آرامش در‌خانواده‌هاي قديم اضطراب در‌خانواده‌هاي جديد
اين روزها كمتر خانه‌اي را پيدا مي‌كنيد كه از وسايل و ابزارهايي كه تكنولوژي نوين مي‌ناميم، خالي باشد از وسايل برقي آشپزخانه گرفته تا تلويزيون‌هاي لاغر سه‌بعدي و ضبط و پخش‌هايي كه در و ديوار را مي‌لرزاند،در بسياري از خانه‌ها حتي در شهرهاي كوچك ديده مي‌شود. در اين ميان، برخي فناوري‌ها را فناوري‌هاي ارتباطي نام گذاشته‌اند. باور كنيد يا نه، كارشناسان اجتماعي اين فناوري‌ها را منجر به بروز انقلابي در روابط بين افراد و گروه‌ها عنوان مي‌كنند. اينترنت، رايانه، تلفن همراه، ماهواره و... از جمله اين فناوري‌ها هستند.
خيلي از ما چنان به استفاده از اين ابزار عادت كرده‌ايم كه روز يا هفته‌اي را بدون آن نمي‌توانيم تصور كنيم.
بسياري از ما وقتي تلفن همراهمان را به طور تصادفي در منزل جا مي‌گذاريم و از خانه خارج مي‌شويم، تمام روز حس مي‌كنيم پاره‌اي از وجودمان را همراه نداريم. شايد همين عادت اين روزها، سر انتقاد از اين ابزارها را باز كرده است. اين انتقادها گاهي از سوي نزديك‌ترين افراد به هم بيان مي‌شود. گاهي هم فضاي دوستانه بين ما را تيره و مكدر مي‌كند و حتي رشته ارتباط را برخلاف نامش از هم مي‌گسلد.
زهره خالدپناه، 30 ساله و صاحب يك فرزند است كه پس از ازدواج شغلش را رها كرد و خانه‌نشين شد. همسرش عارف از يك سال قبل با اينترنت و فضاي چت آشنا شده، زهره از زندگي خود مي‌گويد: «شب كه خسته از كار مي‌رسد، شام را خورده يا نخورده به اتاقش مي‌رود و پشت كامپيوتر مي‌نشيند. تمام شب صداي كليدها قطع نمي‌شود. من و پسرم از صبح منتظريم تا او به خانه بيايد، اما او صفحه كوچك كامپيوترش را به هم‌صحبتي با ما ترجيح مي‌دهد، حتي حوصله بازي با كودكمان را ندارد. گاهي سعي مي‌كنم از پشت سر، لغات سياه و كوچكي را كه تند نقش مي‌بندد و بالا مي‌رود، بخوانم، اما او مانع مي‌شود، از اين زندگي خسته شده‌ام، بزرگترها مي‌گويند به خاطر پسرم تحمل كنم، اما نمي‌توانم...».
اين روزها دسترسي به اينترنت، بخش حياتي در دنياي مدرن و ابزار مهم در آموزش و ارتباط با دنياست. تسلط بر اينترنت نوعي مهارت محسوب مي‌شود كه تا چند سال آينده، كسي كه استفاده از بخش‌هاي اينترنت را نداند نوعي كم‌سواد به حساب مي‌آيد. ملت‌هاي مختلف بنابر فرهنگشان از اين ابزار اطلاعاتي بهره مي‌گيرند.
شايد براي خيلي از ما كامپيوتر و اينترنت جنبه سرگرمي داشته باشد، اما بسياري ديگر هم آن را ابزار ورود به دنياي مجازي مي‌دانند. اينترنت به خاطر همين نقش دوگانه، اغواكننده است و قابليت سوءاستفاده و به انحراف كشيدن را دارد. اطلاعات نامحدود اينترنت و دسترسي به آن با چند كليد، نگراني خانواده‌ها را به همراه داشته و گاهي والدين را دچار تشويش مي‌كند. در بسياري از كشورها براي منع دسترسي به برخي سايتها قوانين ويژه‌اي تدوين شده است تا قدرت نظارتي بزرگترها بر استفاده از رايانه و اينترنت افزايش يابد، اما متاسفانه علاوه بر كودكان و نوجوانان، اينترنت قادر است تا ريشه ارتباط بين زوج‌ها را نيز سست كند.
زهره يكي از صدها زني است كه به ادعاي او اينترنت بين او و همسرش فاصله انداخته است. او اضافه مي‌كند: «همه چيز با يك ايميل شروع شد، همسرم تا نيمه‌شب بيدار مي‌ماند و چت مي‌كرد.آنقدر در اينترنت غرق مي‌شد كه گذشت زمان را حس نمي‌كرد. بتدريج آشنايي او با زني از يك كشور ديگر منجر به شكاف بين ما شد. همسرم به آن زن پيشنهاد ازدواج داد و آن زن قبول كرد كه همسرم را به كشور خودش ببرد. همسرم به ما قول داد كه بعد از رفتن ما را هم با خودش خواهد برد، اما من به هيچ وجه به او اعتماد ندارم.»
شايد برخي ادعا كنند كه امكان سوءاستفاده از هر پديده جديدي وجود دارد، اما با پذيرش اين ادعا باز هم مي‌توان گفت كه اينترنت از جمله همان پديده‌هاي جديد است كه روابط درون خانواده‌ها را تحت تاثير قرار مي‌دهد. كارشناسان از نتايج پژوهشي در پايان دهه 90 خبر مي‌دهند كه بنا بر آن پس از 2 سال از ورود اينترنت به خانواده‌ها، كاهش حضور اجتماعي آن خانواده و افسردگي و انزواي خانواده از مظاهر دسترسي به اينترنت عنوان شده است.
آمارهاي ضريب نفوذ اينترنت در ايران هر چند متناقض است و برخي از ضريب زير يك صدم و برخي ديگر از ضريب 43 صدم خبر مي‌دهد اما نقاط ضعف بهره‌گيري از اين فضاي گسترده مجازي را نمي‌توان به اينترنت نسبت داد، چرا كه اخبار رسيده از كشورهاي پيشرفته نشان مي‌دهد كه اينترنت كمتر عامل فاصله و شكاف بين همسران و اعضاي خانواده در كشورهاي پيشرفته عنوان مي‌شود.
هومن بابايي ـ كارشناس آسيب‌هاي اجتماعي ـ در مقاله‌اي به بررسي آسيب‌ها و فرصت‌هاي اينترنت در خانواده‌ها مي‌گويد: اينترنت از بعدي مي‌تواند فرصت تلقي شود، چون به عنوان فراگيرترين ابزار فرهنگي، امكان دسترسي برابر و عادلانه افراد جامعه به منابع اطلاعاتي را فراهم مي‌كند، دريچه‌اي به دنياي بزرگ‌تري است كه تاكنون در دسترس ما نبوده و به همين خاطر منجر به تسريع در رشد اطلاعات مي‌شود.
بنابر اطلاعات موجود، حدود 1/5 درصد از اطلاعات موجود در سايت‌هاي اينترنتي، غيراخلاقي، بيش از 90 درصد تجاري و بقيه علمي، فرهنگي، ورزشي و... است. بابايي تصريح مي‌كند: بايد به افراد از سنين كودكي نحوه استفاده صحيح از اينترنت را آموزش داد تا فرد در مواجهه با دنياي گسترده مجازي دست و پايش را گم نكند و به بيراهه نرود.
بابايي از رويارويي با همسراني مي‌گويد كه چه زن و چه مرد به دليل نداشتن تجربه، به اينترنت معتاد شده و زندگي خانوادگي‌شان را از دست داده‌اند. جمشيد احمدي ـ كارشناس امور رايانه ـ نيز در مقاله‌اي به خانواده‌ها توصيه مي‌كند: والدين براي جلوگيري از سوءاستفاده اعضاي جوان خود از اينترنت، مهارت‌هاي خود را در اين حوزه گسترش دهند. وي تاكيد مي‌كند كه اينترنت به خودي خود بد نيست، مهم نحوه استفاده از آن است كه بايد مهارت استفاده از آن را به فرزندان‌مان بياموزيم، به همين دليل بايد متناسب با سن و دوره تحصيلي فرزندان محدوديت‌هايي را اعمال كرد. اينترنت مي‌تواند مهارت‌هايي مانند انتخاب‌گري، خلاقيت، انتقادگري و مديريت زمان و... را به بچه‌ها بياموزد به شرط اين كه بدون آگاهي در امواج آن غرق نشويم.
بلوتوث‌هاي تلخ، زندگي زهر
ضريب نفوذ تلفن همراه هم چندان شفاف نيست ولي بودن آن در دست بسياري از افراد جامعه از شهري و روستايي تا زن و مرد و كودك و... نشان مي‌دهد كه از جمله تكنولوژي‌هاي پيشرو ارتباطي است. ضريب نفوذ تلفن همراه اين روزها از مرز 75 درصد گذشته است،اين وسيله كوچك ارتباطي كه گاه ما را از نگراني احوال عزيزانمان نجات مي‌دهد، در كشورهاي پيشرفته براساس پژوهش‌هاي آنان، عاملي براي نزديكي آنان بوده است، اما در برخي موارد سوءاستفاده‌هاي جاري در كشورمان باعث شكاف و فاصله بين همسران شده است.
به گفته سيما. م از بس همسرش او را با تلفن همراه چك مي‌كند، عاصي شده است. او مي‌گويد: «از خانه خارج مي‌شوم، زنگ مي‌زند مي‌گويد كجا هستي. به خانه دوستم مي‌روم، در حال رانندگي هستم، توي جلسه در محل كارم هستم، هر جايي هستم زنگ مي‌زند و به بهانه اين كه نگرانت هستم، دائم مرا چك مي‌كند!»
روزبه. س هم كارمند دولت است و مي‌گويد: «اين تلفن همراه هم آيينه دق ما شده، وقتي به خانه مي‌روم، به محض رفتن به حمام يا دستشويي، خانمم شماره‌هاي من را چك مي‌كند، بعد هم گير مي‌دهد كه اين شماره مال كيست. چرا اسم ندارد، چرا 40 دقيقه با او صحبت كرده‌اي. زن بوده يا مرد؟ و...»
البته حميرا. س هم از پيامك‌ها و بلوتوث‌هاي غيرقابل بياني مي‌گويد كه در تلفن همراه پسر 17 ساله‌اش پيدا كرده و نمي‌داند با آنها چطور برخورد كند. او مي‌گويد: «به نظر من موبايل اين روزها براي بچه‌ها يك وسيله سرگرمي است. بلوتوث‌هايي كه از اين گوشي به آن گوشي مي‌رود، گاهي آنقدر وقيح است كه من به عنوان مادر شرم مي‌كنم كه چه واكنشي نشان دهم؟»
در حالي كه تا به حال تصور مي‌شد فناوري‌هاي نويني مثل اينترنت و تلفن همراه (بلوتوث‌ها) عاملي محكم در فروپاشي خانواده‌ها باشد، اما انتشار نتايج يك پژوهش در واشنگتن پست، اين ذهنيت را زيرسوال برده است. بررسي‌هاي تازه موسسه Pew نشان مي‌دهد زندگي خانوادگي در اثر استفاده از اينترنت و تلفن همراه تضعيف نشده است؛ چنانچه بري ويلمن استاد جامعه‌شناسي دانشگاه تورنتو مي‌گويد: در نظرسنجي كه در بين خانواده‌هاي ايالات متحده آمريكا صورت گرفته است، 60 درصد پاسخ‌دهندگان بالغ بوده‌اند كه همگي آنان معتقدند اين فناوري‌ها باعث گسست روابط بين اعضاي خانواده‌شان نشده است؛ حتي 25 درصد از پاسخگويان اعتقاد داشتند، تلفن همراه و ارتباطات آنلاين، اعضاي خانواده‌ها را به هم نزديك كرده است و فقط 11 درصد قائل به تاثير منفي فناوري‌ها بر روابط خانوادگي خود بودند.
به گزارش ايسنا و به گفته ويلمن، بيشتر خانواده‌هاي مورد بررسي ادعا مي‌كنند كه تلفن همراه و حتي اينترنت در طول روز آنها را به هم نزديك‌تر كرده و آنها را قادر ساخته كه از حال هم باخبر شوند.
اما در ايران برخي پژوهشگران اجتماعي نظر ديگري دارند، آنان گوشي به گوشي‌شدن بلوتوث‌هاي غيراخلاقي را خطري جدي براي خانواده‌ها عنوان مي‌كنند.
شيرين. ن، صاحب 3 فرزند است كه از بلوتوث‌هاي غيراخلاقي گوشي همسرش مي‌گويد: «همسرم گاهي مقابل چشم بچه‌ها بلوتوث مي‌گيرد و مي‌فرستد، بعد به آنها نشان مي‌دهد و با تندي به آنان مي‌گويد براي شما مناسب نيست. من هم به او اعتراض مي‌كنم، ولي او هيچ اهميتي نمي‌دهد. از اين مي‌ترسم كه بچه‌ها از اين كار پدرشان ياد بگيرند كه آنها هم بلوتوث غيراخلاقي بگيرند، همان‌طور كه پسر 12 ساله‌ام در گوشي‌اش از همكلاسي‌هايش از اين صحنه‌هاي غيراخلاقي گرفته و با اعتراض من مجبور شده همه را پاك كند.»
سردار محمدي‌فرد، معاون حقوقي و پارلماني ناجا در گفت‌وگو با مهر نسبت به انتشار اين‌گونه بلوتوث‌ها و تهديد خانواده‌ها هشدار داده و گفته است: «پليس به راحتي مي‌تواند ارسال‌كننده بلوتوث‌هاي غيراخلاقي را شناسايي كند.»اما متاسفانه پيش از برخورد پليسي و قهري با اين ابزار ارتباطي، سوءاستفاده‌هاي موجود مي‌تواند روابط اعضاي خانواده را خدشه‌دار كرده و پرده‌هاي حرمت را پاره كند.
بابايي، آسيب‌شناس نيز در اين زمينه توضيح مي‌دهد: «تلفن همراه و ضريب نفوذ آن در كشور نشان مي‌دهد كه مردم به اين فناوري روي خوش نشان داده‌اند، متاسفانه آماري از تاثيرگذاري اين فناوري بر خانواده‌ها در اختيار نداريم، اما مشاهدات تاييد مي‌کند که گاه اين ابزار منجر به بي‌اعتمادي همسران به هم مي‌شود که اين امر نيازمند آموزش از دوران نوجواني است. پدر يا مادري که پيامک‌هاي غيراخلاقي مي‌فرستد نمي‌تواند مدعي باشد که نوجوانش اين عمل را تکرار نکند.
به گفته او، اين روزها گاهي دانش‌آموزان دوره ابتدايي گوشي دارند که از يک طرف به وسيله فخرفروشي خانواده‌ها تبديل شده از يک طرف هم باعث آشنايي کودک با فضايي شده که براي او به اسباب‌بازي شبيه است، اسباب‌بازي که متاسفانه، آموزشي قبل از استفاده آن صورت نگرفته و مي‌تواند اخلاق و ذهنيت او را در معرض آسيب‌هاي غيرفرهنگي قرار دهد.
مجيد ابهري، آسيب‌شناس رفتاري نيز اعتقاد دارد: متوسط رفتارهاي گفتماني بين خانواده‌ها از 24 ساعت، فقط 15 دقيقه است که تلفن همراه ـ به رغم ساير کشورها ـ اين ميزان را به طور نزولي کاهش داده و روز به روز هم اين فاصله‌ها بيشتر مي‌شود.
استفاده از تلفن همراه در حد افراط
فربد فدايي، روانپزشک با تاکيد بر اين که اعتياد به هر چيز مضر است، در گفت‌وگو با جام جم مي‌گويد: وسايل ارتباط جمعي سبب ارتباط بهتر افراد با محيط خارج از خانواده و افراد بيگانه شده و در مقابل، روابط بين افراد خانواده را تضعيف مي‌کند. وي در مورد ارتباط تلفني و ارتباط رودررو بين اعضاي خانواده تاکيد مي‌کند: ارتباط رودررو از طريق کلام و چشم و زبان شکل مي‌گيرد، بنابراين هميشه نوعي محدوديت را بر رفتار اجتماعي انسان تحميل مي‌کند و انسان‌ها در روابط اجتماعي خود رفتارشان را با حرکات بدن و رفتار چهره طرف مقابل تطبيق مي‌دهند.اما در ارتباط با تلفن، تنها کلام حاکم است و افراد بدون ترس بيشتر صحبت مي‌کنند که در حال رودررو آن را صحيح نمي‌دانند.
از منظر کارشناسان، بسياري از همسران اين روزها بخش عمده‌اي از روز را بيرون خانه سپري مي‌کنند و شايد تنها يک يا 2 بار طي روز با تلفن با هم صحبت کنند، اين امر شايد خوشايند باشد، اما جاي ارتباط چهره‌به چهره را نمي‌گيرد و به‌تدريج در طولاني مدت روابط آنان را سرد مي‌کند.
شبکه‌اي که ديدنش ظرفيت مي‌خواهد
به‌گزارش خبرگزاري‌ها چندي پيش مهندس عزت‌الله ضرغامي، رئيس سازمان صداوسيما خبر داد که 30 درصد مردم ما ماهواره دارند اين امر نشان مي‌دهد که شبکه‌هاي تلويزيوني ماهواره‌اي خواه ناخواه به خانه‌ها وارد شده و ارتباط بين همسران و والدين و فرزندان را تحت‌الشعاع قرار داده است.
«به کنترل ماهواره دست نزن»، «شبکه را عوض کن»، «اين شبکه‌ها بايد قفل شود» و ... معمولا تحکم برخي والدين به فرزندان است.
پدر اميرحسين 19 ساله هم اين گونه است، مي‌گويد: «شب‌ها وقتي مي‌خوابيم پدر ومادرم پاي ماهواره مي‌نشينند ولي ما حق ديدن نداريم. تا وقتي بچه بوديم اين شيوه اشکالي نداشت ولي حالا که ديپلم گرفتم، به نظرم اصرارها و تحکم‌هاي پدرم کمي توهين‌آميز است، چون اگر ديدن فيلمي مشکل دارد چرا خودشان تماشا مي‌کنند؟»اين که برخي شبکه‌هاي ماهواره‌اي درصدد تغيير فرهنگ و ارزش‌هاي بومي ما هستند، جاي شکي نيست، اما راهکار نبايد مقابله با اين تهاجم، به منع صوري فرزندان خلاصه شود.
اما تاثير ماهواره تنها رابطه بزرگترها و کوچک‌ترها را تيره نمي‌كند. «من را با مردان موبور و فكل كراواتي مقايسه مي‌كند، چون فلان هنرپيشه سريال پوليور صورتي مي‌پوشد، من هم حتما بايد همان رنگ بپوشم. مدل موهايم را بايد فرم فلان مجري اصلاح كنم، خلاصه اين‌كه همسرم مدتي است گير داده كه هيكلم بايد شكل فلان خواننده باشد، نمي‌دانم اين آدم‌ها از كجا وارد زندگي من شده‌اند، اما خواست همسرم كه من را با آنها مقايسه مي‌كند عذابم مي‌دهد، تا قبل از نصب ماهواره من شيك‌پوش‌ترين مرد زندگي او بودم ولي حالا خرده‌فرمايش‌هاي همسرم، مرا به ستوه آورده است ...».
اظهارنظر در مورد تاثير ماهواره بر خانواده‌ها كار راحتي نيست و به پيمايش ملي نيازمند است، اما مشاهدات تجربي نشان مي‌دهد كه ماهواره، سبك زندگي خانواده‌ها بخصوص همسران جوان را نشانه رفته و هدف آن كمرنگ كردن ارزش‌ها و سنت‌هاست. متاسفانه بسياري از خانواده‌ها كه فرزندانشان را از ديدن شبكه‌هاي ماهواره‌اي منع مي‌كنند، خود طريقه درست استفاده از اين ابزار را نمي‌دانند، از تابعيت و تقليد كور تا منع بچه‌ها و اعضاي كوچك‌تر خانواده از جمله واكنش خانواده‌ها در برابر برنامه‌هاي اين شبكه‌هاست. حسن زائري، روان‌شناس در گفتگو با فارس توضيح مي‌دهد كه استفاده از ماهواره به عنوان يك سرگرمي منجر به بروز آسيب‌هاي جدي در خانواده مي‌شود. به گفته وي، مدگرايي و اعتقاد به خرافه‌پرستي، رسومات و رفتارهاي غيراصولي از مضرات شبكه‌هاي ماهواره‌اي است، به طوري كه حريم بين افراد خانواده توسط ماهواره از بين مي‌رود و متاسفانه در حال حاضر برخي خانواده‌ها متوجه تاثير اين وسيله در فسادهاي اخلاقي نيستند.
تمام آنچه در مورد رسانه‌ها و ابزارها و فناوري‌هاي نوين در خانواده گفته شد، نيازمند آموزش است.
در اين بين والدين بهترين الگو براي بهره‌گيري از اين ابزارها هستند كه فرزندان شيوه‌هاي صحيح استفاده بهينه از اين ابزارهاي تكنولوژيك را از آن مي‌آموزند.
آنان كه اينترنت، ماهواره، تلفن همراه و بلوتوث را اختراع كرده‌اند، فقط به جنبه سرگرمي آن توجه نكرده و بار انتقال اطلاعات توسط آنان مهم‌ترين هدف كاربرد اين ابزارها بوده است.
اينترنت خدمات بزرگي به بخش توسعه فضاي مجازي ارتباطات و انتقال اطلاعات كرده و تلفن همراه و ماهواره اين روزها از ابزارهاي نوين ارتباطي هستند، متاسفانه خانواده‌هاي ما شايد تنها به بعد منفي آن توجه مي‌كنند و اين يعني آسيب جديدي كه بقاي خانواده‌ها را به خطر مي‌اندازد.
منبع : جام جم آنلاین
اين روزها كمتر خانه‌اي را پيدا مي‌كنيد كه از وسايل و ابزارهايي كه تكنولوژي نوين مي‌ناميم، خالي باشد از وسايل برقي آشپزخانه گرفته تا تلويزيون‌هاي لاغر سه‌بعدي و ضبط و پخش‌هايي كه در و ديوار را مي‌لرزاند،در بسياري از خانه‌ها حتي در شهرهاي كوچك ديده مي‌شود. در اين ميان، برخي فناوري‌ها را فناوري‌هاي ارتباطي نام گذاشته‌اند. باور كنيد يا نه، كارشناسان اجتماعي اين فناوري‌ها را منجر به بروز انقلابي در روابط بين افراد و گروه‌ها عنوان مي‌كنند. اينترنت، رايانه، تلفن همراه، ماهواره و... از جمله اين فناوري‌ها هستند.
خيلي از ما چنان به استفاده از اين ابزار عادت كرده‌ايم كه روز يا هفته‌اي را بدون آن نمي‌توانيم تصور كنيم.
بسياري از ما وقتي تلفن همراهمان را به طور تصادفي در منزل جا مي‌گذاريم و از خانه خارج مي‌شويم، تمام روز حس مي‌كنيم پاره‌اي از وجودمان را همراه نداريم. شايد همين عادت اين روزها، سر انتقاد از اين ابزارها را باز كرده است. اين انتقادها گاهي از سوي نزديك‌ترين افراد به هم بيان مي‌شود. گاهي هم فضاي دوستانه بين ما را تيره و مكدر مي‌كند و حتي رشته ارتباط را برخلاف نامش از هم مي‌گسلد.
زهره خالدپناه، 30 ساله و صاحب يك فرزند است كه پس از ازدواج شغلش را رها كرد و خانه‌نشين شد. همسرش عارف از يك سال قبل با اينترنت و فضاي چت آشنا شده، زهره از زندگي خود مي‌گويد: «شب كه خسته از كار مي‌رسد، شام را خورده يا نخورده به اتاقش مي‌رود و پشت كامپيوتر مي‌نشيند. تمام شب صداي كليدها قطع نمي‌شود. من و پسرم از صبح منتظريم تا او به خانه بيايد، اما او صفحه كوچك كامپيوترش را به هم‌صحبتي با ما ترجيح مي‌دهد، حتي حوصله بازي با كودكمان را ندارد. گاهي سعي مي‌كنم از پشت سر، لغات سياه و كوچكي را كه تند نقش مي‌بندد و بالا مي‌رود، بخوانم، اما او مانع مي‌شود، از اين زندگي خسته شده‌ام، بزرگترها مي‌گويند به خاطر پسرم تحمل كنم، اما نمي‌توانم...».
اين روزها دسترسي به اينترنت، بخش حياتي در دنياي مدرن و ابزار مهم در آموزش و ارتباط با دنياست. تسلط بر اينترنت نوعي مهارت محسوب مي‌شود كه تا چند سال آينده، كسي كه استفاده از بخش‌هاي اينترنت را نداند نوعي كم‌سواد به حساب مي‌آيد. ملت‌هاي مختلف بنابر فرهنگشان از اين ابزار اطلاعاتي بهره مي‌گيرند.
شايد براي خيلي از ما كامپيوتر و اينترنت جنبه سرگرمي داشته باشد، اما بسياري ديگر هم آن را ابزار ورود به دنياي مجازي مي‌دانند. اينترنت به خاطر همين نقش دوگانه، اغواكننده است و قابليت سوءاستفاده و به انحراف كشيدن را دارد. اطلاعات نامحدود اينترنت و دسترسي به آن با چند كليد، نگراني خانواده‌ها را به همراه داشته و گاهي والدين را دچار تشويش مي‌كند. در بسياري از كشورها براي منع دسترسي به برخي سايتها قوانين ويژه‌اي تدوين شده است تا قدرت نظارتي بزرگترها بر استفاده از رايانه و اينترنت افزايش يابد، اما متاسفانه علاوه بر كودكان و نوجوانان، اينترنت قادر است تا ريشه ارتباط بين زوج‌ها را نيز سست كند.
زهره يكي از صدها زني است كه به ادعاي او اينترنت بين او و همسرش فاصله انداخته است. او اضافه مي‌كند: «همه چيز با يك ايميل شروع شد، همسرم تا نيمه‌شب بيدار مي‌ماند و چت مي‌كرد.آنقدر در اينترنت غرق مي‌شد كه گذشت زمان را حس نمي‌كرد. بتدريج آشنايي او با زني از يك كشور ديگر منجر به شكاف بين ما شد. همسرم به آن زن پيشنهاد ازدواج داد و آن زن قبول كرد كه همسرم را به كشور خودش ببرد. همسرم به ما قول داد كه بعد از رفتن ما را هم با خودش خواهد برد، اما من به هيچ وجه به او اعتماد ندارم.»
شايد برخي ادعا كنند كه امكان سوءاستفاده از هر پديده جديدي وجود دارد، اما با پذيرش اين ادعا باز هم مي‌توان گفت كه اينترنت از جمله همان پديده‌هاي جديد است كه روابط درون خانواده‌ها را تحت تاثير قرار مي‌دهد. كارشناسان از نتايج پژوهشي در پايان دهه 90 خبر مي‌دهند كه بنا بر آن پس از 2 سال از ورود اينترنت به خانواده‌ها، كاهش حضور اجتماعي آن خانواده و افسردگي و انزواي خانواده از مظاهر دسترسي به اينترنت عنوان شده است.
آمارهاي ضريب نفوذ اينترنت در ايران هر چند متناقض است و برخي از ضريب زير يك صدم و برخي ديگر از ضريب 43 صدم خبر مي‌دهد اما نقاط ضعف بهره‌گيري از اين فضاي گسترده مجازي را نمي‌توان به اينترنت نسبت داد، چرا كه اخبار رسيده از كشورهاي پيشرفته نشان مي‌دهد كه اينترنت كمتر عامل فاصله و شكاف بين همسران و اعضاي خانواده در كشورهاي پيشرفته عنوان مي‌شود.
هومن بابايي ـ كارشناس آسيب‌هاي اجتماعي ـ در مقاله‌اي به بررسي آسيب‌ها و فرصت‌هاي اينترنت در خانواده‌ها مي‌گويد: اينترنت از بعدي مي‌تواند فرصت تلقي شود، چون به عنوان فراگيرترين ابزار فرهنگي، امكان دسترسي برابر و عادلانه افراد جامعه به منابع اطلاعاتي را فراهم مي‌كند، دريچه‌اي به دنياي بزرگ‌تري است كه تاكنون در دسترس ما نبوده و به همين خاطر منجر به تسريع در رشد اطلاعات مي‌شود.
بنابر اطلاعات موجود، حدود 1/5 درصد از اطلاعات موجود در سايت‌هاي اينترنتي، غيراخلاقي، بيش از 90 درصد تجاري و بقيه علمي، فرهنگي، ورزشي و... است. بابايي تصريح مي‌كند: بايد به افراد از سنين كودكي نحوه استفاده صحيح از اينترنت را آموزش داد تا فرد در مواجهه با دنياي گسترده مجازي دست و پايش را گم نكند و به بيراهه نرود.
بابايي از رويارويي با همسراني مي‌گويد كه چه زن و چه مرد به دليل نداشتن تجربه، به اينترنت معتاد شده و زندگي خانوادگي‌شان را از دست داده‌اند. جمشيد احمدي ـ كارشناس امور رايانه ـ نيز در مقاله‌اي به خانواده‌ها توصيه مي‌كند: والدين براي جلوگيري از سوءاستفاده اعضاي جوان خود از اينترنت، مهارت‌هاي خود را در اين حوزه گسترش دهند. وي تاكيد مي‌كند كه اينترنت به خودي خود بد نيست، مهم نحوه استفاده از آن است كه بايد مهارت استفاده از آن را به فرزندان‌مان بياموزيم، به همين دليل بايد متناسب با سن و دوره تحصيلي فرزندان محدوديت‌هايي را اعمال كرد. اينترنت مي‌تواند مهارت‌هايي مانند انتخاب‌گري، خلاقيت، انتقادگري و مديريت زمان و... را به بچه‌ها بياموزد به شرط اين كه بدون آگاهي در امواج آن غرق نشويم.
بلوتوث‌هاي تلخ، زندگي زهر
ضريب نفوذ تلفن همراه هم چندان شفاف نيست ولي بودن آن در دست بسياري از افراد جامعه از شهري و روستايي تا زن و مرد و كودك و... نشان مي‌دهد كه از جمله تكنولوژي‌هاي پيشرو ارتباطي است. ضريب نفوذ تلفن همراه اين روزها از مرز 75 درصد گذشته است،اين وسيله كوچك ارتباطي كه گاه ما را از نگراني احوال عزيزانمان نجات مي‌دهد، در كشورهاي پيشرفته براساس پژوهش‌هاي آنان، عاملي براي نزديكي آنان بوده است، اما در برخي موارد سوءاستفاده‌هاي جاري در كشورمان باعث شكاف و فاصله بين همسران شده است.
به گفته سيما. م از بس همسرش او را با تلفن همراه چك مي‌كند، عاصي شده است. او مي‌گويد: «از خانه خارج مي‌شوم، زنگ مي‌زند مي‌گويد كجا هستي. به خانه دوستم مي‌روم، در حال رانندگي هستم، توي جلسه در محل كارم هستم، هر جايي هستم زنگ مي‌زند و به بهانه اين كه نگرانت هستم، دائم مرا چك مي‌كند!»
روزبه. س هم كارمند دولت است و مي‌گويد: «اين تلفن همراه هم آيينه دق ما شده، وقتي به خانه مي‌روم، به محض رفتن به حمام يا دستشويي، خانمم شماره‌هاي من را چك مي‌كند، بعد هم گير مي‌دهد كه اين شماره مال كيست. چرا اسم ندارد، چرا 40 دقيقه با او صحبت كرده‌اي. زن بوده يا مرد؟ و...»
البته حميرا. س هم از پيامك‌ها و بلوتوث‌هاي غيرقابل بياني مي‌گويد كه در تلفن همراه پسر 17 ساله‌اش پيدا كرده و نمي‌داند با آنها چطور برخورد كند. او مي‌گويد: «به نظر من موبايل اين روزها براي بچه‌ها يك وسيله سرگرمي است. بلوتوث‌هايي كه از اين گوشي به آن گوشي مي‌رود، گاهي آنقدر وقيح است كه من به عنوان مادر شرم مي‌كنم كه چه واكنشي نشان دهم؟»
در حالي كه تا به حال تصور مي‌شد فناوري‌هاي نويني مثل اينترنت و تلفن همراه (بلوتوث‌ها) عاملي محكم در فروپاشي خانواده‌ها باشد، اما انتشار نتايج يك پژوهش در واشنگتن پست، اين ذهنيت را زيرسوال برده است. بررسي‌هاي تازه موسسه Pew نشان مي‌دهد زندگي خانوادگي در اثر استفاده از اينترنت و تلفن همراه تضعيف نشده است؛ چنانچه بري ويلمن استاد جامعه‌شناسي دانشگاه تورنتو مي‌گويد: در نظرسنجي كه در بين خانواده‌هاي ايالات متحده آمريكا صورت گرفته است، 60 درصد پاسخ‌دهندگان بالغ بوده‌اند كه همگي آنان معتقدند اين فناوري‌ها باعث گسست روابط بين اعضاي خانواده‌شان نشده است؛ حتي 25 درصد از پاسخگويان اعتقاد داشتند، تلفن همراه و ارتباطات آنلاين، اعضاي خانواده‌ها را به هم نزديك كرده است و فقط 11 درصد قائل به تاثير منفي فناوري‌ها بر روابط خانوادگي خود بودند.
به گزارش ايسنا و به گفته ويلمن، بيشتر خانواده‌هاي مورد بررسي ادعا مي‌كنند كه تلفن همراه و حتي اينترنت در طول روز آنها را به هم نزديك‌تر كرده و آنها را قادر ساخته كه از حال هم باخبر شوند.
اما در ايران برخي پژوهشگران اجتماعي نظر ديگري دارند، آنان گوشي به گوشي‌شدن بلوتوث‌هاي غيراخلاقي را خطري جدي براي خانواده‌ها عنوان مي‌كنند.
شيرين. ن، صاحب 3 فرزند است كه از بلوتوث‌هاي غيراخلاقي گوشي همسرش مي‌گويد: «همسرم گاهي مقابل چشم بچه‌ها بلوتوث مي‌گيرد و مي‌فرستد، بعد به آنها نشان مي‌دهد و با تندي به آنان مي‌گويد براي شما مناسب نيست. من هم به او اعتراض مي‌كنم، ولي او هيچ اهميتي نمي‌دهد. از اين مي‌ترسم كه بچه‌ها از اين كار پدرشان ياد بگيرند كه آنها هم بلوتوث غيراخلاقي بگيرند، همان‌طور كه پسر 12 ساله‌ام در گوشي‌اش از همكلاسي‌هايش از اين صحنه‌هاي غيراخلاقي گرفته و با اعتراض من مجبور شده همه را پاك كند.»
سردار محمدي‌فرد، معاون حقوقي و پارلماني ناجا در گفت‌وگو با مهر نسبت به انتشار اين‌گونه بلوتوث‌ها و تهديد خانواده‌ها هشدار داده و گفته است: «پليس به راحتي مي‌تواند ارسال‌كننده بلوتوث‌هاي غيراخلاقي را شناسايي كند.»اما متاسفانه پيش از برخورد پليسي و قهري با اين ابزار ارتباطي، سوءاستفاده‌هاي موجود مي‌تواند روابط اعضاي خانواده را خدشه‌دار كرده و پرده‌هاي حرمت را پاره كند.
بابايي، آسيب‌شناس نيز در اين زمينه توضيح مي‌دهد: «تلفن همراه و ضريب نفوذ آن در كشور نشان مي‌دهد كه مردم به اين فناوري روي خوش نشان داده‌اند، متاسفانه آماري از تاثيرگذاري اين فناوري بر خانواده‌ها در اختيار نداريم، اما مشاهدات تاييد مي‌کند که گاه اين ابزار منجر به بي‌اعتمادي همسران به هم مي‌شود که اين امر نيازمند آموزش از دوران نوجواني است. پدر يا مادري که پيامک‌هاي غيراخلاقي مي‌فرستد نمي‌تواند مدعي باشد که نوجوانش اين عمل را تکرار نکند.
به گفته او، اين روزها گاهي دانش‌آموزان دوره ابتدايي گوشي دارند که از يک طرف به وسيله فخرفروشي خانواده‌ها تبديل شده از يک طرف هم باعث آشنايي کودک با فضايي شده که براي او به اسباب‌بازي شبيه است، اسباب‌بازي که متاسفانه، آموزشي قبل از استفاده آن صورت نگرفته و مي‌تواند اخلاق و ذهنيت او را در معرض آسيب‌هاي غيرفرهنگي قرار دهد.
مجيد ابهري، آسيب‌شناس رفتاري نيز اعتقاد دارد: متوسط رفتارهاي گفتماني بين خانواده‌ها از 24 ساعت، فقط 15 دقيقه است که تلفن همراه ـ به رغم ساير کشورها ـ اين ميزان را به طور نزولي کاهش داده و روز به روز هم اين فاصله‌ها بيشتر مي‌شود.
استفاده از تلفن همراه در حد افراط
فربد فدايي، روانپزشک با تاکيد بر اين که اعتياد به هر چيز مضر است، در گفت‌وگو با جام جم مي‌گويد: وسايل ارتباط جمعي سبب ارتباط بهتر افراد با محيط خارج از خانواده و افراد بيگانه شده و در مقابل، روابط بين افراد خانواده را تضعيف مي‌کند. وي در مورد ارتباط تلفني و ارتباط رودررو بين اعضاي خانواده تاکيد مي‌کند: ارتباط رودررو از طريق کلام و چشم و زبان شکل مي‌گيرد، بنابراين هميشه نوعي محدوديت را بر رفتار اجتماعي انسان تحميل مي‌کند و انسان‌ها در روابط اجتماعي خود رفتارشان را با حرکات بدن و رفتار چهره طرف مقابل تطبيق مي‌دهند.اما در ارتباط با تلفن، تنها کلام حاکم است و افراد بدون ترس بيشتر صحبت مي‌کنند که در حال رودررو آن را صحيح نمي‌دانند.
از منظر کارشناسان، بسياري از همسران اين روزها بخش عمده‌اي از روز را بيرون خانه سپري مي‌کنند و شايد تنها يک يا 2 بار طي روز با تلفن با هم صحبت کنند، اين امر شايد خوشايند باشد، اما جاي ارتباط چهره‌به چهره را نمي‌گيرد و به‌تدريج در طولاني مدت روابط آنان را سرد مي‌کند.
شبکه‌اي که ديدنش ظرفيت مي‌خواهد
به‌گزارش خبرگزاري‌ها چندي پيش مهندس عزت‌الله ضرغامي، رئيس سازمان صداوسيما خبر داد که 30 درصد مردم ما ماهواره دارند اين امر نشان مي‌دهد که شبکه‌هاي تلويزيوني ماهواره‌اي خواه ناخواه به خانه‌ها وارد شده و ارتباط بين همسران و والدين و فرزندان را تحت‌الشعاع قرار داده است.
«به کنترل ماهواره دست نزن»، «شبکه را عوض کن»، «اين شبکه‌ها بايد قفل شود» و ... معمولا تحکم برخي والدين به فرزندان است.
پدر اميرحسين 19 ساله هم اين گونه است، مي‌گويد: «شب‌ها وقتي مي‌خوابيم پدر ومادرم پاي ماهواره مي‌نشينند ولي ما حق ديدن نداريم. تا وقتي بچه بوديم اين شيوه اشکالي نداشت ولي حالا که ديپلم گرفتم، به نظرم اصرارها و تحکم‌هاي پدرم کمي توهين‌آميز است، چون اگر ديدن فيلمي مشکل دارد چرا خودشان تماشا مي‌کنند؟»اين که برخي شبکه‌هاي ماهواره‌اي درصدد تغيير فرهنگ و ارزش‌هاي بومي ما هستند، جاي شکي نيست، اما راهکار نبايد مقابله با اين تهاجم، به منع صوري فرزندان خلاصه شود.
اما تاثير ماهواره تنها رابطه بزرگترها و کوچک‌ترها را تيره نمي‌كند. «من را با مردان موبور و فكل كراواتي مقايسه مي‌كند، چون فلان هنرپيشه سريال پوليور صورتي مي‌پوشد، من هم حتما بايد همان رنگ بپوشم. مدل موهايم را بايد فرم فلان مجري اصلاح كنم، خلاصه اين‌كه همسرم مدتي است گير داده كه هيكلم بايد شكل فلان خواننده باشد، نمي‌دانم اين آدم‌ها از كجا وارد زندگي من شده‌اند، اما خواست همسرم كه من را با آنها مقايسه مي‌كند عذابم مي‌دهد، تا قبل از نصب ماهواره من شيك‌پوش‌ترين مرد زندگي او بودم ولي حالا خرده‌فرمايش‌هاي همسرم، مرا به ستوه آورده است ...».
اظهارنظر در مورد تاثير ماهواره بر خانواده‌ها كار راحتي نيست و به پيمايش ملي نيازمند است، اما مشاهدات تجربي نشان مي‌دهد كه ماهواره، سبك زندگي خانواده‌ها بخصوص همسران جوان را نشانه رفته و هدف آن كمرنگ كردن ارزش‌ها و سنت‌هاست. متاسفانه بسياري از خانواده‌ها كه فرزندانشان را از ديدن شبكه‌هاي ماهواره‌اي منع مي‌كنند، خود طريقه درست استفاده از اين ابزار را نمي‌دانند، از تابعيت و تقليد كور تا منع بچه‌ها و اعضاي كوچك‌تر خانواده از جمله واكنش خانواده‌ها در برابر برنامه‌هاي اين شبكه‌هاست. حسن زائري، روان‌شناس در گفتگو با فارس توضيح مي‌دهد كه استفاده از ماهواره به عنوان يك سرگرمي منجر به بروز آسيب‌هاي جدي در خانواده مي‌شود. به گفته وي، مدگرايي و اعتقاد به خرافه‌پرستي، رسومات و رفتارهاي غيراصولي از مضرات شبكه‌هاي ماهواره‌اي است، به طوري كه حريم بين افراد خانواده توسط ماهواره از بين مي‌رود و متاسفانه در حال حاضر برخي خانواده‌ها متوجه تاثير اين وسيله در فسادهاي اخلاقي نيستند.
تمام آنچه در مورد رسانه‌ها و ابزارها و فناوري‌هاي نوين در خانواده گفته شد، نيازمند آموزش است.
در اين بين والدين بهترين الگو براي بهره‌گيري از اين ابزارها هستند كه فرزندان شيوه‌هاي صحيح استفاده بهينه از اين ابزارهاي تكنولوژيك را از آن مي‌آموزند.
آنان كه اينترنت، ماهواره، تلفن همراه و بلوتوث را اختراع كرده‌اند، فقط به جنبه سرگرمي آن توجه نكرده و بار انتقال اطلاعات توسط آنان مهم‌ترين هدف كاربرد اين ابزارها بوده است.
اينترنت خدمات بزرگي به بخش توسعه فضاي مجازي ارتباطات و انتقال اطلاعات كرده و تلفن همراه و ماهواره اين روزها از ابزارهاي نوين ارتباطي هستند، متاسفانه خانواده‌هاي ما شايد تنها به بعد منفي آن توجه مي‌كنند و اين يعني آسيب جديدي كه بقاي خانواده‌ها را به خطر مي‌اندازد.
منبع : جام جم آنلاین
شرح موضوع