سال‌های زیادی است که متخصصان از شیوه های مختلفی برای کاهش درد زایمان استفاده می کنند، راه های مختلفی با فواید و عوارض متفاوت.
کارشناسان و متخصصان ایرانی هم در این رابطه تلاش های زیادی انجام داده و می دهند؛ تا جاییکه در سال جاری، انجمن علمی مامایی، کارگاه دو روزه ی زایمان در آب رابرای ماماها برگزار کرد تا بدین طریق زایمان فیزیولوژیک و استفاده از روش‌های غیر دارویی کاهش درد زایمان، رواج بیشتری پیدا کند.
تاریخچه ی کشف موضوعی که برای این کارگاه انتخاب شده بود(یعنی زایمان در آب) به سال 1803 برمیگردد. تا آن زمان از خواص بی دردی آب برای زایمان استفاده نمی شد. امادر همان سال، در فرانسه زنی پس از تحمل 48 ساعت درد زایمان، برای تسکیندرد، وارد وان آب گرم شد و ادامه ی زایمان وی سریع و کم درد انجام گرفت تاجایی که فرصت خروج از آب را پیدا نکرد و در همان جا نوزادش متولد شد. اینموضوع باعث شد محققی روسی به نام ایگور چارکوفسکی روی زایمان در آب مطالعاتی انجام دهد. تا جایی که دخترش " وتا " در سال 1963 میلادی با وزن2/62 پوند، نارس در آب به دنیا آمد.
در این جا این سؤال مطرح می شود که آب با چه مکانیسمی می تواند در کم کردن درد زایمان نقش داشته باشد؟
دکتر ناهید خداکرمی،دکترای تخصصی بهداشت باروری و دبیر انجمن علمی مامایی در جواب، به ترکیباصلی بدن انسان که از آب تشکیل شده اشاره کرده و در ادامه از خاصیت ریلکسکردن آب می گوید: آب با کم کردن سفتی عضلات و در نهایت ریلکس شدن آن ها،همراه با تحریک ترشح ماده اندورفین نقش مؤثری در حس تحمل درد زایمان ایجادمی کند و مادر، هم در مرحله اول و هم در مرحله دوم زایمان درد کمتری راحس خواهد کرد.
هر چند که این خاصیت تذکر شده ی آب، مهم ترین اثر آن محسوب می شود اما فواید دیگری برای زایمان در آب عنوان شده است؛ دبیر انجمن علمی مامایی در این باره بهمواردی همچون پارگی های کمتر حین زایمان و تولد خوشایند‌تر نوزاد اشارهمی کند. بنا بر گفته های خداکرمی، مادر در دو مرحله زایمان می تواند درآب قرار گرفته و از خاصیت بی دردی آن استفاده کند.
زیبا تقی زاده، دکترایبهداشت باروری ضمن تأیید گفته های خداکرمی به برخی دیگر از فواید زایماندر آب اشاره کرد: تحقیقات مختلف نشان داده که آپگار کودکان متولد شده درآب(وضعیت سلامتی جنین در 5 دقیقه ی اول بعد از تولد) نسبت به کودکان متولد شده در خشکی بهتر و نیاز مادر به مسکن کمتر بوده است. اما طول مدت زایمان کمتر نشده و از این جهت تفاوتی بین زایمان در آب و زایمان در خشکیوجود ندارد.
زمان ورود به آب
مادر در دو مرحله می‌تواند در آب قرار گیرد. دبیر انجمن علمی مامایی در این باره می گوید:زایمان دارای 3 مرحله است. مادر در مرحله اول(هنگام فاز فعال زایمان) ومرحله دوم زایمان می تواند از بی دردی آب استفاده کند.
در واقع مادر تحت نظرپزشک زمانی که دهانه رحم به اندازه چهار تا پنج سانتی متر باز شدهاست(مرحله فعال زایمان) وارد آب می شود و هنگام خروج جنین، از آب خارج می‌شود(لازم به ذکر است ورود به آب، قبل از این زمان به دلیل اثرات تسکین‌دهنده ی زیاد آب، ممکن است منجر به تاخیر مراحل بعدی زایمان شود).
در این روش، خروج جنین در بیرون آب انجام می شود.
آن چه از گفته های اینکارشناسان برمی آید این است که در هر شرایطی باید قطع بند ناف جنین ومرحله ی سوم زایمان در خارج از آب صورت گیرد و درصورت نیاز به برش زایمانی، برای خروج راحت تر جنین، این کار نیز باید در خارج از آب انجام شود. امکان کنترل قلب جنین تا هنگام زایمان در آب وجود دارد.
تحت هر شرایطی مرحله ی سوم زایمان که خروج جفت است حتما باید
در خارج از آب صورت گیرد
دمای آب
دمای آب به طور متوسط36 تا 5/37 درجه است که در مرحله ی اول زایمان می تواند تا 40 درجه همرسانده شود. از آن جایی که این تغییرات دمایی می تواند باعث کاهش آب بدنمادر شود، در جبران آن می توان از نوشیدنی های مناسب استفاده کرد.
اما در هر صورت در همینجا قابل ذکر است که این تغییر دمایی که به هنگام خروج از آب صورت می گیردبرای برخی از مادران خوشایند نیست یا حتی می تواند باعث تب و لرز آن هاشود.
زایمان در آب برای همه مادران مناسب نیست
بر اساس گفته های دکتر تقی زاده در موارد زیر نباید زایمان در آب صورت گیرد:
* دوقلویی
* جداشدگی زودرس جفت
* زایمان زودرس
* بیماری های زمینه ای مادر(مانند بیماری قند، فشار خون و برخی بیماری های پوستی)
* وزن جنین بیشتر از 4 کیلوگرم
* پارگی زودرس کیسه آمنیون
* عفونت
* وضعیت های غیرطبیعی جنین
* عدم دسترسی به امکانات احیای نوزاد
تحقیقات
زایمان در آب به رغمقدمت طولانی، هنوز نتوانسته بیش از 4 تا 5 درصد جمعیت جهان را به خوداختصاص دهد چرا که در مورد فواید و عوارض آن بحث های زیادی وجود دارد.
عفونت از جمله عوارضمطرح شده است که هنوز به اثبات نرسیده است. طبق تحقیقات ارائه شده درکارگاه زایمان در آب یک مورد پنومونی(عفونت ریه) نوزاد دیده شده که البتهدر این مورد، زایمان در وان منزل بدون حضور ماما و در وانی با دمای تنظیمنشده ی آب و بدون پمپ تخلیه صورت گرفته بود.
این در حالی است که ازضروریات استفاده از این شیوه حضور مستمر ماما و وجود وان یا حوضچه آبی باپمپ تخلیه است تا درصورت ایجاد هرگونه خون ریزی یا آلودگی، آب با پمپتخلیه شود. از طرفی آب سرد می تواند جنین را در معرض عفونت ریه قرار دهد.
علاوه بر این، دو موردآمبولی نوزاد دیده شده است که باز هم در این موارد نمی توان قضاوت درستیکرد چرا که در این موردها بند ناف دور گردن پیچیده شده بود و قطع بند نا فداخل آب صورت گرفته بود در حالی که باید در خارج از آب اقدام به این کارکرد.
منبع : نیک صالحی
شرح موضوع