ام اس( Multiple Sclerosis) چیست؟
ام اس هنگامی در بدن آغاز می‌شود كه گلبول‌های سفید كه نقش دفاعی در بدن دارند به میلین كه حفاظتی برای رشته‌های عصبی است و كمك می‌كند كه پیام‌های الكتریكی با سرعتی چندین برابر منتقل شوند، بجای یك عامل بیگانه حمله می‌كنند و هر بار كه این گلبول‌ها به رشته‌های اعصاب مربوط به یكی از اندام‌های بدن حمله كنند، آن اندام دچار مشكل می‌شود.
انواع ام اس
شاید بتوان گفت دو بیمار ام اس را نمی‌توان یافت كه چگونگی شروع و ادامه بیماریشان شبیه هم باشد ولی در كل بیماری ام اس را می‌توان به چهار دسته اصلی تقسیم كرد:
1. ام اس خوش‌خیم ( Benign MS ) كه در این نوع فقط تعداد كمی حمله رخ می‌دهد كه این حملات نیز معمولا با بهبودی كامل همراه است. این نوع ام‌اس در طی زمان بدتر نمی‌شود و معمولا موجب هیچ ناتوانی ماندگاری نخواهد شد.
2. نوع عود كننده و فروكش یابنده ( Relapsihg Remitting MS ) كه اكثر مبتلایان بیماریشان را با همین نوع آغاز می‌كنند و به این صورت است كه در آنها هر حمله بیماری، یك دوره آرام در پی دارد كه بیماران در این مدت مشكلی ندارند، حمله‌ها نیز معمولا غیر قابل پیش‌بینی‌اند.
3. نوع پیشرونده ثانویه ( Secondary Progressive MS ) ، این دسته می‌توان ادامه نوع قبلی دانست یعنی پس از چندین سال حمله و آرامش بیمار به حدی می‌رسد كه بدون وجود دوره‌های واضحی از حمله با گذشت زمان ضعیف‌تر می‌شود.
4. نوع پیشرونده اولیه ( Primary Progressive ) در این نوع بیماری هرگز حالت‌های عود یا فروكش را ندارند و از همان حالت ممكن است هر زمانی متوقف شود یا همچنان بدتر شود.
علائم و مشكلات شایع در ام اس
تظاهرات و سیر بیماری ام اس از شخصی به شخص دیگر متفاوت است. چشم‌ها نیز معمولا اولین و شایع‌ترین عضو درگیر هستند، قدرت بینایی نیز معمولا در اشخاصی كه درگیری چشمی داشته‌اند تا حدی كاهش می‌یابد. اندام‌های دست و پا نیز ممكن است دچار مشكلات حسی و حركتی شوند مثل احساس كرختی، به خواب رفتگی یا سوزن سوزن شدن، اشكال در راه رفتن و حركات اداری دیگر را می‌توان نام برد. گوش‌ها گاهی دچار مشكلاتی نظیر وزوز یا كاهش شنوایی می‌شوند. احساس نیاز مكرر به دفع ادرار، بند آمدن و احتباس ادرار، بی‌اختیاری در دفع ادرار و بالاخره كاهش میل و توانایی جنسی از مشكلاتی هستند كه در دستگاه ادراری - تناسلی بیماران به وجود می‌آیند. از دست دادن تعادل هنگام راه رفتن خصوصا در تاریكی ممكن است به خاطر درگیری مخچه باشد به جزء این موارد می‌توان به مشكلاتی نظیر تمركز حواس و گاهی بی‌حواسی، اضطراب، افسردگی، احساس درد در ماهیچه‌ها، اشكال در سخن گفتن، اشكال در اجابت مزاج اشاره كرد.
گروهی از عوامل می‌توانند زمینه ساز ایجاد مشكلات جدید باشند كه از آنها می‌توان به گرما و رطوبت، وزرش‌هایی كه حرارت بدن را بالا می‌برند، تب و مهمتر از همه اینها فشار روحی و عصبی كه استرس روانی می‌گویند.
ام اس و فیزیوتراپی
یكی از مشكلات اصلی ما، ضعف و محدودیت در حركت است كه از طرفی به علت درگیری قسمت‌های حركتی در مغز و نخاع و از طرف دیگر به علت كم حركت شدن خود بیماران كه به یكی از این عوامل مربوط می‌شود؛ افسردگی و بی‌حوصلگی، ترس از افتادن و كم بودن تحرك دارای عوارضی مانند كوتاه و ضعیف‌تر شدن عضلات ، زخم بستر، یبوست و ... تفاوت بیماران ام اس با افرادی كه بعد از شكستگی و باز كردن گچ نیازمند به فیزیوتراپی هستند، در این است كه فیزیوتراپی بیماران ام اس ، برای مدت نامحدودی صورت می‌گیرد. منظور ما از انجام حركات فیزیوتراپی رسیدن به وضعیت بهتر جسمی و روحی است.
چه بخوریم؟
معمولا زمانی كه فرد بیمار شد بعد از این كه به دنبال دارو و درمان رفت به فكر می‌افتد كه چه مواد غذایی استفاده كند و از چه غذاهایی پرهیز كند. تاكنون هیچ رابطه مشخص بین مواد غذایی و ام اس پیدا نشده است، حالا كه می‌دانیم بوسیله رژیم غذایی نمی‌توان ام اس را درمان كرد ولی با یك برنامه‌ریزی خوب غذایی می‌توانیم از یكسری عوارض بیماری جلوگیری كنیم. به عنوان مثال استفاده كافی از میوه‌ها و سبزیجات علاوه بر تامین درصد بالایی از ویتامین‌های ضروری می‌تواند به بهتر كار كردن دستگاه گوارش و جلوگیری از یبوست كمك بسزایی كند. ما می‌توانیم آزادانه غذاهای متنوعی مصرف كنیم و یا از هر برنامه غذایی كه می‌پسندیم پیروی كنیم به شرطی كه حاوی مواد اصلی و ضروری بدن باشد. این مواد شامل پروتیئن‌ها، هیدراتهای كربن (نشاسته و قند)، چربی‌ها، ویتامین‌ها و املاح می‌باشد. طبق جدول پیشنهادی انجمن ام اس آمریكا برای یك رژیم غذایی متعادل، بهتر است بخش اصلی غذا از هیدراتهای كربن و سپس میوه‌ها و سبزیجات، گوشت و سرانجام كمترین سهم آن از چربی‌ها باشد.
درمان ام اس
داروهای موجود برای درمان ام اس از نظر كاربرد به سه گروه اصلی تقسیم بندی می‌شوند، 1- برای حملات بیماری، در این دوره زمانی معمولا به صورت تزریقی وریدی و یا خوراكی تجویز می‌شوند و معمولا طول هر دوره بین چهار تا هفت روز طول می‌كشد. از این مواد، متیل پردنیزولون (سولومدرول یا دپومدرول) بیشتر به كار می‌رود و به جز آن از دگزامتازون، پروفیرون، بتامتازون هم استفاده می‌شود. 2- برای كنترل علائم بیماری: بیش از 30 داروی مختلف به این منظور به كار می‌روند، مثلا از آمانتادین برای كم كردن اختلالات حركتی و از باكلوفن برای مقابله با سفتی عضلانی (اسپاسم) استفاده می‌شود. 3- برای كنترل دوره بیماری: برای این منظور سه دارو وجود دارد كه دو عدد از آنها از دسته اینترفرون‌ها هستند، اینترفرون‌ها مواد پروتئینی هستند كه به طور طبیعی در بدن برای مقابله با بعضی عفونت‌ها تولید می‌شوند. این سه دارو عبارتند از: 1- اینترفرون بتا، یك (آوونكس) 2- اینتروفرون بتا، یك B (بتاسرون)، 3- گلاتیرامراستات (كوپاكسون) از روش‌های درمانی دیگر می‌توان به تاثیر خوب بعضی از این روش‌ها دقیقا اثبات شده است مانند كاردرمانی، فیزیوتراپی، گفتاردرمانی و ماساژ . اما روش‌هایی دیگری هم هست كه بیماران نتایج خوبی از آن گرفته‌اند، مثل مدیتیشن ، یوگا، هومیوپاتی، انرژی درمانی و ....
چه كسانی ام اس می‌گیرند؟
هنوز چگونگی شروع ام اس دقیقا مشخص نشده است ولی امروزه دریافته‌اند كه مثلا شیوع این بیماری در مناطق مختلف دنیا با هم متفاوت است. به عنوان مثال در كشورهای شمال اروپا و آمریكا و افرادی نیز كه پوست، مو و چشم روشن دارند شیوع آن بیشتر دیده می‌شود ولی در سیاه پوستان و ژاپنی‌ها كمیاب است. همچنین ام اس در خانم‌ها بیشتر از آقایان دیده می‌شود و شروع آن معمولا در سنین 20 تا 40 سالگی است.
در مورد اثر مهاجرت به ابتلاء به ام اس دیده شده در افرادی كه قبل از 15 سالگی به سرزمین دیگری مهاجرت كرده‌اند میزان شیوع بیماری مانند میزان شیوع آن در مردم سرزمین جدید است. این بیماری بیشتر در كسانی بروز می‌كند كه شخصیت خاصی دارند چنین افرادی معمولا مسئولیت پذیر ولی حساس هستندکه هنگام بروز ناملایمات خیلی خودخوری می‌كنند.
منبع : ايران بيولوژي
ام اس هنگامی در بدن آغاز می‌شود كه گلبول‌های سفید كه نقش دفاعی در بدن دارند به میلین كه حفاظتی برای رشته‌های عصبی است و كمك می‌كند كه پیام‌های الكتریكی با سرعتی چندین برابر منتقل شوند، بجای یك عامل بیگانه حمله می‌كنند و هر بار كه این گلبول‌ها به رشته‌های اعصاب مربوط به یكی از اندام‌های بدن حمله كنند، آن اندام دچار مشكل می‌شود.
انواع ام اس
شاید بتوان گفت دو بیمار ام اس را نمی‌توان یافت كه چگونگی شروع و ادامه بیماریشان شبیه هم باشد ولی در كل بیماری ام اس را می‌توان به چهار دسته اصلی تقسیم كرد:
1. ام اس خوش‌خیم ( Benign MS ) كه در این نوع فقط تعداد كمی حمله رخ می‌دهد كه این حملات نیز معمولا با بهبودی كامل همراه است. این نوع ام‌اس در طی زمان بدتر نمی‌شود و معمولا موجب هیچ ناتوانی ماندگاری نخواهد شد.
2. نوع عود كننده و فروكش یابنده ( Relapsihg Remitting MS ) كه اكثر مبتلایان بیماریشان را با همین نوع آغاز می‌كنند و به این صورت است كه در آنها هر حمله بیماری، یك دوره آرام در پی دارد كه بیماران در این مدت مشكلی ندارند، حمله‌ها نیز معمولا غیر قابل پیش‌بینی‌اند.
3. نوع پیشرونده ثانویه ( Secondary Progressive MS ) ، این دسته می‌توان ادامه نوع قبلی دانست یعنی پس از چندین سال حمله و آرامش بیمار به حدی می‌رسد كه بدون وجود دوره‌های واضحی از حمله با گذشت زمان ضعیف‌تر می‌شود.
4. نوع پیشرونده اولیه ( Primary Progressive ) در این نوع بیماری هرگز حالت‌های عود یا فروكش را ندارند و از همان حالت ممكن است هر زمانی متوقف شود یا همچنان بدتر شود.
علائم و مشكلات شایع در ام اس
تظاهرات و سیر بیماری ام اس از شخصی به شخص دیگر متفاوت است. چشم‌ها نیز معمولا اولین و شایع‌ترین عضو درگیر هستند، قدرت بینایی نیز معمولا در اشخاصی كه درگیری چشمی داشته‌اند تا حدی كاهش می‌یابد. اندام‌های دست و پا نیز ممكن است دچار مشكلات حسی و حركتی شوند مثل احساس كرختی، به خواب رفتگی یا سوزن سوزن شدن، اشكال در راه رفتن و حركات اداری دیگر را می‌توان نام برد. گوش‌ها گاهی دچار مشكلاتی نظیر وزوز یا كاهش شنوایی می‌شوند. احساس نیاز مكرر به دفع ادرار، بند آمدن و احتباس ادرار، بی‌اختیاری در دفع ادرار و بالاخره كاهش میل و توانایی جنسی از مشكلاتی هستند كه در دستگاه ادراری - تناسلی بیماران به وجود می‌آیند. از دست دادن تعادل هنگام راه رفتن خصوصا در تاریكی ممكن است به خاطر درگیری مخچه باشد به جزء این موارد می‌توان به مشكلاتی نظیر تمركز حواس و گاهی بی‌حواسی، اضطراب، افسردگی، احساس درد در ماهیچه‌ها، اشكال در سخن گفتن، اشكال در اجابت مزاج اشاره كرد.
گروهی از عوامل می‌توانند زمینه ساز ایجاد مشكلات جدید باشند كه از آنها می‌توان به گرما و رطوبت، وزرش‌هایی كه حرارت بدن را بالا می‌برند، تب و مهمتر از همه اینها فشار روحی و عصبی كه استرس روانی می‌گویند.
ام اس و فیزیوتراپی
یكی از مشكلات اصلی ما، ضعف و محدودیت در حركت است كه از طرفی به علت درگیری قسمت‌های حركتی در مغز و نخاع و از طرف دیگر به علت كم حركت شدن خود بیماران كه به یكی از این عوامل مربوط می‌شود؛ افسردگی و بی‌حوصلگی، ترس از افتادن و كم بودن تحرك دارای عوارضی مانند كوتاه و ضعیف‌تر شدن عضلات ، زخم بستر، یبوست و ... تفاوت بیماران ام اس با افرادی كه بعد از شكستگی و باز كردن گچ نیازمند به فیزیوتراپی هستند، در این است كه فیزیوتراپی بیماران ام اس ، برای مدت نامحدودی صورت می‌گیرد. منظور ما از انجام حركات فیزیوتراپی رسیدن به وضعیت بهتر جسمی و روحی است.
چه بخوریم؟
معمولا زمانی كه فرد بیمار شد بعد از این كه به دنبال دارو و درمان رفت به فكر می‌افتد كه چه مواد غذایی استفاده كند و از چه غذاهایی پرهیز كند. تاكنون هیچ رابطه مشخص بین مواد غذایی و ام اس پیدا نشده است، حالا كه می‌دانیم بوسیله رژیم غذایی نمی‌توان ام اس را درمان كرد ولی با یك برنامه‌ریزی خوب غذایی می‌توانیم از یكسری عوارض بیماری جلوگیری كنیم. به عنوان مثال استفاده كافی از میوه‌ها و سبزیجات علاوه بر تامین درصد بالایی از ویتامین‌های ضروری می‌تواند به بهتر كار كردن دستگاه گوارش و جلوگیری از یبوست كمك بسزایی كند. ما می‌توانیم آزادانه غذاهای متنوعی مصرف كنیم و یا از هر برنامه غذایی كه می‌پسندیم پیروی كنیم به شرطی كه حاوی مواد اصلی و ضروری بدن باشد. این مواد شامل پروتیئن‌ها، هیدراتهای كربن (نشاسته و قند)، چربی‌ها، ویتامین‌ها و املاح می‌باشد. طبق جدول پیشنهادی انجمن ام اس آمریكا برای یك رژیم غذایی متعادل، بهتر است بخش اصلی غذا از هیدراتهای كربن و سپس میوه‌ها و سبزیجات، گوشت و سرانجام كمترین سهم آن از چربی‌ها باشد.
درمان ام اس
داروهای موجود برای درمان ام اس از نظر كاربرد به سه گروه اصلی تقسیم بندی می‌شوند، 1- برای حملات بیماری، در این دوره زمانی معمولا به صورت تزریقی وریدی و یا خوراكی تجویز می‌شوند و معمولا طول هر دوره بین چهار تا هفت روز طول می‌كشد. از این مواد، متیل پردنیزولون (سولومدرول یا دپومدرول) بیشتر به كار می‌رود و به جز آن از دگزامتازون، پروفیرون، بتامتازون هم استفاده می‌شود. 2- برای كنترل علائم بیماری: بیش از 30 داروی مختلف به این منظور به كار می‌روند، مثلا از آمانتادین برای كم كردن اختلالات حركتی و از باكلوفن برای مقابله با سفتی عضلانی (اسپاسم) استفاده می‌شود. 3- برای كنترل دوره بیماری: برای این منظور سه دارو وجود دارد كه دو عدد از آنها از دسته اینترفرون‌ها هستند، اینترفرون‌ها مواد پروتئینی هستند كه به طور طبیعی در بدن برای مقابله با بعضی عفونت‌ها تولید می‌شوند. این سه دارو عبارتند از: 1- اینترفرون بتا، یك (آوونكس) 2- اینتروفرون بتا، یك B (بتاسرون)، 3- گلاتیرامراستات (كوپاكسون) از روش‌های درمانی دیگر می‌توان به تاثیر خوب بعضی از این روش‌ها دقیقا اثبات شده است مانند كاردرمانی، فیزیوتراپی، گفتاردرمانی و ماساژ . اما روش‌هایی دیگری هم هست كه بیماران نتایج خوبی از آن گرفته‌اند، مثل مدیتیشن ، یوگا، هومیوپاتی، انرژی درمانی و ....
چه كسانی ام اس می‌گیرند؟
هنوز چگونگی شروع ام اس دقیقا مشخص نشده است ولی امروزه دریافته‌اند كه مثلا شیوع این بیماری در مناطق مختلف دنیا با هم متفاوت است. به عنوان مثال در كشورهای شمال اروپا و آمریكا و افرادی نیز كه پوست، مو و چشم روشن دارند شیوع آن بیشتر دیده می‌شود ولی در سیاه پوستان و ژاپنی‌ها كمیاب است. همچنین ام اس در خانم‌ها بیشتر از آقایان دیده می‌شود و شروع آن معمولا در سنین 20 تا 40 سالگی است.
در مورد اثر مهاجرت به ابتلاء به ام اس دیده شده در افرادی كه قبل از 15 سالگی به سرزمین دیگری مهاجرت كرده‌اند میزان شیوع بیماری مانند میزان شیوع آن در مردم سرزمین جدید است. این بیماری بیشتر در كسانی بروز می‌كند كه شخصیت خاصی دارند چنین افرادی معمولا مسئولیت پذیر ولی حساس هستندکه هنگام بروز ناملایمات خیلی خودخوری می‌كنند.
منبع : ايران بيولوژي
شرح موضوع