سرطان كولون (روده بزرگ)
آزمايشى كه مىتواند حياتبخش باشد
كولونو سكوپى چيست؟ (1)
در كشورهائى مانندآمريكا كه آمار دقيق براى بيماريها دارند،طبق آمار، سرطان كولون از نظرمرگ و مير دومين سرطان است. بااين وسعتشيوع، متاسفانه عده زيادى از مردماز معاينههائى كهبراى تشخيص اين سرطان لازم است، سر باز مىزنند. علتاين امرترس از معاينهاى است كه با دستگاه از راه مخرج انجام مىگيردوآنگهى عامه مردم از سرطان كولون و معاينه آن با دستگاه آگاهىندارند واساسا نمىخواهند هم داشته باشند. در صورتى كه اينسرطان در مراحل نخستينقابل درمان و گرنه كشنده است. درمقايسه با ديگر سرطانها، اين بيمارى دراوايل به راحتى قابلتشخيص و در نتيجه درمانپذير است. و پژوهشهاى تازهنشان مىدهندكه با انجام كارهاى ساده مىتوان ميزان خطر را به نصفكاهشداد.
كولون در كتوم بخشانتهائى دستگاه گوارش است. كولون در حدود150 تا 180 سانتىمتر طول دارد ودرازاى ركتوم تقريبا 20سانتىمتر است. از آنجائى كه اين دو عضو ارتباطنزديك به همدارند، بنابراين سرطان آنها را در يك گروه قرار مىدهند.
سرطان كولون چگونه براى خود جاى پا باز مىكند؟
پزشكان براين باورند كهسرطانهاى كولون و ركتوم بهطور عموم عملااز نوعى رشد سلولى كه به نام«پوليپهاى آدنوماتوز» (2) ناميدهمىشوند، سرچشمه مىگيرند. اين پوليپهااز ياختههاى پوشش مخاطىكولون و ركتوم رشد مىكنند.
در حدود 25% افراد 50ساله داراى اين پوليپها هستند و باافزايش سن، شيوع آنها نيز بيشترمىشود. تاكنون كسى به درستىنمىداند چرا اين پوليپهاى روده به وجودمىآيند و چرا زيادمىشوند؟ و بازهم كسى نمىداند چرا برخى از اينپوليپها بهسرطان تبديل مىگردند. امروز فرضيه برتر اين است كهاستعداد«ژنتيك» (ارثى) تواءم با طرز زندگى ناسالم مانند خوردنافراطىگوشت فرمز و ورزش نكردن، در به وجود آمدن اين بيمارىمؤثر است.
خوشبختانه تعداد كمى ازاين پوليپها تبديل به سرطان مىشوند واز هزار مورد در سال، فقط حدود 2تا3 تا از آنها سرطانىمىگردند. به هيچوجه نمىتوان پيشبينى كرد كهكداميك از اينپوليپها سرطانى خواهند شد. اما راههائى هست كه بدانوسيلهمىتوان آنها را پيش از اين كه سرطانى شوند، شناخت. تبديل شدنيكپوليپ بىضرر به سرطان كولون و ركتوم ده سال طول مىكشد. امانشانههائىوجود دارند كه زنگ خطر را به صدا در مىآورند. همپوليپهاى پيش سرطانى وهم خود سرطان كولون و ركتوم داراىنشانههاى مشابه هستند مانند خونريزىمقعدى.
اما برخى از نشانههاويژه سرطان است مانند تغيير در وضع اجابتمزاج، اسهال و يبوست متناوببهطور تكرارى، ناراحتى مداومشكمى، كم شدن وزن بدن و كمخونى. اما غالباپوليپها، حتى اگرآماده براى سرطانى شدن هم باشند، بدون علامت هستند. پستنهاراهى كه مىتواند تغير وضع مرگآور او را متوقف كند، آزمايش ومعاينهمنظم است. اين نكته را هم يادآورى كنم كه امروزه اينآزمايشها و معايناتكه ذكر خواهيم كرد، بىدرد هستند گرچهسابقا كمى دردناك بودند.
چه كسانى بايد مورد معاينه و آزمايش قرار گيرند؟
همه در سن 50 سالگىبايد براى سرطان كولون مورد معاينه قرارگيرند. 90درصد موارد تازه در سنينبالاى 50 سالگى تشخيص دادهمىشوند. 75درصد كسانى كه دچار سرطان كولونمىشوند، داراىعوامل خطر (يعنى عوامل مستعد كننده) شناخته شده نيستند.
اين را هم بايد دانستكه سرطان كولون، هم در مرد و هم در زن،بهطور يكسان خطرناك است چه برخى ازبانوان چنين تصور مىكنندكه مردها به اين بيمارى دچار مىشوند در صورتى كهچنين نيست.
كسانى كه عوامل خطرمستعد كننده دارند، مانند سابقه وجود چنينبيمارانى در خانواده آنان و يادچار تورم روده هستند و يااستعداد ارثى به اين بيمارى دارند بايد در سنينجوانى موردمعاينه قرار گيرند چه آنان در معرض خطر بيشترى هستند كه بعداشرحخواهيم داد.
اهميت معاينه
هركسى اگر بالاى 50 سالبهطور منظم مورد معاينه قرار گيرد،ميزان مرگ از سرطان كولون نصف خواهد شدو جانهاى بسيارى نجاتخواهند يافت و از زجر و ناراحتيهاى زياد پيشگيرىخواهد شد.
اما متاسفانه مردم بهاين مطلب عنايت چندانى ندارند.نه تنهااين كه بيماران از اين معاينهمىترسند، بلكه خود پزشكان نيزكمتر اين معاينه را توصيه مىكنند. و درنهايت ترس بيمار استكه مانع معاينه مىشود.
در حالى كه اين ارزش حياتى دارد و بىدرد است ولى نوع معاينهطورى است كه ممكن است از نظر روانى ناراحت كننده باشد.
نواع معاينه و آزمايش براى سرطان كولون
پنج روش گوناگون براى تشخيص سرطانكولون وجود دارد به شرح زير:
1 - تجسس سالانه خون نهان در مدفوع:
آزمايشى استساده، سريع و كم هزينه.
2 - سيگموئيدوسكوپى (3) هر 5 سال يكبار انجام مىگيرد. اين معاينهدر مطب پزشك امكانپذير است و مدت ده دقيقه طول مىكشد.
به وسيله يك لولهتوخالى انعطافپذير كه توى آن با يك چراغكوچك روشن مىشود، انجاممىگيرد. اين لوله را از راه مخرج واردمىكنند و لوله در خارج بدن به يكدوربين ديجيتال وصل است وبدين وسيله نيمه انتهائى كولون را مورد معاينهقرار مىدهند.
3 - تجسس خون نهانسالانه در مدفوع تواءم با سيگموئيدوسكوپى هر5 سال يكبار: به نظر مىرسداين آزمايش و معاينه باهم بهتر ازهر نوع تجسس ديگر است كه به تنهائى انجاممىگيرد. براى اين كهاشتباهى رخ ندهد، لازم است 24 ساعت پيش از آزمايش ازخوردنگوشت قرمز مانند گوشت گاو و گوسفند خوددارى شود چه بقاياى خوندرگوشت ممكن است آزمايش را اشتباهآميز كند و نيز اگر گل كلم،خيار،سيبزمينى، قارچ و نظاير آن خورده شوند، ممكن است درنتيجه آزمايش اثربگذارد چه اين مواد داراى برخى آنزيمهاى«پراكسيداز» (4) هستند كه باعثاشتباه در نيتجه آزمايشمىشوند. مكملهاى آهنى، ملينها و ويتامين Cبهطور مثبتيا منفىباعث اشتباه مىشوند.
4 - كولونرسكوپى هر ده سال يكبار انجام مىگيرد. اين معاينهتحت تاثير ملايم داروهاى خوابآور 20 تا 40 دقيقه طول مىكشد.
براى اين كار لوله قابلانعطاف كه داخل آن با چراغ كوچك روشنمىشود و در خارج از بدن به دوربينديجيتال وصل استبكار بردهمىشود و بدينوسيله سرتاسر كولون مورد معاينهبا ديد مستقيمقرار مىگيرد. اين امر به پزشك امكان ميدهد كه داخل كولونرادر صفحه نمايش دهنده مشاهده نمايد و هر پوليپى كه ديده شود،آن را ببرد وبردارد.
5 - تنقيه مضاعف باريم:اين معاينه هر 5 سال يكبار دربيمارستان انجام مىگيرد و 30 دقيقه طولمىكشد. براى اين كارمحلول باريم را كه حاجب اشعه ايكس است، از راه مخرجواردكولون مىكنند و پس از وارد كردن چند ليتر هوا عكسبردارىمىنمايند.مزيت هر يك از اين 5 نوع آزمايش نسبتبه همديگر رايادآورى مىكنيم كه شمامىتوانيد يكى را برگزينيد.
بهترين نوع معاينهكولونوسكوپى است كه هر ده سال يكبار انجاممىگيرد چه آن دقيقترين وكاملترين نوع معاينه كولون است كهضمن معاينه، پوليپهاى روده نيزبرداشته مىشوند. اما اينمعاينه براى همهكس مناسب نيست چه برخى ازبيماران به ويژهبانوان هرگونه معاينه در محدوده مخرج را تهاجمى و بدمىدانند.
براى اين قبيل افراد شقمناسب آزمايش سالانه خون نهان در مدفوعاست. (منظور از خون نهان آن است كهاين خون با چشم ديدهنمىشود ولى وجود آن در آزمايشگاه معلوم مىگردد).وقتى كهآزمايش خون نهان مثبتبود، اين افراد براى كولونوسكوپىموافقتمىنمايند. برخى افراد مايل نيستند سيگموئيدوسكوپى بشوندچونهمانطورى كه ذكر شد، بدينوسيله فقط نيمه انتهائى كولون ديدهمىشودبنابراين افراد مىگويند وقتى كه قرار است چنين معاينهاىانجام گيرد،بهتر است همه كولون بررسى شود نه نصف آن و حق هماين است چه وقتى كه شمامثلا سيب مىخوريد فقط به يك طرف آننگاه نمىكنيد، بلكه نصف ديگر را هممىبينيد كه سالم باشد.
بهترين كار اين است كهدر اين مورد پزشك و بيمار همكارى لازمرا مبذول دارند به ويژه اين كه بايدبيماران اين نكته رادريابند كه همه اين راههاى ياد شده سودمند و حياتبخشهستند.
به طور خلاصه فوايد آزمايشها و معاينات پنجگانه به شرح زيراست:
درجه سودمندىجلوگيرى از مرگ
1 - آزمايش سالانه خون نهان خوب است56%
2- سيگموئيدوسكوپى هر 5سال خيلىخوب است 40%
3 - آزمايش خوننهان سالانه سيگموئيدوسكوپى هر5 سال خيلى خوبست67%
4 - تنقيه مضاعف باريم هر 5 سال خيلى خوبست69%
5 - كولونوسكوپى بهترين است 74%
ــــــــــــــــــــــــــــ
منبع
آزمايشى كه مىتواند حياتبخش باشد
كولونو سكوپى چيست؟ (1)
در كشورهائى مانندآمريكا كه آمار دقيق براى بيماريها دارند،طبق آمار، سرطان كولون از نظرمرگ و مير دومين سرطان است. بااين وسعتشيوع، متاسفانه عده زيادى از مردماز معاينههائى كهبراى تشخيص اين سرطان لازم است، سر باز مىزنند. علتاين امرترس از معاينهاى است كه با دستگاه از راه مخرج انجام مىگيردوآنگهى عامه مردم از سرطان كولون و معاينه آن با دستگاه آگاهىندارند واساسا نمىخواهند هم داشته باشند. در صورتى كه اينسرطان در مراحل نخستينقابل درمان و گرنه كشنده است. درمقايسه با ديگر سرطانها، اين بيمارى دراوايل به راحتى قابلتشخيص و در نتيجه درمانپذير است. و پژوهشهاى تازهنشان مىدهندكه با انجام كارهاى ساده مىتوان ميزان خطر را به نصفكاهشداد.
كولون در كتوم بخشانتهائى دستگاه گوارش است. كولون در حدود150 تا 180 سانتىمتر طول دارد ودرازاى ركتوم تقريبا 20سانتىمتر است. از آنجائى كه اين دو عضو ارتباطنزديك به همدارند، بنابراين سرطان آنها را در يك گروه قرار مىدهند.
سرطان كولون چگونه براى خود جاى پا باز مىكند؟
پزشكان براين باورند كهسرطانهاى كولون و ركتوم بهطور عموم عملااز نوعى رشد سلولى كه به نام«پوليپهاى آدنوماتوز» (2) ناميدهمىشوند، سرچشمه مىگيرند. اين پوليپهااز ياختههاى پوشش مخاطىكولون و ركتوم رشد مىكنند.
در حدود 25% افراد 50ساله داراى اين پوليپها هستند و باافزايش سن، شيوع آنها نيز بيشترمىشود. تاكنون كسى به درستىنمىداند چرا اين پوليپهاى روده به وجودمىآيند و چرا زيادمىشوند؟ و بازهم كسى نمىداند چرا برخى از اينپوليپها بهسرطان تبديل مىگردند. امروز فرضيه برتر اين است كهاستعداد«ژنتيك» (ارثى) تواءم با طرز زندگى ناسالم مانند خوردنافراطىگوشت فرمز و ورزش نكردن، در به وجود آمدن اين بيمارىمؤثر است.
خوشبختانه تعداد كمى ازاين پوليپها تبديل به سرطان مىشوند واز هزار مورد در سال، فقط حدود 2تا3 تا از آنها سرطانىمىگردند. به هيچوجه نمىتوان پيشبينى كرد كهكداميك از اينپوليپها سرطانى خواهند شد. اما راههائى هست كه بدانوسيلهمىتوان آنها را پيش از اين كه سرطانى شوند، شناخت. تبديل شدنيكپوليپ بىضرر به سرطان كولون و ركتوم ده سال طول مىكشد. امانشانههائىوجود دارند كه زنگ خطر را به صدا در مىآورند. همپوليپهاى پيش سرطانى وهم خود سرطان كولون و ركتوم داراىنشانههاى مشابه هستند مانند خونريزىمقعدى.
اما برخى از نشانههاويژه سرطان است مانند تغيير در وضع اجابتمزاج، اسهال و يبوست متناوببهطور تكرارى، ناراحتى مداومشكمى، كم شدن وزن بدن و كمخونى. اما غالباپوليپها، حتى اگرآماده براى سرطانى شدن هم باشند، بدون علامت هستند. پستنهاراهى كه مىتواند تغير وضع مرگآور او را متوقف كند، آزمايش ومعاينهمنظم است. اين نكته را هم يادآورى كنم كه امروزه اينآزمايشها و معايناتكه ذكر خواهيم كرد، بىدرد هستند گرچهسابقا كمى دردناك بودند.
چه كسانى بايد مورد معاينه و آزمايش قرار گيرند؟
همه در سن 50 سالگىبايد براى سرطان كولون مورد معاينه قرارگيرند. 90درصد موارد تازه در سنينبالاى 50 سالگى تشخيص دادهمىشوند. 75درصد كسانى كه دچار سرطان كولونمىشوند، داراىعوامل خطر (يعنى عوامل مستعد كننده) شناخته شده نيستند.
اين را هم بايد دانستكه سرطان كولون، هم در مرد و هم در زن،بهطور يكسان خطرناك است چه برخى ازبانوان چنين تصور مىكنندكه مردها به اين بيمارى دچار مىشوند در صورتى كهچنين نيست.
كسانى كه عوامل خطرمستعد كننده دارند، مانند سابقه وجود چنينبيمارانى در خانواده آنان و يادچار تورم روده هستند و يااستعداد ارثى به اين بيمارى دارند بايد در سنينجوانى موردمعاينه قرار گيرند چه آنان در معرض خطر بيشترى هستند كه بعداشرحخواهيم داد.
اهميت معاينه
هركسى اگر بالاى 50 سالبهطور منظم مورد معاينه قرار گيرد،ميزان مرگ از سرطان كولون نصف خواهد شدو جانهاى بسيارى نجاتخواهند يافت و از زجر و ناراحتيهاى زياد پيشگيرىخواهد شد.
اما متاسفانه مردم بهاين مطلب عنايت چندانى ندارند.نه تنهااين كه بيماران از اين معاينهمىترسند، بلكه خود پزشكان نيزكمتر اين معاينه را توصيه مىكنند. و درنهايت ترس بيمار استكه مانع معاينه مىشود.
در حالى كه اين ارزش حياتى دارد و بىدرد است ولى نوع معاينهطورى است كه ممكن است از نظر روانى ناراحت كننده باشد.
نواع معاينه و آزمايش براى سرطان كولون
پنج روش گوناگون براى تشخيص سرطانكولون وجود دارد به شرح زير:
1 - تجسس سالانه خون نهان در مدفوع:
آزمايشى استساده، سريع و كم هزينه.
2 - سيگموئيدوسكوپى (3) هر 5 سال يكبار انجام مىگيرد. اين معاينهدر مطب پزشك امكانپذير است و مدت ده دقيقه طول مىكشد.
به وسيله يك لولهتوخالى انعطافپذير كه توى آن با يك چراغكوچك روشن مىشود، انجاممىگيرد. اين لوله را از راه مخرج واردمىكنند و لوله در خارج بدن به يكدوربين ديجيتال وصل است وبدين وسيله نيمه انتهائى كولون را مورد معاينهقرار مىدهند.
3 - تجسس خون نهانسالانه در مدفوع تواءم با سيگموئيدوسكوپى هر5 سال يكبار: به نظر مىرسداين آزمايش و معاينه باهم بهتر ازهر نوع تجسس ديگر است كه به تنهائى انجاممىگيرد. براى اين كهاشتباهى رخ ندهد، لازم است 24 ساعت پيش از آزمايش ازخوردنگوشت قرمز مانند گوشت گاو و گوسفند خوددارى شود چه بقاياى خوندرگوشت ممكن است آزمايش را اشتباهآميز كند و نيز اگر گل كلم،خيار،سيبزمينى، قارچ و نظاير آن خورده شوند، ممكن است درنتيجه آزمايش اثربگذارد چه اين مواد داراى برخى آنزيمهاى«پراكسيداز» (4) هستند كه باعثاشتباه در نيتجه آزمايشمىشوند. مكملهاى آهنى، ملينها و ويتامين Cبهطور مثبتيا منفىباعث اشتباه مىشوند.
4 - كولونرسكوپى هر ده سال يكبار انجام مىگيرد. اين معاينهتحت تاثير ملايم داروهاى خوابآور 20 تا 40 دقيقه طول مىكشد.
براى اين كار لوله قابلانعطاف كه داخل آن با چراغ كوچك روشنمىشود و در خارج از بدن به دوربينديجيتال وصل استبكار بردهمىشود و بدينوسيله سرتاسر كولون مورد معاينهبا ديد مستقيمقرار مىگيرد. اين امر به پزشك امكان ميدهد كه داخل كولونرادر صفحه نمايش دهنده مشاهده نمايد و هر پوليپى كه ديده شود،آن را ببرد وبردارد.
5 - تنقيه مضاعف باريم:اين معاينه هر 5 سال يكبار دربيمارستان انجام مىگيرد و 30 دقيقه طولمىكشد. براى اين كارمحلول باريم را كه حاجب اشعه ايكس است، از راه مخرجواردكولون مىكنند و پس از وارد كردن چند ليتر هوا عكسبردارىمىنمايند.مزيت هر يك از اين 5 نوع آزمايش نسبتبه همديگر رايادآورى مىكنيم كه شمامىتوانيد يكى را برگزينيد.
بهترين نوع معاينهكولونوسكوپى است كه هر ده سال يكبار انجاممىگيرد چه آن دقيقترين وكاملترين نوع معاينه كولون است كهضمن معاينه، پوليپهاى روده نيزبرداشته مىشوند. اما اينمعاينه براى همهكس مناسب نيست چه برخى ازبيماران به ويژهبانوان هرگونه معاينه در محدوده مخرج را تهاجمى و بدمىدانند.
براى اين قبيل افراد شقمناسب آزمايش سالانه خون نهان در مدفوعاست. (منظور از خون نهان آن است كهاين خون با چشم ديدهنمىشود ولى وجود آن در آزمايشگاه معلوم مىگردد).وقتى كهآزمايش خون نهان مثبتبود، اين افراد براى كولونوسكوپىموافقتمىنمايند. برخى افراد مايل نيستند سيگموئيدوسكوپى بشوندچونهمانطورى كه ذكر شد، بدينوسيله فقط نيمه انتهائى كولون ديدهمىشودبنابراين افراد مىگويند وقتى كه قرار است چنين معاينهاىانجام گيرد،بهتر است همه كولون بررسى شود نه نصف آن و حق هماين است چه وقتى كه شمامثلا سيب مىخوريد فقط به يك طرف آننگاه نمىكنيد، بلكه نصف ديگر را هممىبينيد كه سالم باشد.
بهترين كار اين است كهدر اين مورد پزشك و بيمار همكارى لازمرا مبذول دارند به ويژه اين كه بايدبيماران اين نكته رادريابند كه همه اين راههاى ياد شده سودمند و حياتبخشهستند.
به طور خلاصه فوايد آزمايشها و معاينات پنجگانه به شرح زيراست:
درجه سودمندىجلوگيرى از مرگ
1 - آزمايش سالانه خون نهان خوب است56%
2- سيگموئيدوسكوپى هر 5سال خيلىخوب است 40%
3 - آزمايش خوننهان سالانه سيگموئيدوسكوپى هر5 سال خيلى خوبست67%
4 - تنقيه مضاعف باريم هر 5 سال خيلى خوبست69%
5 - كولونوسكوپى بهترين است 74%
ــــــــــــــــــــــــــــ
منبع
شرح موضوع