اصول روزه داری برای بیماران مختلف در سنین مختلف
در حدود 5/1-1/1 ميليارد نفر از مردم دنيا مسلمان هستند (حدود 25 - 18 ) و روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان براي تمام اين افراد در صورتي که بالغ و سالم باشند از واجبات ديني محسوب مي­شود. از نگاه قرآن مجيد افراد بيمار از روزه گرفتن معاف هستند مخصوصا اگر روزه­­داري عواقب مضري براي ايشان در پي داشته باشد...
اما بسياري از اين افراد با وجود کسالت، اصرار به روزه­داري دارند. لذا آگاهي از خطرات بالقوه از وظايف مهم پزشکان و کادر درماني است تا دارودرماني صحيح براي اين افراد انجام شده و از عواقب مضر جلوگيري گردد.
ابتدايي‌ترين آگاهي پزشک درمورد بيماران در ماه مبارک رمضان، آشنايي با گروه‌هايي است که روزه‌داري در انها واجب نيست (البته با توجه به نظر مجتهد مورد تقليد اين ليست مي تواند تغيير کند):
کودکان زير سن بلوغ
افراد کهنسال که از نظر بدني بسيار ضعيف هستند.
بيماري‌هاي مزمن که دچار روند غير قابل کنترل شده‌اند مانند ديابت و COPD
مبتلايان به ايدز مخصوصا اگر داروهاي آنتي رتروويرال مصرف مي‌کنند.
بيماري‌هاي end-stage مانند سرطان
زنان باردار يا مادران شيرده
زناني که در دوره قاعدگي هستند يا خونريزي پس از بارداري دارند.
مسافران
باتوجه به اينکه ماه مبارک رمضان ممکن است در هر فصلي از سال قرار گيرد، طول زمان روزه‌داري بر اساس طول روز، مکان (عرض جغرافيايي) و فصلي که ماه در آن قرار مي­گيرد 18-11 ساعت تغيير مي‌کند. شيوه زندگي و رفتارهاي روزانه در زمان روزه‌داري در هر کشور مسلماني متفاوت است. براي مثال در کشور ما با توجه به تفاوت‌هاي فرهنگي، وعده‌هاي مصرفي غذا مي‌تواند 2 بار (در سحر و افطار) و يا بيشتر (براي مثال همراه مصرف شام) باشد. بايد توجه داشت که مصرف داروها در اين ماه بدون نظر پزشک دستخوش تغيير نشود.
نکات کلي که مي‌تواند بيماران را در مصرف بهتر غذا در اين ماه ياري کند شامل:
مصرف مايعات بخصوص آب براي جلوگيري از دهيدراتاسيون (روزه در زمان افطار بهتر است با آب و مايعات باز شود.)
در زمان غذا به اندازه کافي سبزيجات مصرف شود.
کاهش مصرف مايعات حاوي کافئين مانند چاي، قهوه و نوشابه تا حد امکان (کاهش مصرف قبل از ماه رمضان شروع شود تا از ايجاد عوارضي مانند سردرد و نوسانات خلق جلوگيري شود.)
از مصرف قندهاي تصفيه شده در غذا مانند شيريني و انواع ديگر آن اجتناب شود.
از مصرف غذاهاي ادويه‌دار اجتناب شود.
در مطالعه‌اي که بر 81 بيمار روزه‌دار انجام شد، نشان داده شد که 42 اين بيماران رژيم دارودرماني معمول خود را ادامه داده و 58 آنها در الگوي مصرف داروي خود تغيير ايجاد کرده‌اند(43 قطع دارودرماني،10 تغيير الگوي دارودرماني و 5 مصرف يکجا دوز روزانه). در مطالعه ديگري بر 325 بيمار روزه‌دار نشان داده شد که 64 اين بيماران الگو مصرف داروي خود را تغيير داده‌اند (18مصرف يکجا دوز روزانه قبل از غذاي سحر يا غذاي افطار). از مهمترين خطرات براي افرادي که در اين مطالعه داروهاي خود را يکجا مصرف کرده بودند، تداخلات دارويي بود. براي مثال زني 57 ساله با نارسايي قلبي بدليل مصرف همزمان ديورتيک‌هاي تيازيدي و ديژيتال‌ها دچار عوارض ديژيتال‌ها شده بود. در اين بيمار، ديورتيک تيازيدي باعث کاهش سطح پتاسيم و در ادامه افزايش ادرار شده و کاهش ميزان آب باعث افزايش حساسيت سلول‌هاي قلبي به ديژيتال و ايجاد عوارض جانبي شده است. در مطالعه ديگري بر 124 فرد با صرع ايديوپاتيک که در ماه رمضان روزه گرفته بودند، نشان داده شد که 27 نفر از اين افراد در اين ماه دچار تشنج شدند که 20 نفر آنها، داروهاي ضدصرع خود را از سحر تا افطار قطع مي‌کردند. در اين مطالعه قطع داروهاي ضدصرع، مهمترين دليل ايجاد تشنج در ماه مبارک رمضان نام برده شده است.
در تمامي مطالعات فوق نشان داده شده است که بيشتر بيماران اطلاعات خاصي راجع به چگونگي تغيير رژيم دارويي خود در طول ماه مبارک رمضان دريافت نکرده‌اند. در نتيجه مي‌توان گفت تنظيم رژيم دارويي بيمارن با توجه به داروهاي مصرفي، شيوه مصرف، زمان‌‌بندي مصرف و تداخل با غذاهاي مصرفي مي‌تواند از مهمترين وظايف پزشکان باشد تا از عواقب مضر جلوگيري گردد.
شيوه مصرف
يکي از کارهاي قابل انجام براي دارودرماني بيماران در طول ماه مبارک رمضان، استفاده از شيوه‌هاي مختلف مصرف است. با توجه به قوانين مذهبي روزه‌داري، بسياري از روشهاي مصرف دارو در طول روزه‌داري براي فرد روزه‌دار با توجه به متجهد مورد تقليد او مي‌تواند بدون اشکال باشد. براي مثال استفاده از کرم‌ها يا شياف‌هاي رکتال و واژينال، تزريق آمپول‌هاي مسکن، دارويي و تقويتي چه عضلاني و چه وريدي (در صورتي که جنبه تغذيه‌اي نداشته باشد)، مصرف اسپري‌هاي بيني و ... با توجه به نظر بعضي مراجع تقليد مسلمان روزه را باطل نکرده و استفاده از آنها در طول روزه‌داري بدون اشکال است.
الگوي مصرف
دوز مصرف با توجه به ويژگي‌هاي بيماري فرد مي‌تواند در طول ماه مبارک رمضان تغيير کند. داروها در زمان روزه‌داري مي‌تواند بين زمان افطار تا سحر مصرف شوند. دو الگوي مختلف مصرف که به صورت معمول در ماه مبارک رمضان استفاده مي‌شود در ادامه آورده شده است.
دارودرماني تک دوز
راحت‌ترين وضعيت قابل تصور، بيماري است که تک‌دوز دارو در زمان افطار دارد. رژيم دارودرماني اين فرد در صورتي که با زمان روزه‌داري تداخل نداشته باشد، نيازي به تغيير ندارد. در صورتي که دوز مصرفي دارو در صبح يا در طول روز باشد، پزشک بايد مراقب تغيير دوز دارو در غروب باشد زيرا اين تغيير مي‌تواند ميزان کارايي (efficacy) درمان را کمتر کرده و مقاومت دارو را تغيير دهد.
کارايي و مسموميت بيشتر داروها مي‌تواند با توجه به زمان مصرف تغيير کند که بدليل تغيير فرآيندهاي بيوشيميايي، فيزيولوژيک و رفتاري در ريتم سيرکادين به وجود مي‌آيد. در نتيجه زمان‌هاي سيرکادين بايد از مهمترين عوامل اثرگذار بر فارماکوکينتيک، کارايي و عوارض دارو در نظر گرفته شود. جدول شماره 1 اطلاعات بدست آمده از مطالعات فارماکوکينتيک و فارماکوديناميک گروهي از داروها را نشان مي‌دهد.
تفاوت‌هاي فارماکوکينتيکي داروها در ماه مبارک رمضان نيز ديده شده است. در مطالعه مقايسه‌اي در مورد فارماکوکينتيک تئوفيلين قبل و در طي ماه مبارک رمضان در داوطلبان روزه‌دار نشان داده شد که جذب دارو به طور محسوس در ساعت 8 شب (2 ساعت پس از افطار) کمتر از ساعت 4 صبح (دقيقا پس از سحر) است. اين نتايج بدليل تغييرات سيرکادين در تفاوت‌هاي pH معده و تفاوت‌هاي ريتم و کيفيت غذاي مصرفي به وجود مي‌آيد.
در مطالعه ديگري که بر پارامترهاي فارماکوکينتيکي داروي والپروئيک اسيد در ماه مبارک رمضان بر داوطلبان روزه‌دار انجام شد، نشان داده شده که تغيير ريتم زندگي و الگوي مصرف دارو مي‌تواند تاثير به سزايي بر اين پارامترها داشته باشد. علاوه بر تاخير در جذب دارو، مشخص شد که کاهش محسوسي در نيمه عمر حذف پلاسمايي دارو در صورت مصرف در ساعت 5 صورت مي‌گيرد. با توجه به اينکه اين پارامترها با توجه به الگوي مصرف دارو دچار تغيير مي‌شوند، توصيه شده است که وضعيت مصرف داروهاي ضدصرع در ماه مبارک رمضان به دقت پايش شوند.
البته در مطالعاتي نيز نشان داده شده در صورت ادامه مصرف صحيح داروهاي ضد فشار خون در بيماران با فشارخون بالا، پارامترهاي فارماکوکينتيکي و فارماکوديناميک اندازه‌گيري شده، دچار تغيير محسوسي نمي‌شود. همچنين در مطالعه 5 ساله‌اي که بر کارايي و تحمل داروهاي ضدانعقاد که بر 106 نفر روزه‌دار و 183 نفر غيرروزه‌دار طي 5 سال انجام شد، نشان داده شده که ميزان بروز حوادث ترومبوتيک در اين بيماران تغييري نکرده است.
http://www.fa.parsiteb.com/news.php?nid=12776
در حدود 5/1-1/1 ميليارد نفر از مردم دنيا مسلمان هستند (حدود 25 - 18 ) و روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان براي تمام اين افراد در صورتي که بالغ و سالم باشند از واجبات ديني محسوب مي­شود. از نگاه قرآن مجيد افراد بيمار از روزه گرفتن معاف هستند مخصوصا اگر روزه­­داري عواقب مضري براي ايشان در پي داشته باشد...
اما بسياري از اين افراد با وجود کسالت، اصرار به روزه­داري دارند. لذا آگاهي از خطرات بالقوه از وظايف مهم پزشکان و کادر درماني است تا دارودرماني صحيح براي اين افراد انجام شده و از عواقب مضر جلوگيري گردد.
ابتدايي‌ترين آگاهي پزشک درمورد بيماران در ماه مبارک رمضان، آشنايي با گروه‌هايي است که روزه‌داري در انها واجب نيست (البته با توجه به نظر مجتهد مورد تقليد اين ليست مي تواند تغيير کند):
کودکان زير سن بلوغ
افراد کهنسال که از نظر بدني بسيار ضعيف هستند.
بيماري‌هاي مزمن که دچار روند غير قابل کنترل شده‌اند مانند ديابت و COPD
مبتلايان به ايدز مخصوصا اگر داروهاي آنتي رتروويرال مصرف مي‌کنند.
بيماري‌هاي end-stage مانند سرطان
زنان باردار يا مادران شيرده
زناني که در دوره قاعدگي هستند يا خونريزي پس از بارداري دارند.
مسافران
باتوجه به اينکه ماه مبارک رمضان ممکن است در هر فصلي از سال قرار گيرد، طول زمان روزه‌داري بر اساس طول روز، مکان (عرض جغرافيايي) و فصلي که ماه در آن قرار مي­گيرد 18-11 ساعت تغيير مي‌کند. شيوه زندگي و رفتارهاي روزانه در زمان روزه‌داري در هر کشور مسلماني متفاوت است. براي مثال در کشور ما با توجه به تفاوت‌هاي فرهنگي، وعده‌هاي مصرفي غذا مي‌تواند 2 بار (در سحر و افطار) و يا بيشتر (براي مثال همراه مصرف شام) باشد. بايد توجه داشت که مصرف داروها در اين ماه بدون نظر پزشک دستخوش تغيير نشود.
نکات کلي که مي‌تواند بيماران را در مصرف بهتر غذا در اين ماه ياري کند شامل:
مصرف مايعات بخصوص آب براي جلوگيري از دهيدراتاسيون (روزه در زمان افطار بهتر است با آب و مايعات باز شود.)
در زمان غذا به اندازه کافي سبزيجات مصرف شود.
کاهش مصرف مايعات حاوي کافئين مانند چاي، قهوه و نوشابه تا حد امکان (کاهش مصرف قبل از ماه رمضان شروع شود تا از ايجاد عوارضي مانند سردرد و نوسانات خلق جلوگيري شود.)
از مصرف قندهاي تصفيه شده در غذا مانند شيريني و انواع ديگر آن اجتناب شود.
از مصرف غذاهاي ادويه‌دار اجتناب شود.
در مطالعه‌اي که بر 81 بيمار روزه‌دار انجام شد، نشان داده شد که 42 اين بيماران رژيم دارودرماني معمول خود را ادامه داده و 58 آنها در الگوي مصرف داروي خود تغيير ايجاد کرده‌اند(43 قطع دارودرماني،10 تغيير الگوي دارودرماني و 5 مصرف يکجا دوز روزانه). در مطالعه ديگري بر 325 بيمار روزه‌دار نشان داده شد که 64 اين بيماران الگو مصرف داروي خود را تغيير داده‌اند (18مصرف يکجا دوز روزانه قبل از غذاي سحر يا غذاي افطار). از مهمترين خطرات براي افرادي که در اين مطالعه داروهاي خود را يکجا مصرف کرده بودند، تداخلات دارويي بود. براي مثال زني 57 ساله با نارسايي قلبي بدليل مصرف همزمان ديورتيک‌هاي تيازيدي و ديژيتال‌ها دچار عوارض ديژيتال‌ها شده بود. در اين بيمار، ديورتيک تيازيدي باعث کاهش سطح پتاسيم و در ادامه افزايش ادرار شده و کاهش ميزان آب باعث افزايش حساسيت سلول‌هاي قلبي به ديژيتال و ايجاد عوارض جانبي شده است. در مطالعه ديگري بر 124 فرد با صرع ايديوپاتيک که در ماه رمضان روزه گرفته بودند، نشان داده شد که 27 نفر از اين افراد در اين ماه دچار تشنج شدند که 20 نفر آنها، داروهاي ضدصرع خود را از سحر تا افطار قطع مي‌کردند. در اين مطالعه قطع داروهاي ضدصرع، مهمترين دليل ايجاد تشنج در ماه مبارک رمضان نام برده شده است.
در تمامي مطالعات فوق نشان داده شده است که بيشتر بيماران اطلاعات خاصي راجع به چگونگي تغيير رژيم دارويي خود در طول ماه مبارک رمضان دريافت نکرده‌اند. در نتيجه مي‌توان گفت تنظيم رژيم دارويي بيمارن با توجه به داروهاي مصرفي، شيوه مصرف، زمان‌‌بندي مصرف و تداخل با غذاهاي مصرفي مي‌تواند از مهمترين وظايف پزشکان باشد تا از عواقب مضر جلوگيري گردد.
شيوه مصرف
يکي از کارهاي قابل انجام براي دارودرماني بيماران در طول ماه مبارک رمضان، استفاده از شيوه‌هاي مختلف مصرف است. با توجه به قوانين مذهبي روزه‌داري، بسياري از روشهاي مصرف دارو در طول روزه‌داري براي فرد روزه‌دار با توجه به متجهد مورد تقليد او مي‌تواند بدون اشکال باشد. براي مثال استفاده از کرم‌ها يا شياف‌هاي رکتال و واژينال، تزريق آمپول‌هاي مسکن، دارويي و تقويتي چه عضلاني و چه وريدي (در صورتي که جنبه تغذيه‌اي نداشته باشد)، مصرف اسپري‌هاي بيني و ... با توجه به نظر بعضي مراجع تقليد مسلمان روزه را باطل نکرده و استفاده از آنها در طول روزه‌داري بدون اشکال است.
الگوي مصرف
دوز مصرف با توجه به ويژگي‌هاي بيماري فرد مي‌تواند در طول ماه مبارک رمضان تغيير کند. داروها در زمان روزه‌داري مي‌تواند بين زمان افطار تا سحر مصرف شوند. دو الگوي مختلف مصرف که به صورت معمول در ماه مبارک رمضان استفاده مي‌شود در ادامه آورده شده است.
دارودرماني تک دوز
راحت‌ترين وضعيت قابل تصور، بيماري است که تک‌دوز دارو در زمان افطار دارد. رژيم دارودرماني اين فرد در صورتي که با زمان روزه‌داري تداخل نداشته باشد، نيازي به تغيير ندارد. در صورتي که دوز مصرفي دارو در صبح يا در طول روز باشد، پزشک بايد مراقب تغيير دوز دارو در غروب باشد زيرا اين تغيير مي‌تواند ميزان کارايي (efficacy) درمان را کمتر کرده و مقاومت دارو را تغيير دهد.
کارايي و مسموميت بيشتر داروها مي‌تواند با توجه به زمان مصرف تغيير کند که بدليل تغيير فرآيندهاي بيوشيميايي، فيزيولوژيک و رفتاري در ريتم سيرکادين به وجود مي‌آيد. در نتيجه زمان‌هاي سيرکادين بايد از مهمترين عوامل اثرگذار بر فارماکوکينتيک، کارايي و عوارض دارو در نظر گرفته شود. جدول شماره 1 اطلاعات بدست آمده از مطالعات فارماکوکينتيک و فارماکوديناميک گروهي از داروها را نشان مي‌دهد.
تفاوت‌هاي فارماکوکينتيکي داروها در ماه مبارک رمضان نيز ديده شده است. در مطالعه مقايسه‌اي در مورد فارماکوکينتيک تئوفيلين قبل و در طي ماه مبارک رمضان در داوطلبان روزه‌دار نشان داده شد که جذب دارو به طور محسوس در ساعت 8 شب (2 ساعت پس از افطار) کمتر از ساعت 4 صبح (دقيقا پس از سحر) است. اين نتايج بدليل تغييرات سيرکادين در تفاوت‌هاي pH معده و تفاوت‌هاي ريتم و کيفيت غذاي مصرفي به وجود مي‌آيد.
در مطالعه ديگري که بر پارامترهاي فارماکوکينتيکي داروي والپروئيک اسيد در ماه مبارک رمضان بر داوطلبان روزه‌دار انجام شد، نشان داده شده که تغيير ريتم زندگي و الگوي مصرف دارو مي‌تواند تاثير به سزايي بر اين پارامترها داشته باشد. علاوه بر تاخير در جذب دارو، مشخص شد که کاهش محسوسي در نيمه عمر حذف پلاسمايي دارو در صورت مصرف در ساعت 5 صورت مي‌گيرد. با توجه به اينکه اين پارامترها با توجه به الگوي مصرف دارو دچار تغيير مي‌شوند، توصيه شده است که وضعيت مصرف داروهاي ضدصرع در ماه مبارک رمضان به دقت پايش شوند.
البته در مطالعاتي نيز نشان داده شده در صورت ادامه مصرف صحيح داروهاي ضد فشار خون در بيماران با فشارخون بالا، پارامترهاي فارماکوکينتيکي و فارماکوديناميک اندازه‌گيري شده، دچار تغيير محسوسي نمي‌شود. همچنين در مطالعه 5 ساله‌اي که بر کارايي و تحمل داروهاي ضدانعقاد که بر 106 نفر روزه‌دار و 183 نفر غيرروزه‌دار طي 5 سال انجام شد، نشان داده شده که ميزان بروز حوادث ترومبوتيک در اين بيماران تغييري نکرده است.
http://www.fa.parsiteb.com/news.php?nid=12776
شرح موضوع