با دکتر منوچهر جزایری فوق‌تخصص بیماری‌های غدد و متابولیسم، درباره ژنیکوماستی (بزرگی غیر طبیعی سینه در آقایان) گفتگو کرده ایم.
ژنیکوماستی دقیقا به چه معناست؟
واژه ژنیکوماستی، از دو بخش تشکیل شده: ژنیکو، به معنای زن و ماستی، به معنای سینه. پس ژنیکوماستی، یعنی زنانه شدن سینه ی یک مرد که نباید آن را با دو پدیده دیگر اشتباه کرد: تجمع بافت چربی (لیپوماستی) و حجیم شدن عضلات سینه. در این دو حالت، ژنیکوماستی، کاذب است، نه حقیقی.
ژنیکوماستی حقیقی، تکثیر و حجیم شدن بافت غده‌ای (گلاندولر) سینه است. ژنیکوماستی، پدیده‌ای است سهل و ممتنع، یعنی هم ساده و طبیعی است (فیزیولوژیک) و نیازی به درمان ندارد و هم می‌تواند جدی و نشانه‌ای از یک بیماری صعب‌العلاج باشد.
ژنیکوماستی در چه مواردی فیزیولوژیک (طبیعی) است؟
ژنیکوماستی طبیعی در سه حالت دیده می‌شود: نوزادی، بلوغ و سالمندی.
ژنیکوماستی نوزادی در 60 تا 90 درصد نوزادان پسر، به علت وجود استروژن مادر در خون نوزاد، عارض می‌گردد. ژنیکوماستی نوزادی، در چند هفته اول زندگی ایجاد می‌شود. این پدیده، موقتی و گذرا است و ظرف چند هفته از بین می‌رود.
ژنیکوماستی بلوغ، در60 تا 70 درصد پسرها در دوران بلوغ مشاهده می‌شود و اغلب با درد و حساسیت سینه همراه می‌باشد. ژنیکوماستی بلوغ، در پسرهای نوجوان و تازه بالغ بین سنین 12 تا 15 سالگی ایجاد می‌شود. این پدیده، ممکن است از چند ماه تا چند سال به طول انجامد (6 ماه تا 3 سال).
ژنیکوماستی سالمندی در 30 تا 80 درصد افراد مسن دیده می‌شود. ژنیکوماستی پیری، معمولا بعد از 45 تا 50 سالگی ایجاد می‌شود.
آیا از نظر ظاهری، وضعیت طوری هست که بیمار خودش بتواند آن را تشخیص دهد، یا به آن مشکوک شود؟
تشخیص آن با پزشک متخصص است، نه با بیمار، ولی برخی خصوصیات، می‌تواند بیماران را راهنمایی کند، مثلا اگر ژنیکوماستی دردناک باشد یا سینه‌ها حساس شوند، نشانه تازگی و سریع بودن رشد سینه است. این حالت معمولا به دنبال مصرف داروها دیده می‌شود. قوام سینه در این حالت معمولا نرم است و سفت نیست. در حالی که اگر ژنیکوماستی کهنه و طولانی باشد، قوام سینه سفت است.
ژنیکوماستی اگر بعد از سنین 25 تا 30 سالگی و به طور ناگهانی ایجاد شود و سیر سریع داشته و توده پستانی سفت و یا همراه با ترشح باشد، مشکوک به بدخیمی است و آن را باید جدی گرفت.
ژنیکوماستی غالبا دو طرفه و گاهی یک طرفه است.
آیا علل دیگری هم برای ایجاد ژنیکوماستی وجود دارد؟
البته! بدیهی است که علل ژنیکوماستی شامل یک لیست بلند بالا از بیماری‌ها و داروهای مختلف می‌شود که ذکر تمام آنها از حوصله این بحث خارج است.
برای نمونه، داروها 20 درصد، کم‌کاری اولیه بیضه (هیپوگونادیسم اولیه) 10 درصد، تومورهای بیضه یا فوق کلیه 3 درصد در ایجاد این مشکل نقش دارند.
حدود 10 درصد موارد هم شامل هیپوگونادیسم ثانویه، سوءتغذیه (در قدیم از علل شایع در کودکان بود)، مقاومت به آندروژن (TFTS یا مردهای زن‌نما که نوعی دو جنسی کاذب است)، سیروز کبدی ، اعتیاد به الکل، نارسایی مزمن کلیه ، پرکاری مادرزادی فوق کلیه ، تومور ترشح‌کننده هورمون جنسی، پرکاری تیرویید ، کم‌کاری تیرویید ، ایدز و داروهای ضدایدز است.
در بقیه موارد، علت ژنیکوماستی، پیدا نمی‌شود.
چه داروهایی می‌توانند ژنیکوماستی ایجاد کنند؟
کمتر دارویی وجود دارد که باعث ژنیکوماستی نشود. البته مقصودم مصرف درازمدت دارو است، نه چند نوبت یا چند روز مصرف آن.
مواد نیروزا ، استروییدها، آنابولیزان‌ها (برای افزایش حجم عضلات در بدنسازان)، کرم‌های استروژن ، اسپیرونالاکتون، فلوتاماید، سایمتیدین، رانیتیدین، متیل‌دوپا، داروهای اعصاب، ماری جوانا، هروئین، متادون، داروهای ضدتشنج و ضدصرع، ضد سل، ضد افسردگی (داروهای ضدافسردگی در خانم ها باعث پُرمویی و در آقایان باعث ژنیکوماستی می شوند)، شیمی‌درمانی ، هورمون رشد ، ضدسرطان‌ها، تمام آندروژن‌ها و ... از جمله ی این داروها هستند.
ابتلا به ژنیکوماستی در اثر استفاده از کدام داروها شایع‌تر است؟
در جوانان و نوجوانان پسر، نقش مواد نیروزا مهم‌تر است. غالبا این داروها، به طور غیرقانونی و مخفیانه، در باشگاه‌های ورزشی، به غلط تجویز می‌شوند و گاها با عوارض جبران‌ناپذیری همراه هستند.
اکثر بیمارانی که به پزشک مراجعه می‌کنند، یا از نوع ژنیکوماستی بلوغ هستند که خود به خود بهبود می یابند و یا از نوع دارویی هستند که با قطع دارو، تدریجا خوب می‌شوند.
ژنیکوماستی حقیقی با چه بیماری ممکن است اشتباه شود؟
با هیچ بیماری دیگری قابل اشتباه نیست، به شرطی که شرح حال و معاینه دقیقی در پرونده بیمار وجود داشته باشد. تجمع بافت چربی در سینه، چاقی، لیپوم، فیبروآدنوم و کیست‌های موضعی باید از ژنیکوماستی واقعی، افتراق داده شوند.
آب پستان و سرطان پستان نیز در تشخیص افتراقی جای دارند که در معاینه بالینی و به کمک آزمایش خون، ماموگرافی، سونوگرافی و در صورت لزوم سی‌تی اسکن یا ام‌آرآی و سرانجام نمونه‌برداری، قابل تشخیص‌اند.
آیا این عارضه، به خودی خود، مشکلی ایجاد می‌کند؟
اگر از نوع فیزیولوژیک و خفیف باشد، نه! و احتیاج به درمان خاصی هم ندارد و معمولا خود به خود خوب می‌شود. ژنیکوماستی دارویی هم با قطع دارو معمولا برطرف می‌شود. معاینه دوره‌ای بیمار بین 3 تا 6 ماه ضروری است.
نکته مهم این است که ژنیکوماستی، به ویژه در جوانان و نوجوانان، بیش از آن که از نظر پزشکی مساله‌ساز باشد، از نقطه‌نظر روانی و اجتماعی مساله‌ساز است، به طوری که بیمار احساس شرم می‌کند و از برهنه شدن می‌هراسد و اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهد و دچار سرخوردگی و افسردگی می‌شود. بیمارانی را داشته‌ام که برای یک ژنیکوماستی ساده و خفیف و طبیعی، خود را به تیغ جراحی سپرده و تا آن را برنداشته‌اند، آرام نگرفته‌اند.
آیا در چنین مواردی، داروهای خاصی هم به عنوان درمان تجویز می‌شود؟
در پزشکی، گاهی بهترین دارو، ندادن داروست. ژنیکوماستی نسبت به هر دارویی حساس است. به علاوه، داروهایی مانند تاموکسی فن (ضد استروژن) یا آناستروزول یا تتروزول (ضد‌آروموتاز) در واقع، اثر قابل‌توجهی در کاهش حجم پستان ندارند، اما ممکن است از بزر‌گ‌تر شدن‌اش جلوگیری کنند.
مصرف داروهایی که توسط شرکت‌های دارویی و یا از طریق اینترنت با اسامی مختلف تبلیغ می‌شوند، به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. اگر دارویی لازم باشد، باید توسط پزشک متخصص غدد بعد از معاینه ی دقیق بیمار تجویز شود.
اقدامات غیردارویی و ترمیمی، تا چه حدی موثر و لازم‌اند؟
این کار به مریض و ذهنیت او نسبت به بیماری بستگی دارد. همان‌طور که در سوال قبلی توضیح دادم، حمایت روحی و ایجاد اعتماد به نفس در بیمار، بسیار مهم است و گاهی تنها راه دست‌یابی به این هدف، اقدامات ترمیمی است.
در حال حاضر از دو روش ترمیمی استفاده می‌شود:
1- لیپوساکشن، که برداشتن و حذف چربی‌های اضافی از پستان است و بافت غده‌ای پستان دست نخورده باقی می ماند. این کار باید توسط یک جراح پلاستیک ماهر (فوق‌تخصص جراحی پلاستیک) و با در نظر گرفتن کلیه تدابیر علمی و بعد از مشورت با فوق‌تخصص غدد، انجام شود. متاسفانه، لیپوساکشن در اکثریت موارد، بی‌رویه و بدون ضابطه توسط افراد متفرقه صورت می‌گیرد و با عوارض زیاد و گاهی جبران‌ناپذیری نیز همراه است.
2- عمل جراحی سینه که یک عمل کامل سینه برداری است و بافت غده‌ای سینه نیز حذف می‌شود. البته امروزه، روش های جراحی پیشرفت کرده و به صورت اندوسکوپی و با یک برش کوچک روی پوست، انجام می‌شوند.
منبع:تبیان
ژنیکوماستی دقیقا به چه معناست؟
واژه ژنیکوماستی، از دو بخش تشکیل شده: ژنیکو، به معنای زن و ماستی، به معنای سینه. پس ژنیکوماستی، یعنی زنانه شدن سینه ی یک مرد که نباید آن را با دو پدیده دیگر اشتباه کرد: تجمع بافت چربی (لیپوماستی) و حجیم شدن عضلات سینه. در این دو حالت، ژنیکوماستی، کاذب است، نه حقیقی.
ژنیکوماستی حقیقی، تکثیر و حجیم شدن بافت غده‌ای (گلاندولر) سینه است. ژنیکوماستی، پدیده‌ای است سهل و ممتنع، یعنی هم ساده و طبیعی است (فیزیولوژیک) و نیازی به درمان ندارد و هم می‌تواند جدی و نشانه‌ای از یک بیماری صعب‌العلاج باشد.
ژنیکوماستی در چه مواردی فیزیولوژیک (طبیعی) است؟
ژنیکوماستی طبیعی در سه حالت دیده می‌شود: نوزادی، بلوغ و سالمندی.
ژنیکوماستی نوزادی در 60 تا 90 درصد نوزادان پسر، به علت وجود استروژن مادر در خون نوزاد، عارض می‌گردد. ژنیکوماستی نوزادی، در چند هفته اول زندگی ایجاد می‌شود. این پدیده، موقتی و گذرا است و ظرف چند هفته از بین می‌رود.
ژنیکوماستی بلوغ، در60 تا 70 درصد پسرها در دوران بلوغ مشاهده می‌شود و اغلب با درد و حساسیت سینه همراه می‌باشد. ژنیکوماستی بلوغ، در پسرهای نوجوان و تازه بالغ بین سنین 12 تا 15 سالگی ایجاد می‌شود. این پدیده، ممکن است از چند ماه تا چند سال به طول انجامد (6 ماه تا 3 سال).
ژنیکوماستی سالمندی در 30 تا 80 درصد افراد مسن دیده می‌شود. ژنیکوماستی پیری، معمولا بعد از 45 تا 50 سالگی ایجاد می‌شود.
آیا از نظر ظاهری، وضعیت طوری هست که بیمار خودش بتواند آن را تشخیص دهد، یا به آن مشکوک شود؟
تشخیص آن با پزشک متخصص است، نه با بیمار، ولی برخی خصوصیات، می‌تواند بیماران را راهنمایی کند، مثلا اگر ژنیکوماستی دردناک باشد یا سینه‌ها حساس شوند، نشانه تازگی و سریع بودن رشد سینه است. این حالت معمولا به دنبال مصرف داروها دیده می‌شود. قوام سینه در این حالت معمولا نرم است و سفت نیست. در حالی که اگر ژنیکوماستی کهنه و طولانی باشد، قوام سینه سفت است.
ژنیکوماستی اگر بعد از سنین 25 تا 30 سالگی و به طور ناگهانی ایجاد شود و سیر سریع داشته و توده پستانی سفت و یا همراه با ترشح باشد، مشکوک به بدخیمی است و آن را باید جدی گرفت.
ژنیکوماستی غالبا دو طرفه و گاهی یک طرفه است.
آیا علل دیگری هم برای ایجاد ژنیکوماستی وجود دارد؟
البته! بدیهی است که علل ژنیکوماستی شامل یک لیست بلند بالا از بیماری‌ها و داروهای مختلف می‌شود که ذکر تمام آنها از حوصله این بحث خارج است.
برای نمونه، داروها 20 درصد، کم‌کاری اولیه بیضه (هیپوگونادیسم اولیه) 10 درصد، تومورهای بیضه یا فوق کلیه 3 درصد در ایجاد این مشکل نقش دارند.
حدود 10 درصد موارد هم شامل هیپوگونادیسم ثانویه، سوءتغذیه (در قدیم از علل شایع در کودکان بود)، مقاومت به آندروژن (TFTS یا مردهای زن‌نما که نوعی دو جنسی کاذب است)، سیروز کبدی ، اعتیاد به الکل، نارسایی مزمن کلیه ، پرکاری مادرزادی فوق کلیه ، تومور ترشح‌کننده هورمون جنسی، پرکاری تیرویید ، کم‌کاری تیرویید ، ایدز و داروهای ضدایدز است.
در بقیه موارد، علت ژنیکوماستی، پیدا نمی‌شود.
چه داروهایی می‌توانند ژنیکوماستی ایجاد کنند؟
کمتر دارویی وجود دارد که باعث ژنیکوماستی نشود. البته مقصودم مصرف درازمدت دارو است، نه چند نوبت یا چند روز مصرف آن.
مواد نیروزا ، استروییدها، آنابولیزان‌ها (برای افزایش حجم عضلات در بدنسازان)، کرم‌های استروژن ، اسپیرونالاکتون، فلوتاماید، سایمتیدین، رانیتیدین، متیل‌دوپا، داروهای اعصاب، ماری جوانا، هروئین، متادون، داروهای ضدتشنج و ضدصرع، ضد سل، ضد افسردگی (داروهای ضدافسردگی در خانم ها باعث پُرمویی و در آقایان باعث ژنیکوماستی می شوند)، شیمی‌درمانی ، هورمون رشد ، ضدسرطان‌ها، تمام آندروژن‌ها و ... از جمله ی این داروها هستند.
ابتلا به ژنیکوماستی در اثر استفاده از کدام داروها شایع‌تر است؟
در جوانان و نوجوانان پسر، نقش مواد نیروزا مهم‌تر است. غالبا این داروها، به طور غیرقانونی و مخفیانه، در باشگاه‌های ورزشی، به غلط تجویز می‌شوند و گاها با عوارض جبران‌ناپذیری همراه هستند.
اکثر بیمارانی که به پزشک مراجعه می‌کنند، یا از نوع ژنیکوماستی بلوغ هستند که خود به خود بهبود می یابند و یا از نوع دارویی هستند که با قطع دارو، تدریجا خوب می‌شوند.
ژنیکوماستی حقیقی با چه بیماری ممکن است اشتباه شود؟
با هیچ بیماری دیگری قابل اشتباه نیست، به شرطی که شرح حال و معاینه دقیقی در پرونده بیمار وجود داشته باشد. تجمع بافت چربی در سینه، چاقی، لیپوم، فیبروآدنوم و کیست‌های موضعی باید از ژنیکوماستی واقعی، افتراق داده شوند.
آب پستان و سرطان پستان نیز در تشخیص افتراقی جای دارند که در معاینه بالینی و به کمک آزمایش خون، ماموگرافی، سونوگرافی و در صورت لزوم سی‌تی اسکن یا ام‌آرآی و سرانجام نمونه‌برداری، قابل تشخیص‌اند.
آیا این عارضه، به خودی خود، مشکلی ایجاد می‌کند؟
اگر از نوع فیزیولوژیک و خفیف باشد، نه! و احتیاج به درمان خاصی هم ندارد و معمولا خود به خود خوب می‌شود. ژنیکوماستی دارویی هم با قطع دارو معمولا برطرف می‌شود. معاینه دوره‌ای بیمار بین 3 تا 6 ماه ضروری است.
نکته مهم این است که ژنیکوماستی، به ویژه در جوانان و نوجوانان، بیش از آن که از نظر پزشکی مساله‌ساز باشد، از نقطه‌نظر روانی و اجتماعی مساله‌ساز است، به طوری که بیمار احساس شرم می‌کند و از برهنه شدن می‌هراسد و اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهد و دچار سرخوردگی و افسردگی می‌شود. بیمارانی را داشته‌ام که برای یک ژنیکوماستی ساده و خفیف و طبیعی، خود را به تیغ جراحی سپرده و تا آن را برنداشته‌اند، آرام نگرفته‌اند.
آیا در چنین مواردی، داروهای خاصی هم به عنوان درمان تجویز می‌شود؟
در پزشکی، گاهی بهترین دارو، ندادن داروست. ژنیکوماستی نسبت به هر دارویی حساس است. به علاوه، داروهایی مانند تاموکسی فن (ضد استروژن) یا آناستروزول یا تتروزول (ضد‌آروموتاز) در واقع، اثر قابل‌توجهی در کاهش حجم پستان ندارند، اما ممکن است از بزر‌گ‌تر شدن‌اش جلوگیری کنند.
مصرف داروهایی که توسط شرکت‌های دارویی و یا از طریق اینترنت با اسامی مختلف تبلیغ می‌شوند، به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. اگر دارویی لازم باشد، باید توسط پزشک متخصص غدد بعد از معاینه ی دقیق بیمار تجویز شود.
اقدامات غیردارویی و ترمیمی، تا چه حدی موثر و لازم‌اند؟
این کار به مریض و ذهنیت او نسبت به بیماری بستگی دارد. همان‌طور که در سوال قبلی توضیح دادم، حمایت روحی و ایجاد اعتماد به نفس در بیمار، بسیار مهم است و گاهی تنها راه دست‌یابی به این هدف، اقدامات ترمیمی است.
در حال حاضر از دو روش ترمیمی استفاده می‌شود:
1- لیپوساکشن، که برداشتن و حذف چربی‌های اضافی از پستان است و بافت غده‌ای پستان دست نخورده باقی می ماند. این کار باید توسط یک جراح پلاستیک ماهر (فوق‌تخصص جراحی پلاستیک) و با در نظر گرفتن کلیه تدابیر علمی و بعد از مشورت با فوق‌تخصص غدد، انجام شود. متاسفانه، لیپوساکشن در اکثریت موارد، بی‌رویه و بدون ضابطه توسط افراد متفرقه صورت می‌گیرد و با عوارض زیاد و گاهی جبران‌ناپذیری نیز همراه است.
2- عمل جراحی سینه که یک عمل کامل سینه برداری است و بافت غده‌ای سینه نیز حذف می‌شود. البته امروزه، روش های جراحی پیشرفت کرده و به صورت اندوسکوپی و با یک برش کوچک روی پوست، انجام می‌شوند.
منبع:تبیان
شرح موضوع