چرا پوستمان لک می شود؟
پوست بدن، یک عضو زنده است و از چند لایه تشکیل شده است. رنگ پوست هم به دلیل رنگدانه ای به نام «ملانین» است که در اثر تماس با نورآفتاب می تواند تغییر کند...
نقش مهم «ملانین» حفاظت از لایه های زیرین پوست در برابر نور خورشید و جذب سلول های تخریب شده است و به همین دلیل تعداد این رنگدانه ها در نقاطی که در معرض نور خورشید هستند، ۲ برابر نقاط دیگر است. علت تغییراتی که در رنگ پوست به وجود می آید و ایجاد لک ها، تغییراتی است که در سلول های رنگدانه ای ایجاد می شود. با دکتر محمدعلی نیلفروش زاده، متخصص پوست و مو و رییس مرکز تحقیقات پوست و سلول های بنیادی در این باره گفت وگو کرده ایم.
▪ آقای دکتر! چرا لکه های پوستی تا این حد مهم تلقی می شوند؟
چون این تغییرات مشکلات روحی روانی و اجتماعی برای افراد ایجاد می کنند به خصوص در کسانی که به دلیل نوع شغل خود، تماس چهره به چهره و مستمر دارند، این لک ها باعث افسردگی یا تاثیرگذاری بر فعالیت?هایشان می شود بنابراین تشخیص درست و درمان صحیح مهم است. گاه درمان های غلط می تواند مشکل بیمار را افزایش دهد. پزشک باید اطلاعات صحیحی در مورد بیماری، روش درمانی، طول مدت درمان و مراقبت های پس از درمان در اختیار بیماران قرار بدهد تا آگاهی لازم را برای همکاری با او پیدا کنند.
▪ چرا رنگ پوست تغییر می کند و لکه ایجاد می شود؟
این تغییرات معمولا به ۲ صورت است؛ پررنگی یا لک تیره و کمرنگی یا سفیدشدن. علت ایجاد لکه های تیره پوست، افزایش ملانین یا افزایش فعالیت این سلول های رنگ ساز است.
▪ چرا ملانین زیاد می شود؟
عوامل متعددی می تواند روی میزان و کیفیت رنگدانه ها تاثیر بگذارد و در پوست تغییر رنگ و لک پدید آورد؛ بیمار ی های ارثی و ژنتیکی، بیماری های هورمونی، بیماری های التهابی، بیماری های سوخت و ساز سلولی، برخی داروها و عوامل شیمیایی، بدخیمی های پوستی و علل تغذیه ای مانند کمبود ویتامین و سوءتغذیه. گاهی هم در اثر تداخل و ترکیب عوامل هورمونال و نورآفتاب، ملانین افزایش می یابد مانند به وجود آمدن لک در دوران بارداری که خیلی شایع است، این لکه ها قهوه ای رنگ و قرینه اند و معمولا در دوران بارداری در چهره خانم ها ایجاد و پس از زایمان ناپدید می شوند، اما ممکن است برای ماه ها یا سال ها باقی بمانند.
▪ می توان از ایجاد این لک ها پیشگیری کرد؟
علت اصلی ایجاد لک بارداری یا «ملاسما» مشخص نیست که بتوان از آن جلوگیری کرد، ولی در بیشتر موارد با فعالیت های هورمونی مرتبط است، چون با مصرف قرص های جلوگیری از بارداری هم ایجاد می شود. لک بارداری در موارد نادری میان خانم های مجرد و حتی مردان نیز دیده می شود. استفاده از داروهای حساس کننده به نورآفتاب و اختلال فعالیت تیرویید یا تخمدان نیز می تواند دلیل دیگر پدید آمدن آنها باشد.
▪ این لک ها درمانی هم لازم دارند؟
معمولا نه، چون پس از زایمان معمولا بعد از مدتی خود به خود از بین می روند. این لکه ها بیشتر در گونه، پیشانی و چانه دیده می شوند و در مواردی که با مصرف قرص های جلوگیری از بارداری ایجاد شده باشند، باید مصرف قرص قطع شود و البته مدت زیادی طول می کشد تا پس از قطع قرص، از بین بروند و حتی ممکن است هرگز به طور کامل برطرف نشوند. برای سرعت بخشیدن به روند بهبود، اقدام هایی انجام می شود مانند لایه برداری خفیف با کمک مواد شیمیایی سطحی که بسیار موثر و مطمئن است چون در واقع با کمک ترکیب های بی رنگ کننده، جلوی فعالیت رنگدانه هایی که لکه ها را ایجاد می کنند، گرفته می شود.
▪ با لیزر کردن هم می توان لکه ها را از بین برد؟
نقش لیزر در درمان ملاسما یا لک بارداری تاکنون به اثبات نرسیده است. البته در بعضی از انواع ملاسما می توان از درمان لیزر استفاده کرد ولی معمولا بلافاصله پس از قطع درمان، عود می کند. در واقع بهترین درمان برای این لک ها، تماس نداشتن با نورآفتاب است که برای این کار باید از کرم های ضدآفتاب استفاده کرد.
▪ یکی دیگر از مشکلات زیبایی، لکه های ناخوشایند کک ومک است. لطفا در این مورد توضیح بدهید.
کک ومک یا فرکل ها، لکه های کوچک قهوه ای?رنگی هستند که به دلیل تولید بیش از حد ملانین ایجاد و در افراد با پوست روشن، موهای بلوند و چشمان آبی بیشتر دیده می شوند. در مناطقی از پوست که در تماس با نور خورشید است، مانند صورت، شانه ها و پشت، این لکه های کوچک فراوان تر و در تابستان ها تعداد، اندازه و عمق کک ومک ها بیشتر از زمستان است. کک ومک معمولا از سن ۵ سالگی شروع می شود و بی خطر است.
▪ یعنی مراجعه به پزشک متخصص برای درمان کک ومک لازم نیست؟
بستگی دارد؛ کک ومک هایی که در سنین پایین ایجاد می شوند و حتی در زمستان ها هم باقی می مانند یا کک ومک هایی که به دلیل تماس با اشعه آفتاب به وجود می آیند، باید حتما به وسیله پزشک بررسی شوند، چون بیماری های خاصی وجود دارند که می توانند باعث ایجاد کک ومک شوند، اما به طور کلی این نوع لکه ها به درمان نیاز ندارند و معمولا ترکیب های موضعی ای تجویز می شود که در درازمدت کک ومک ها را از بین می برند. اگر هم درمان موضعی موثر نبود، از لیزر برای از بین بردن آنها کمک می گیریم.
▪ گاهی در صورت و دست افراد مسن لکه هایی پررنگ و کوچک می بینیم. آنها از چه نوعی هستند؟
این لکه ها را «لک پیری» می نامیم که با افزایش سن و به دلیل تماس طولانی مدت با نورآفتاب به وجود می آیند. هرچه سن بالاتر رود، این لک ها پررنگ تر، زیادتر و گسترده تر می شوند و شروع آنها از سن ۳۰ تا ۴۰ سالگی است.
▪ احتمال بدخیمی این لک ها وجود دارد؟
در نمونه برداری های انجام شده، معمولا تغییرات بدخیمی دیده نمی شود اما طی سال های بعد، می توانند به ضایعات بدخیم تبدیل شوند. پس بهتر است هرچه سریع تر برای درمان آنها اقدام شود.
▪ درمان لک پیری چگونه است؟
اگر لک ها منفرد باشند، با جراحی از بین می روند، ولی عموما آنها را با لیزر درمان می کنیم زیرا نتایج آن بسیار رضایت بخش است. درمان های موضعی مانند کرم های مخصوص که لکه ها را کمرنگ می کنند، نیز کاربرد دارند، اما باید چند ماه از آنها استفاده کرد و اثرگذاری شان قطعی نیست.
▪ می توان ازلک های پیری پیشگیری کرد؟
بله، با روش بسیار آسان و مطمئن استفاده از کرم های ضدآفتاب و جلوگیری از برنزه شدن چه با استفاده از منابع مصنوعی اشعه ماورای بنفش و چه در آفتاب.
▪ چه علت های دیگری برای ایجاد لک های تیره وجود دارد؟
دلایل بروز لک فراوان هستند؛ بعضی بیماری ها مانند نارسایی کبدی و کلیوی، آسم و التهاب های پوستی مانند لیکن پلان و...، آسیب یا ضربه به پوست (مانند افراد چاقی که مالش پوست در ناحیه ران ها در آنها باعث ایجاد لک در آن محل می شود یا جوش های غرور جوانی دستکاری شده، کشیدن شدید کیسه زبر)، مصرف بعضی داروها (مانند داروی ضدمالاریا که لک های قهوه ای یا آبی تیره در صورت یا سقف کام ایجاد می کند)، سوءتغذیه و کمبود بعضی ویتامین ها و لک های تیره شغلی به دلیل در تماس بودن با نورآفتاب، روغن های معدنی، آسفالت و... علت های دیگری هم برای ایجاد لک صورت و بدن وجود دارد که به دلیل نادر بودن، به آنها اشاره نکردم و هنگام مراجعه به پزشک و انجام آزمایش ها بررسی می شود.
▪ به نظر درمان لک ها با داروهای گیاهی امکان دارد؟
نه، حتی گاهی این کار درمان را مشکل یا حتی غیرممکن می کند. پزشک با توجه به وضعیت بیمار، نوع لک و علت آن و درمان را توصیه می کند. البته به تازگی از عصاره گیاه شیرین بیان برای درمان لک های پوستی استفاده می شود و در بررسی ها نتایج خوبی به دست آمده است. مطالعه ها روی گیاه شیرین بیان همچنان ادامه دارد و امیدوارکننده است اما تاکید می کنم که درمان لک های تیره پوست را به افراد غیرپزشک و تجویزهای آنها نسپارید.
شایع ترین علل ایجاد لک صورت
منبع: آفتاب
پوست بدن، یک عضو زنده است و از چند لایه تشکیل شده است. رنگ پوست هم به دلیل رنگدانه ای به نام «ملانین» است که در اثر تماس با نورآفتاب می تواند تغییر کند...
نقش مهم «ملانین» حفاظت از لایه های زیرین پوست در برابر نور خورشید و جذب سلول های تخریب شده است و به همین دلیل تعداد این رنگدانه ها در نقاطی که در معرض نور خورشید هستند، ۲ برابر نقاط دیگر است. علت تغییراتی که در رنگ پوست به وجود می آید و ایجاد لک ها، تغییراتی است که در سلول های رنگدانه ای ایجاد می شود. با دکتر محمدعلی نیلفروش زاده، متخصص پوست و مو و رییس مرکز تحقیقات پوست و سلول های بنیادی در این باره گفت وگو کرده ایم.
▪ آقای دکتر! چرا لکه های پوستی تا این حد مهم تلقی می شوند؟
چون این تغییرات مشکلات روحی روانی و اجتماعی برای افراد ایجاد می کنند به خصوص در کسانی که به دلیل نوع شغل خود، تماس چهره به چهره و مستمر دارند، این لک ها باعث افسردگی یا تاثیرگذاری بر فعالیت?هایشان می شود بنابراین تشخیص درست و درمان صحیح مهم است. گاه درمان های غلط می تواند مشکل بیمار را افزایش دهد. پزشک باید اطلاعات صحیحی در مورد بیماری، روش درمانی، طول مدت درمان و مراقبت های پس از درمان در اختیار بیماران قرار بدهد تا آگاهی لازم را برای همکاری با او پیدا کنند.
▪ چرا رنگ پوست تغییر می کند و لکه ایجاد می شود؟
این تغییرات معمولا به ۲ صورت است؛ پررنگی یا لک تیره و کمرنگی یا سفیدشدن. علت ایجاد لکه های تیره پوست، افزایش ملانین یا افزایش فعالیت این سلول های رنگ ساز است.
▪ چرا ملانین زیاد می شود؟
عوامل متعددی می تواند روی میزان و کیفیت رنگدانه ها تاثیر بگذارد و در پوست تغییر رنگ و لک پدید آورد؛ بیمار ی های ارثی و ژنتیکی، بیماری های هورمونی، بیماری های التهابی، بیماری های سوخت و ساز سلولی، برخی داروها و عوامل شیمیایی، بدخیمی های پوستی و علل تغذیه ای مانند کمبود ویتامین و سوءتغذیه. گاهی هم در اثر تداخل و ترکیب عوامل هورمونال و نورآفتاب، ملانین افزایش می یابد مانند به وجود آمدن لک در دوران بارداری که خیلی شایع است، این لکه ها قهوه ای رنگ و قرینه اند و معمولا در دوران بارداری در چهره خانم ها ایجاد و پس از زایمان ناپدید می شوند، اما ممکن است برای ماه ها یا سال ها باقی بمانند.
▪ می توان از ایجاد این لک ها پیشگیری کرد؟
علت اصلی ایجاد لک بارداری یا «ملاسما» مشخص نیست که بتوان از آن جلوگیری کرد، ولی در بیشتر موارد با فعالیت های هورمونی مرتبط است، چون با مصرف قرص های جلوگیری از بارداری هم ایجاد می شود. لک بارداری در موارد نادری میان خانم های مجرد و حتی مردان نیز دیده می شود. استفاده از داروهای حساس کننده به نورآفتاب و اختلال فعالیت تیرویید یا تخمدان نیز می تواند دلیل دیگر پدید آمدن آنها باشد.
▪ این لک ها درمانی هم لازم دارند؟
معمولا نه، چون پس از زایمان معمولا بعد از مدتی خود به خود از بین می روند. این لکه ها بیشتر در گونه، پیشانی و چانه دیده می شوند و در مواردی که با مصرف قرص های جلوگیری از بارداری ایجاد شده باشند، باید مصرف قرص قطع شود و البته مدت زیادی طول می کشد تا پس از قطع قرص، از بین بروند و حتی ممکن است هرگز به طور کامل برطرف نشوند. برای سرعت بخشیدن به روند بهبود، اقدام هایی انجام می شود مانند لایه برداری خفیف با کمک مواد شیمیایی سطحی که بسیار موثر و مطمئن است چون در واقع با کمک ترکیب های بی رنگ کننده، جلوی فعالیت رنگدانه هایی که لکه ها را ایجاد می کنند، گرفته می شود.
▪ با لیزر کردن هم می توان لکه ها را از بین برد؟
نقش لیزر در درمان ملاسما یا لک بارداری تاکنون به اثبات نرسیده است. البته در بعضی از انواع ملاسما می توان از درمان لیزر استفاده کرد ولی معمولا بلافاصله پس از قطع درمان، عود می کند. در واقع بهترین درمان برای این لک ها، تماس نداشتن با نورآفتاب است که برای این کار باید از کرم های ضدآفتاب استفاده کرد.
▪ یکی دیگر از مشکلات زیبایی، لکه های ناخوشایند کک ومک است. لطفا در این مورد توضیح بدهید.
کک ومک یا فرکل ها، لکه های کوچک قهوه ای?رنگی هستند که به دلیل تولید بیش از حد ملانین ایجاد و در افراد با پوست روشن، موهای بلوند و چشمان آبی بیشتر دیده می شوند. در مناطقی از پوست که در تماس با نور خورشید است، مانند صورت، شانه ها و پشت، این لکه های کوچک فراوان تر و در تابستان ها تعداد، اندازه و عمق کک ومک ها بیشتر از زمستان است. کک ومک معمولا از سن ۵ سالگی شروع می شود و بی خطر است.
▪ یعنی مراجعه به پزشک متخصص برای درمان کک ومک لازم نیست؟
بستگی دارد؛ کک ومک هایی که در سنین پایین ایجاد می شوند و حتی در زمستان ها هم باقی می مانند یا کک ومک هایی که به دلیل تماس با اشعه آفتاب به وجود می آیند، باید حتما به وسیله پزشک بررسی شوند، چون بیماری های خاصی وجود دارند که می توانند باعث ایجاد کک ومک شوند، اما به طور کلی این نوع لکه ها به درمان نیاز ندارند و معمولا ترکیب های موضعی ای تجویز می شود که در درازمدت کک ومک ها را از بین می برند. اگر هم درمان موضعی موثر نبود، از لیزر برای از بین بردن آنها کمک می گیریم.
▪ گاهی در صورت و دست افراد مسن لکه هایی پررنگ و کوچک می بینیم. آنها از چه نوعی هستند؟
این لکه ها را «لک پیری» می نامیم که با افزایش سن و به دلیل تماس طولانی مدت با نورآفتاب به وجود می آیند. هرچه سن بالاتر رود، این لک ها پررنگ تر، زیادتر و گسترده تر می شوند و شروع آنها از سن ۳۰ تا ۴۰ سالگی است.
▪ احتمال بدخیمی این لک ها وجود دارد؟
در نمونه برداری های انجام شده، معمولا تغییرات بدخیمی دیده نمی شود اما طی سال های بعد، می توانند به ضایعات بدخیم تبدیل شوند. پس بهتر است هرچه سریع تر برای درمان آنها اقدام شود.
▪ درمان لک پیری چگونه است؟
اگر لک ها منفرد باشند، با جراحی از بین می روند، ولی عموما آنها را با لیزر درمان می کنیم زیرا نتایج آن بسیار رضایت بخش است. درمان های موضعی مانند کرم های مخصوص که لکه ها را کمرنگ می کنند، نیز کاربرد دارند، اما باید چند ماه از آنها استفاده کرد و اثرگذاری شان قطعی نیست.
▪ می توان ازلک های پیری پیشگیری کرد؟
بله، با روش بسیار آسان و مطمئن استفاده از کرم های ضدآفتاب و جلوگیری از برنزه شدن چه با استفاده از منابع مصنوعی اشعه ماورای بنفش و چه در آفتاب.
▪ چه علت های دیگری برای ایجاد لک های تیره وجود دارد؟
دلایل بروز لک فراوان هستند؛ بعضی بیماری ها مانند نارسایی کبدی و کلیوی، آسم و التهاب های پوستی مانند لیکن پلان و...، آسیب یا ضربه به پوست (مانند افراد چاقی که مالش پوست در ناحیه ران ها در آنها باعث ایجاد لک در آن محل می شود یا جوش های غرور جوانی دستکاری شده، کشیدن شدید کیسه زبر)، مصرف بعضی داروها (مانند داروی ضدمالاریا که لک های قهوه ای یا آبی تیره در صورت یا سقف کام ایجاد می کند)، سوءتغذیه و کمبود بعضی ویتامین ها و لک های تیره شغلی به دلیل در تماس بودن با نورآفتاب، روغن های معدنی، آسفالت و... علت های دیگری هم برای ایجاد لک صورت و بدن وجود دارد که به دلیل نادر بودن، به آنها اشاره نکردم و هنگام مراجعه به پزشک و انجام آزمایش ها بررسی می شود.
▪ به نظر درمان لک ها با داروهای گیاهی امکان دارد؟
نه، حتی گاهی این کار درمان را مشکل یا حتی غیرممکن می کند. پزشک با توجه به وضعیت بیمار، نوع لک و علت آن و درمان را توصیه می کند. البته به تازگی از عصاره گیاه شیرین بیان برای درمان لک های پوستی استفاده می شود و در بررسی ها نتایج خوبی به دست آمده است. مطالعه ها روی گیاه شیرین بیان همچنان ادامه دارد و امیدوارکننده است اما تاکید می کنم که درمان لک های تیره پوست را به افراد غیرپزشک و تجویزهای آنها نسپارید.
شایع ترین علل ایجاد لک صورت
منبع: آفتاب
شرح موضوع