

- داروهاي مورد استفاده در دوران زخم ها يا پسويازيس.

- سابقه مصرف دي استيل بسترول توسط مادر در حين بارداري و سابقه ابتلا به اوريون حين بلوغ.

- ديابت.

علل اصلي نازايي مردان را مي توان در چند گروه اصلي قرار داد:

*اختلالات مربوط به اسپرم : اين اختلالات مي تواند به علل گوناگون ايجاد شود. نظير بيماري هاي عفوني يا التهابي نظير اوريون، اختلالات هورموني، اختلالات ايمونولوژي، فاكتورهاي محيطي، شيوه زندگي و بيماري هايي ژنتيكي.

*بيماري سيستيك فيبروزس : نوعي بيماري ارثي است كه در آن تعداد اسپرم ها بسيار كم بوده و گاهي با عدم تشكيل لوله هاي مني بر همراه مي باشد.

*آلودگي هوا و ميزان سرب موجود در هوا به خصوص در ايجاد ناباروري در مردان موثر است.

حال به بررسي امور بالا مي پردازيم :

اسپرم غير طبيعي:

همه مردان اسپرم غير طبيعي دارند كه تا درصدي قابل قبول است. اسپرم غير طبيعي ممكن است دو سر داشته باشد يا اصلا دم نداشته باشد.

اگر اسپرم هاي غير طبيعي در مني مرد خيلي بالا باشد مي تواند اثر منفي روي باروري داشته باشد. برخي متخصصين عقيده دارند كه اسپرم هاي غير طبيعي در عبور از لوله فالوپ و نيز سوراخ كردن ديواره تخمك دچار مشكل مي شوند. تعداد زياد اسپرم مي تواند احتمال باروري را افزايش دهد و نرمال بودن آن ها نيز نقش حياتي در باروري دارند.

نتايج يك تحقيق نشان مي دهد كه مردان با تعداد اسپرم پايين هم همچنان مي توانند بارور باشند به شرط اينكه درصد اسپرم هاي طبيعي در آن ها بالا باشد.

واريكوسل:

واريكوسل عبارتست از گشاد شدن سياهرگ اطراف بيضه.

اين عارضه اغلب مشكلي براي باروري مردان ايجاد نمي كند اما مي تواند از طريق افزايش دماي بيضه بر فرآيند توليد اسپرم آسيب وارد كند. به همين دليل بستن اين سياهرگ ها (جراحي واريكوسل) در برخي مردان مبتلا، مشكل باروري را اصلاح كرده و در برخي ديگر تا ثير نداشته است. متاسفانه پزشكان نمي توانند پيش بيني كنند كه درمان واريكوسل در چه كساني مفيد است و در چه كساني تاثيري ندارد.

انسدادها:

انسداد (گرفتگي) در بخشي از دستگاه تناسلي مردان، مي تواند از طريق بستن مسير خروج اسپرم و جلوگيري از انزال (خارج شدن مني از مرد) روي باروري مرد اثر منفي بگذارد. اين انسدادها مي توانند در اثر ضايعات ناشي از عفونت هايي مثل مايكوپلاسما يا اورئاپلاسما و نيز جراحي هاي قبلي ايجاد شوند. يك ضايعه شديد ناشي از لگد زدن محكم به كشاله ران در برخي ورزش ها، حتي مي تواند توليد اسپرم را در بيضه ها متوقف كند.

بيضه نزول نكرده:

اين عارضه عبارتست از عدم نزول بيضه به داخل كيسه بيضه در طي تكامل جنين در رحم مادر. در اطفال مبتلا به اين بيماري از روش جراحي براي وارد كردن بيضه به داخل كيسه بيضه استفاده مي شود. در صورت تشخيص دير هنگام و در نتيجه عمل جراحي دير هنگام، اين مشكل مي تواند روي باروري مرد اثر منفي بگذارد.

بيماري هاي ديگر:

ديابت شيرين و ديگر اختلالات غدد درون ريز و ديابت بي مزه مي تواند در كنترل هورموني توليد اسپرم مداخله كنند. عفونت هاي پروستات و اپي ديديم ( ساختمان لوله اي شكلي كه روي نوك هر بيضه، در قسمت بالاي آن قرار گرفته است) مي توانند باعث مداخله در توليد اسپرم يا انسداد مجراي خروج آن شوند. عفونت هاي ديگر مثل اركيت (ورم بيضه) ناشي از اوريون، مي توانند باعث ناباروري هميشگي شوند.

چاقي:

محققين موسسه ملي بهداشت محيط كاروليناي شمالي، ضمن تحقيقات اخير نشان مي دادند ميان چاقي و نازايي در مردان ارتباط وجود دارد.

اين دانشمندان با مطالعه روي 2 هزار 111 زوج در كاروليناي شمالي كه مردان عمدتا مزرعه دار بودند و شاخص توده بدني آن ها 3واحد بيش از حد طبيعي بود، دريافتند با وجود انجام روابط زناشويي بدون استفاده از روش هاي پيشگيري از بارداري، اين مردان 10 درصد بيشتر از ساير مردان مبتلا به ناباروري بودند.

به گفته اين دانشمندان مردان چاق معمولا روابط زناشويي كمتري دارند كه اين موضوع تاثير زيادي بر باروري آن ها دارد.

كمبود عناصر كمياب:

غلظت عناصر كمياب در مايع مني مردان بارور و نابارور متفاوت بوده و ميزان غلظت اين عناصر در باروري موثر است.

غلظت كلسيم در همه گروه هاي بارور و نابارور بيشتر از غلظت ساير عناصر ديگر بوده و تاثير آن بر متيليتي اسپرم و القا واكنش سلول جنسي در اسپرم پستانداران مي باشد.

دومين عنصري كه بعد از كلسيم از بيشترين غلظت در مايع مني برخوردار است، عنصر روي مي باشد كه همراه با منيزيم، اثرات تحريك كنندگي و مهار كنندگي بر حركت اسپرم اعمال مي كند.

مس به عنوان عنصري كه سميت زيادي بر اسپرم ايجاد مي كند در گروه هاي نابارور گزارش شده است.

گفتني است ناباروري در مردان ممكن است با ناهنجاري هايي مثل انسداد اپيديديميس، اختلال ايمونولوژيكي و عفونت موضعي همراه باشد.

با توجه به اين كه در حال حاضر درك درستي از نقش فيزيولوژيك عناصر كمياب و ارتباط آن با ناباروري وجود ندارد با پيشرفت تكنيك هاي مربوط به آناليز عناصر كمياب در سيمن و مايعات بيولوژيك ديگر، پژوهش ها در اين حوزه افزايش يافته است.

التهاب بدن مردان:

محققين يك ذره غير معمولي بازدارنده را با نام عامل بازدارنده ماكروفاژ(MIF) را در نمونه هاي به دست آمده از اسپرم مردان عقيم تشخيص دادند.

التهاب هنگامي به وجود مي آيد كه بدن در معرض عفونت هايي مانند عفونت خون، اختلالات مربوط به ايمني بدن و بيماريهاي مزمن همچون ديابت و بيماري قلبي قرار گيرد. اين عامل تحت اين شرايط ظاهر شده و با بعضي از ضايعه هاي بافتي در ارتباط مي باشد.

محققان پس از بررسي به اين نتيجه رسيدند كه در مرداني با مشكل باروري، سطح IF در آنها خيلي بالا يا خيلي پايين است. سطوح مناسب و مطلوب MIF به بالغ شدن اسپرم ها كمك مي كند. هنگامي كه متخصصان اين عامل را به ظرف هاي حاوي اسپرم سالم اضافه كردند تعداد و ميزان حركت اسپرم ها كاهش يافت.

فقدان مجراي وازدفران:

باعث ناباروري در مردان مي شود و بروز آن به شكل نقص فقدان مجراي وازدفران (مجراي عبور اسپرم) يا فقدان يك طرفه مجراي وازفران منجر مي شود كه در ايران از شيوع بالاي برخوردار است.

ديابت:

ابتلا به ديابت باعث تخريب 60 درصدي DNA مردان مي شود كه منجر به ناباروري آنها خواهد شد. بر اساس تحقيقات با افزايش قند خون و اضافه وزن ميزان تخريب DNA آنها بيشتر مي شود.

در يك تحقيق 56 مرد 30 ساله كه 27 درصد آنها مبتلا به ديابت بودند، مورد بررسي قرار گفتند.

ميزان تخريب DNA در مردان ديابتي 52 درصد گزارش شد، در حاليكه اين آمار در مردان سالم تنها 32 درصد بود.

علاوه بر اخذ شرح حال كامل از فرد و خانواده و انجام معاينات كامل جهت تشخيص علت نازايي در مرد بايد آزمايشات خاصي را نيز انجام داد كه شامل:

- آزمايش مني چند گانه: حداقل دو نمونه در دو نوبت مختلف زماني بايد گرفته شود و از لحاظ فاكتورهاي مختلف مورد بررسي قرار بگيرد كه اين فاكتورها شامل حجم مني، قوام، تعداد اسپرم ها و شكل و حركت آنها مي باشد.

- سونوگرافي: جهت تعيين واريكوسل و ساير عوارض ساختماني بيضه.

- ساير آزمايش ها: از اين آزمايش ها جهت تعيين علت اختلالات اسپرم ها يا بيماري هاي سيستم تناسلي مردانه استفاده مي شود.

انتخاب روش دروماني توسط پزشك بر اساس سن بيمار، سلامت عمومي، سابقه پزشكي، وسعت بيماري، قابليت تحمل فرد در برابر داروها، روش هاي درماني و جراحي هاي مختلف، نحوه انتظار از دوره بيماري و ارجحيت خود بيمار بستگي دارد.

در حال حاضر روش هاي درماني بسيار زيادي وجود دارد كه مي توان به روش هاي آزمايشگاهي و استفاده از دارو هاي خاص و روش هاي جراحي مخصوص جهت برطرف نمودن بيماري زمينه اي اشاره كرد.

منبع: پزشكان بدون مرز