نا باروري در زنان

دستگاه تناسلي از دو قسمت اصلي ، يکي دستگاه تناسلي خارجي و ديگري تناسلي داخلي تشکيل شده است:

- دستگاه تناسلي خارجي ، شامل فرج و مهبل است .
- دستگاه تناسلي داخلي ، ‌شامل رحم ، لوله هاي رحمي و تخمدانها است .

کار دستگاه تناسلي ، توليد مثل و فراهم آوردن موجبات قاعدگي است . اين اعمال تحت تأثير ترشح موادي از بعضي غدد ،‌ از جمله هيپوفيز و تيروئيد و هم چنين تخمدانها انجام مي شود .

• نکات زير در بررسي ناباروري زنان اهميت دارند :
سن  
مدت ازدواج  
مدت نازائي  
سابقه ازدواج هاي قبلي  
سابقه بيماريها در خود و خانواده ، ابتلا به بيماريهاي غدد داخلي مانند تيروئيد و يا ديابت  
سابقه سقط  
وضعيت قاعدگي ( کيفيت و کميت خون قاعدگي ، درد در موقع قاعدگي ) ‌
تعداد مقاربت در هفته  
نحوه مقاربت  
وجود نازائي در بستگان .

عوامل ياد شده در بالا مي توانند در ناباروري زن نقش داشته باشند .

« قاعدگي مرتب » نشان دهنده وضعيت سلامت هورمونهاي داخلي و بخصوص انجام تخمک گذاري است . اين علامت از هر آزمايش گران قيمت ديگري بهتر است .
بالا بودن سن بيمار و طول مدت نازائي ، احتمال درمان موفقيت آميز را کمتر مي کند . زيرا پير شدن دستگاه توليد مثل ، بخصوص تخمدانها ،‌ نقش عمده اي در ناباروري دارد . به علاوه افزايش سن خطر سقط را هم افزايش مي دهد . اکثريت سقط هاي اوليه خودبخودي ، پس از ۳۵  سالگي و به علت اختلال ژنتيکي اتفاق مي افتند . بطوري که خطر سقط هاي خودبخودي در سنين کمتر از ۳۰ ، کمتر از ۱۰ درصد است ، ولي اين رقم در سنين بالاي ۴۰ ، به ۳۴ درصد مي رسد .‌ مطالعات نشان داده است که تخمک هاي زنان مسن قدرت باروري کمتري دارند و با افزايش سن ، احتمال افزايش بعضي از بيماريها که سبب ناباروري مي شوند هم بيشتر است . همچنين احتمال ابتلا دستگاه تناسلي به عفونت هاي تناسلي و احتمال صدمه خوردن تخمدانها و ولوله هاي رحمي در زناني که در محيط شغلي با مواد سمي سروکار دارند ، بيشتر است .
سيگار کشيدن روي حاملگي تأثير سوء دارد و قدرت باروري را هم در زن و هم در مرد کاهش مي دهد . خطرات مصرف دخانيات با افزايش سن بيشتر مي شود . بين تعداد سيگار مصرفي و نازائي رابطه مستقيم وجود دارد .
حشيش سبب مهار هورمونهاي توليد مثل مي شود و توليد مثل را هم در زن و هم در مرد کاهش مي دهد . کافئين - که در قهوه و چاي وجود دارد - اثرات سوء روي باروري دارد و مصرف زياد آن حاملگي را به تعويق مي اندازد .
زوجها بايد بدانند که وقوع حاملگي نياز به زمان دارد و در هر دوره تخمک گذاري ۳۰ درصد شانس حاملگي وجود دارد .

رابطه « مدت زمان مقاربت مکرر » و « شانس وقوع حاملگي » در زوج ها به شرح زير است :
اگر زمان تماس ۳ ماه باشد ، شانس حاملگي ۵۷ درصد است .
اگر زمان تماس ۵ ماه باشد ، شانس حاملگي ۷۲ درصد است .
اگر زمان تماس ۱ سال باشد ،  شانس حاملگي ۸۵ درصد است .
اگر زمان تماس ۲ سال باشد ،‌ شانس حاملگي ۹۳ درصد است .

همانطور که گفته شد دستگاه تناسلي داخلي زن چهار قسمت اصلي به شرح زير دارد که نازائي در زنها عمدتاً ممکن است مربوط به اختلال کار يک يا چند تا از آنها باشد :
-تخمدانها
-لوله هاي رحمي
-جسم رحم
-دهانه رحم

•  تخمدانها :
نيمي از موارد نازائي به علت اختلال در کار تخمک گذاري تخمدانها است . اگر زن به طور منظم قاعده شود ، دليل بر تخمک گذاري مناسب است و اگر قاعدگي او نامرتب باشد ، تخمک گذاري مناسبي وجود ندارد که بايد علت آن بررسي شود . فقط حاملگي نشان قطعيت تخمک گذاري است ، اما علائم ديگر به شرح زير است :
بالا رفتن درجه حرارت بدن : بعد از تخمک گذاري درجه حرارت بدن حدود نيم درجه بالا مي رود . براي اندازه گيري ، بيمار هر روز صبح از روز اول قاعدگي تا شروع قاعدگي بعدي ، بعد از بيدار شدن از خواب و قبل از هر گونه فعاليت بدني ، درجه حرارت بدن خود را از راه دهان مي گيرد و ثبت مي کند . بالا رفتن درجه حرارت از روز پانزدهم قاعدگي به مقدار نيم درجه و بالا ماندن آن تا موقع قاعدگي بعدي ، علامت تخمک گذاري است .
بررسي ترشحات گردن رحم :‌ ترشحات گردن رحم در موقع تخمک گذاري فوق العاده زياد است ، ولي پس از تخمک گذاري کاهش مي يابد .
نمونه برداري : نمونه برداري از لايه داخلي رحم و بعضي آزمايشهاي تخصصي هم به تشخيص تخمک گذاري کمک مي کنند .
در مواردي که نازائي مربوط به توقف تخمک گذاري است ، از داروهاي تحريک کننده تخمک گذاري از جمله هورمونهاي زنانه ( استروژن و پروژسترون بصورت تنها و يا ترکيبي ) استفاده مي شود . تحريک تخمک گذاري با اين روش حداقل به مدت ۶-۴ ماه طول مي کشد .
از بعضي داروها و آمپولها هم براي تحريک تخمک گذاري استفاده مي شود . با مصرف آمپولها ممکن است چند قلوزائي پيش بيايد .

• لوله هاي رحمي
اختلال در کار و شکل لوله هاي رحمي هم سبب ناباروري مي شود . بايد بدانيم که باز بودن لوله شرط لازم براي حاملگي است ولي شرط کافي نيست . زيرا لوله هاي رحمي داراي چندين عمل به شرح زير هستند :
باعث انتقال اسپرم از رحم به سمت تخمک آزاد شده از تخمدان ، ( در ظرف چند ثانيه ) مي شوند .
تخم بارور شده را به داخل رحم منتقل مي کنند .
بسته بودن لوله ها در هر نقطه از طول لوله و خوب عمل نکردن آن در هر يک از موارد ياد شده در بالا سبب نازائي مي شود که بايد درمان شود .

• حفره و جسم رحم
با آزمايشات تخصصي حفره و جسم رحم مورد بررسي قرار مي گيرد و موانع موجود براي بارداري مشخص مي شوند . از جمله اين موانع فيبروم ( نوعي تومور خوش خيم ) رحم و يا زائده هاي داخل رحم است .
شکلهاي غيرعادي رحم اصولاً باعث نازائي نمي شوند ، ولي باعث سقط هاي مکرر مي شوند که اين مطلب هم جزء ناباروري محسوب مي شود ،‌ به هر حال اين موارد بايد توسط پزشک تشخيص داده شده ، درمان شوند .

• دهانه رحم
دهانه رحم علاوه بر اينکه محل عبور اسپرم است ، مانند لوله هاي رحمي داراي چند فعاليت ديگر هم هست . با اين تفاوت که کارش چندين برابر لوله هاي رحمي است .
وقتي سلولهاي متحرک اسپرم از محيط خود ، يعني مايع مني ، وارد محيط مهبل - که حالت اسيدي دارد - مي شوند ، ترشحات دهانه رحم همچون مادري از آنها موظبت کرده ،‌ سپس آنها را راهي رحم و لوله هاي رحمي مي کند .
بنابراين دهانه رحم يک عامل مهم در باروري است و مشکلات ساختماني و تغييرات فيزيکي و شيميايي محيط آن در نازائي نقش بسيار عمده دارند . دهانه رحم از طريق معاينه ارزيابي مي شود . در معاينه پزشک ، وجود عفونت و ترشحات غيرعادي و وجود کيست هاي چرکي معلوم مي شود . وجود مواد ضد اسپرم در ترشحات دهانه يکي از علل نازائي است که باعث بي حرکت شدن اسپرم ها و جلوگيري از انتقال آنها به قسمت بالايي رحم مي شود . به هر حال در هر مورد با نظر پزشک متخصص ، تشخيص ودرمان لازم انجام مي گيرد .
علاوه بر عواملي که در بالا در مورد علل نازائي زنان بيان شد ، ابتلا به بيماريهاي زير نيز در ناباروري زنان نقش مهم و اساسي دارد :

-بيماريهاي التهابي لگن و بيماريهاي مقاربتي  
-اندومتريوز ( وجود نسج ديواره داخلي رحم در خارج از رحم )
-تخمدان پلي کيستيک ( وجود کيست هاي ريز فراوان در تخمدانها ) .

تشخيص و درمان همه اين موارد بر عهده پزشک است .