آیا مى‌توان نقص‌هاى مادرزادى ژنتیكى را برطرف كرد؟ و یا آیا این امكان وجود دارد كه اندام‌هاى درونى بدن انسان را ترمیم كرد و یا حتى از نو ساخت؟ ژنتیك ملكولى- انسانى پاسخ این سوالها را خواهد داد.
تمامى آنچه بدن یك انسان را تشكیل مى‌دهد حاصل تقسیم و تمایز توده كوچك سلولى است كه پس از لقاح به وجود مى‌آید. تشكیل این توده سلولى توپ مانند نقطه آغاز حیات انسان است. توده كوچكى كه تبدیل به جنین مى‌شود. هر یك از سلولهاى این توده حاوى برنامه یا دستور ژنتیكى خاصى هستند كه بر اساس آن هر یك به تنهایى مى‌توانند به یك اندام كامل تبدیل شوند. اما این برنامه مخصوص تنها مدت كوتاهى در حافظه سلولهاى اولیه جنینى باقى مى‌ماند. با رشد این توده كوچك، سلولها رفته رفته تخصصى‌تر و تبدیل به اندام‌هاى جنین مى‌شوند.
تنها تعداد اندكى از سلولهاى اولیه جنینى این برنامه ژنتیكى خاص را در خودحفظ مى‌كنند. این سلولها كه به سلولهاى ریشه‌اى معروفند مى‌توانند براى تمام عمر، اندامى را كه در آن واقع شده‌اند نوسازى كنند. مانند سلولهاى مغز استخوان. سلولهاى ریشه‌اى كه در مغز قرمز استخوان موجودند به طور مداوم تكثیر مى‌شوند و سلولهاى خونى جدید مى‌سازند. این سلولها قبل از تولد و هنگام تكامل جنین در بدن مادر، از طحال و جگر جنین به مغز استخوانها منتقل مى‌شوند. انتقال این سلولها تا هنگام تولد در جریان خون جنینى ادامه دارد. زمان تولد نوزاد و هنگام قطع بند ناف مى‌توان خون حاوى سلولهاى ریشه‌اى را از ناف گرفت و ذخیره كرد.
خونى كه هنگام تولد از بند ناف نوزاد گرفته مى‌شود در بانكهاى ژنتیكى–خونى و در شرایط ویژه نگهدارى مى‌شود. بانكهاى ژنتیكى–خونى مراكزى هستند كه در كشورهاى پیشرفته دنیا فعالند و در آنها سلولهاى ریشه‌اى نوزادان نگهدارى مى‌شود. خونى كه از بندناف نوزاد گرفته مى‌شود در دو محفظه جدا و در دماى صدوهفتادوپنج درجه زیر صفر فریز مى‌شود. از آنجا كه سلولهاى ریشه‌اى دست كم تا بیست و یك سال بعد از تولد قابلیت خود را حفظ خواهند كرد، مى‌توان در صورت نیاز این سلولها را به بدن تزریق كرد و قسمت آسیب دیده یا بیمار را بازسازى كرد. در نتیجه نگهدارى این سلولها به نوعى بیمه سلامت نوزاد تازه متولد شده محسوب مى‌شود.
اما نگهدارى سلولهاى ریشه‌اى به علت پیچیده بودن تكنولوژى ژنتیكى بسیار پرهزینه است. نگهدارى این سلولها در بانكهاى مخصوص متسلزم پرداخت سالیانه مبلغ گزافى است كه هر كسى قادر به پرداخت آن نیست. تنها كشورهاى معدودى در سراسر جهان از این تكنولوژى برخوردارند و حتى در برخى از كشورها مانند اسپانیا به علت مخالفت كلیسا و مغایرت با قوانین مذهبى فعالیت این بانك‌ها ممنوع است.
یكى از این بانكهاى ژنتیكى مركز Vita34 در آلمان است كه در واقع اولین بانك ژنتیكى- خونى اروپا نیز محسوب مى‌شود.هفته جارى متخصصان این مركز اعلام كردند كه موفق شده‌اند یك پسر پنج ساله مبتلا به آنمى یا كم‌خونى را به كمك تزریق سلولهاى ریشه‌اى به مغز استخوان او درمان كنند. این پسر از سه ساله‌گى به آنمى آپلاستیك دچار شده بود. در این نوع كم‌خونى مغز قرمز استخوان توانایى ساخت گلبول‌هاى قرمز را از دست مى‌دهد. تنها راه شناخته شده درمان این بیمارى در حال حاضر مصرف دارو براى تمام عمر است.
متخصصان مركز Vita34 در سال دو هزارو پنج هنگام تولد برادر این پسر سلولهاى ریشه‌اى نوزاد را از خون بند ناف او جدا و فریز كردند. ابتدا نمونه خونى دو برادر طى آزمایشات ژنتیكى به طور كامل بررسى شد. سه ماه بعد پس از گزارش مثبت آزمایشها و مشخص شدن شباهت ژنتیكى بسیار نزدیك دو برادر سلولهاى ریشه‌اى كه از نوزاد گرفته شده بود به مغز استخوان برادر پنج ساله و بیمار تزریق شد. پس از شش ماه و در هفته جارى متخصصان مركز Vita34 اعلام كرده‌اند نتیجه تزریق سلولهاى ریشه‌اى موفقیت آمیز بوده و خون‌سازى در مغز استخوان پسر بیمار از سر گرفته شده است.
Vita34 اعلام كرد آماده است نمونه خونى نوزادان تمامى خانواده‌هاى آلمانى را كه یك فرزند مبتلا به سرطان دارند را به طور رایگان نگهدارى كند. موفقیت آمیز بودن نتیجه این تزریق نه تنها ثابت كرد كه فریز كردن سلولها در دماى منهاى صدو هفتاد و پنج درجه قابلیت آنها را تغییر نخواهد داد، بلكه مى‌توان امیدوار بود كه بتوان به كمك سلولهاى ریشه‌اى گرفته شده از خون خواهر یا برادر نقص‌هاى ژنتیكى مادرزادى را نیز برطرف كرد.
منبع : Deutsche Welle
تمامى آنچه بدن یك انسان را تشكیل مى‌دهد حاصل تقسیم و تمایز توده كوچك سلولى است كه پس از لقاح به وجود مى‌آید. تشكیل این توده سلولى توپ مانند نقطه آغاز حیات انسان است. توده كوچكى كه تبدیل به جنین مى‌شود. هر یك از سلولهاى این توده حاوى برنامه یا دستور ژنتیكى خاصى هستند كه بر اساس آن هر یك به تنهایى مى‌توانند به یك اندام كامل تبدیل شوند. اما این برنامه مخصوص تنها مدت كوتاهى در حافظه سلولهاى اولیه جنینى باقى مى‌ماند. با رشد این توده كوچك، سلولها رفته رفته تخصصى‌تر و تبدیل به اندام‌هاى جنین مى‌شوند.
تنها تعداد اندكى از سلولهاى اولیه جنینى این برنامه ژنتیكى خاص را در خودحفظ مى‌كنند. این سلولها كه به سلولهاى ریشه‌اى معروفند مى‌توانند براى تمام عمر، اندامى را كه در آن واقع شده‌اند نوسازى كنند. مانند سلولهاى مغز استخوان. سلولهاى ریشه‌اى كه در مغز قرمز استخوان موجودند به طور مداوم تكثیر مى‌شوند و سلولهاى خونى جدید مى‌سازند. این سلولها قبل از تولد و هنگام تكامل جنین در بدن مادر، از طحال و جگر جنین به مغز استخوانها منتقل مى‌شوند. انتقال این سلولها تا هنگام تولد در جریان خون جنینى ادامه دارد. زمان تولد نوزاد و هنگام قطع بند ناف مى‌توان خون حاوى سلولهاى ریشه‌اى را از ناف گرفت و ذخیره كرد.
خونى كه هنگام تولد از بند ناف نوزاد گرفته مى‌شود در بانكهاى ژنتیكى–خونى و در شرایط ویژه نگهدارى مى‌شود. بانكهاى ژنتیكى–خونى مراكزى هستند كه در كشورهاى پیشرفته دنیا فعالند و در آنها سلولهاى ریشه‌اى نوزادان نگهدارى مى‌شود. خونى كه از بندناف نوزاد گرفته مى‌شود در دو محفظه جدا و در دماى صدوهفتادوپنج درجه زیر صفر فریز مى‌شود. از آنجا كه سلولهاى ریشه‌اى دست كم تا بیست و یك سال بعد از تولد قابلیت خود را حفظ خواهند كرد، مى‌توان در صورت نیاز این سلولها را به بدن تزریق كرد و قسمت آسیب دیده یا بیمار را بازسازى كرد. در نتیجه نگهدارى این سلولها به نوعى بیمه سلامت نوزاد تازه متولد شده محسوب مى‌شود.
اما نگهدارى سلولهاى ریشه‌اى به علت پیچیده بودن تكنولوژى ژنتیكى بسیار پرهزینه است. نگهدارى این سلولها در بانكهاى مخصوص متسلزم پرداخت سالیانه مبلغ گزافى است كه هر كسى قادر به پرداخت آن نیست. تنها كشورهاى معدودى در سراسر جهان از این تكنولوژى برخوردارند و حتى در برخى از كشورها مانند اسپانیا به علت مخالفت كلیسا و مغایرت با قوانین مذهبى فعالیت این بانك‌ها ممنوع است.
یكى از این بانكهاى ژنتیكى مركز Vita34 در آلمان است كه در واقع اولین بانك ژنتیكى- خونى اروپا نیز محسوب مى‌شود.هفته جارى متخصصان این مركز اعلام كردند كه موفق شده‌اند یك پسر پنج ساله مبتلا به آنمى یا كم‌خونى را به كمك تزریق سلولهاى ریشه‌اى به مغز استخوان او درمان كنند. این پسر از سه ساله‌گى به آنمى آپلاستیك دچار شده بود. در این نوع كم‌خونى مغز قرمز استخوان توانایى ساخت گلبول‌هاى قرمز را از دست مى‌دهد. تنها راه شناخته شده درمان این بیمارى در حال حاضر مصرف دارو براى تمام عمر است.
متخصصان مركز Vita34 در سال دو هزارو پنج هنگام تولد برادر این پسر سلولهاى ریشه‌اى نوزاد را از خون بند ناف او جدا و فریز كردند. ابتدا نمونه خونى دو برادر طى آزمایشات ژنتیكى به طور كامل بررسى شد. سه ماه بعد پس از گزارش مثبت آزمایشها و مشخص شدن شباهت ژنتیكى بسیار نزدیك دو برادر سلولهاى ریشه‌اى كه از نوزاد گرفته شده بود به مغز استخوان برادر پنج ساله و بیمار تزریق شد. پس از شش ماه و در هفته جارى متخصصان مركز Vita34 اعلام كرده‌اند نتیجه تزریق سلولهاى ریشه‌اى موفقیت آمیز بوده و خون‌سازى در مغز استخوان پسر بیمار از سر گرفته شده است.
Vita34 اعلام كرد آماده است نمونه خونى نوزادان تمامى خانواده‌هاى آلمانى را كه یك فرزند مبتلا به سرطان دارند را به طور رایگان نگهدارى كند. موفقیت آمیز بودن نتیجه این تزریق نه تنها ثابت كرد كه فریز كردن سلولها در دماى منهاى صدو هفتاد و پنج درجه قابلیت آنها را تغییر نخواهد داد، بلكه مى‌توان امیدوار بود كه بتوان به كمك سلولهاى ریشه‌اى گرفته شده از خون خواهر یا برادر نقص‌هاى ژنتیكى مادرزادى را نیز برطرف كرد.
منبع : Deutsche Welle
شرح موضوع